Kriyocerrahisi; kriyoablasyon, kriyoşirurji ablasyonu, kar cerrahisi olarak da adlandırılır. Anormal hücreleri veya dokuları dondurmak ve yok etmek için aşırı soğuk (sıvı azot veya karbondioksit) kullanır. Geçmişte, kriyocerrahi temel olarak vücudun dışındaki tümörleri tedavi etmek için kullanılmıştır. Günümüzde bazı tümörler için test edilmekte ve bir tedavi olarak kullanılmaktadır.
Kriyocerrahi Neden Yapılır?
Kriyocerrahi, vücuttaki problem dokuları yok etmek için kullanılır. Çoğu kanser vakasında, bu ilk savunma hattı değildir. Bununla birlikte, özellikle diğer tedavileri takiben kanser nüks ettiyse diğer tedavi biçimlerinin başarısız olduğu kanıtlandığında kullanılabilir. Kriyocerrahi en sık ciltte kanserleri veya kanser öncesi lezyonları tedavi etmek için yapılır. Bununla birlikte, hastalık ve diğer sorunlar geleneksel cerrahiyi zorlaştırdığı veya riskli hale getirdiği zaman, karaciğer gibi bazı iç organlarda kullanılır. Kriyocerrahi, prostatta bulunan erken prostat kanserinin birincil tedavisi olarak kullanılır. Kanser, diğer tedavilerden sonra geri döndüğünde de yapılır. Kriyocerrahi temel olarak aşağıdakileri tedavi etmek için kullanılır:
• Aktinik keratoz
• Cilt kanseri
• Servikal intraepitelyal neoplazi (CIN) ve serviksin yerinde karsinom gibi serviksin prekanseröz koşulları
• Hepatoselüler karsinom (bir tür karaciğer kanseri) de cerrahi mümkün değilse
• Karaciğere vücudun başka bir bölgesinden yayılan kanserde (karaciğer metastazı olarak adlandırılır)
• Retinoblastom (bir tür çocukluk kanseri)
Kriyocerrahi Riskleri
Kriyoşirürjinin riskleri vardır, ancak cerrahi ve radyasyon gibi diğer kanser tedavilerinden daha düşük olduğu düşünülmektedir. Kriyocerrahi ile ilgili riskler şunları içerir:
• Kabarcıklar
• Yakındaki sağlıklı doku veya damarların zarar görmesi
• Enfeksiyon
• Sinirler etkilenirse duyu kaybı
• Ağrı
• Yara
• Cinsel işlev bozukluğu
• Ülserler
• Ameliyat yerinde açık renk cilt
Kriyocerrahi Öncesi Yapılan Hazırlıklar
Kriyocerrahinin yapıldığı yer tedavi edilen bölgeye ve genel sağlığa bağlıdır. Poliklinikte bir kriyoşirurji olabilir ve aynı gün taburcu olunabilir veya hastanede kalınması gerekebilir. Kriyocerrahi için preparatlar tedavi edilen vücut bölgesine bağlıdır. Vücudun dışında bir tümörü tedavi etmek için kullanılıyorsa, herhangi bir özel hazırlık yapılması gerekmeyebilir. Kriyocerrahi vücut içindeki bir tümörü tedavi etmek için kullanılıyorsa, geleneksel açık ameliyat için hazırlanmak için bazı hazırlıklar yapılması gerekebilir. Kriyocerrahi, açık cerrahi, kemoterapi veya radyasyon terapisi gibi diğer kanser tedavileriyle birleştirilebilir. Ameliyattan önce size anestezi veya sakinleştirici verilebilir. Tedavi edilen bölgeye bağlı olarak, ameliyat sırasında özel ısınma battaniyeleri kullanılabilir.
Kriyoşirurji Nasıl Yapılır?
Bir pamuklu çubuk veya sprey kullanarak cilde sıvı azot salınır ve herhangi bir ağrı veya rahatsızlığı önlemek için bir bu bölüm uyuşturulabilinir. Bir iç alan tedavi ediliyorsa, cerrah üretra, rektum veya cerrahi bir insizyon gibi vüctatki çeşitli açıklıklara sığabilecek esnek bir tüp olan bir kapsam kullanır. Sıvı azot, tedavi edilen bölgeye beslenir ve hedeflenen hücrelere uygulanır. Hücreler donar, ölür ve sonra vücut tarafından yavaşça emilir. Ultrason gibi görüntüleme ekipmanlarını prosedürü yürütmek için bir rehber olarak kullanacaktır. Dışarıdaki ve içerideki tümörün tedavisinde küçük prosedür farklılıkları bulunur ve farklılıklar şu şekildedir:
Vücudun dışındaki tümörler: Aşırı soğuk bir gaz (sıvı azot veya karbon dioksit) doğrudan tümörün üzerine püskürtülebilir. Bazen tümöre çok soğuk olan bir prob yerleştirilir ve gaz veya prob alanı dondurur. Alanın çözülmesine izin verilir ve sonra tekrar dondurulur. Donma-çözünme döngüsünün 2 veya 3 kez tekrarlanması gerekebilir.
Vücut içindeki tümörler: Tümörü bulmak ve dondurma işlemini izlemek için bir ultrason kullanılabilir. Doktor, tümöre ulaşmak için deriden bir kesi yapar veya keser. Metal bir tüpün ucu (kriyoprob olarak adlandırılır) insizyondan ve tümörün içinden geçirilir. Büyük tümörleri tedavi etmek için birden fazla kriyoprob gerekli olabilir. Kriyoprobun içinden tümöre aşırı soğuk bir gaz (sıvı azot veya karbondioksit) geçmektedir. Doku donmuş ve bir buz topu oluşmuştur ve dondurma işlemi tamamlandıktan sonra, kriyoprob ısıtılır ve tümörden çıkarılır. Donmuş doku çözülür ve skar dokusu oluşturur. Donma-çözünme döngüsünün tekrarlanması gerekebilir. 
Yan Etkiler
Her türlü tedavide yan etkiler olabilir, ancak herkesin deneyimi farklıdır. Bazı kişiler birçok yan etki gösterirken bazılarında çok az veya hiç yan etki olmayabilir. Kriyocerrahinin yan etkileri esas olarak şunlara bağlı olacaktır:
• Tedavi edilen alanı
• Tümörün boyutu
• Yakındaki dokuya zararı
• Genel sağlık durumu
Yan etkiler kriyocerrahi sonrası hemen, hemen sonra veya birkaç gün veya hafta boyunca herhangi bir zamanda gelişebilir. Bazen geç yan etkiler kriyoşirürji aylar veya yıllar sonra gelişir. Çoğu yan etki kendiliğinden kaybolur veya tedavi edilebilir, ancak bazıları uzun sürebilir veya kalıcı olabilir. Bu yan etkilerin ya da kriyoşirürjenizden kaynaklanabileceğini düşünülüyorsa sağlık ekibine bildirilmelidir. Sorunların ne kadar erken farkına varırlarsa, o kadar çabuk şikâyetlerle başa çıkmaya yardımcı olacak yöntemler önerilebilir.
Ağrı: Ağrı sık sık kriyocerrahi sırasında doku travması nedeniyle oluşur. Kriyocerrahi sonrası ağrının tedavi edilen bölgeye ve ağrılarla nasıl iyileştiğine veya nasıl başa çıktığına bağlı olarak gitmesi zaman alabilir. Ağrıları kontrol altına almak için ağrı kesici ilaçlar sunulabilir. Ağrı geçip gitmediğini veya ağrı kesici ilaçların ağrıyı dindirmediği durumlarda doktora danışılmalıdır.
Kanama: Cerrahlar genellikle iç organlara ulaşmak için küçük kesikler kullanır, böylece kriyocerrahi ile tedavi edilebilirler. Küçük kesikler kullanmak genellikle kanamayı sınırlamaya yardımcı olur. Fakat karaciğer tümörlerini tedavi etmek için kriyocerrahi sonrası ağır kanama olabilir. Sağlık 
ekibi, karaciğer tümörlerini tedavi etmek için kriyocerrahi sonrası iç kanama bulgularını yakından izleyecektir ve kriyocerrahi sonrası ağır kanama varsa doktora veya sağlık ekibine bildirilmesi önemlidir.
Enfeksiyon: Enfeksiyon, kriyocerrahi sonrası ortaya çıkabilecek geçici bir yan etkidir. Olağandışı drenaj, ateş veya titreme gibi enfeksiyon belirtiler varsa doktora veya sağlık ekibine bildirilmelidir.
Düşük vücut sıcaklığı
Karaciğer tümörlerini tedavi etmek için bazen vücut sıcaklığı kriyoşirürji sırasında biraz düşebilir. Sağlık ekibi işlem sırasında ve sonrasında vücut ısısı titizlikle izlenmesi gereken bir durumdur.
Çocuklar İçin Özel Hususlar
Bir test veya prosedür için hazırlıklı olmak endişeyi azaltabilir, işbirliğini artırabilir ve çocuğun baş etme becerilerini geliştirmesine yardımcı olabilir. Ebeveynler veya bakıcılar, prosedür sırasında görecekleri, hissedecekleri ve duyacakları dahil olmak üzere onlara neler olacağını açıklayarak, çocukların hazırlanmasına yardımcı olabilirler. Bir çocuğun kriyoşirurji için hazırlanmasına nasıl yardım edileceği yaşlarına ve deneyimlerine bağlıdır.
Kriyocerrahi Sonrası Takip
Çoğu kişi kriyoşirurji ameliyatından sonra aynı gün taburcu olunabilir. Ancak, eğer ameliyat bir iç organda ise, birkaç gün hastanede kalınması gerekebilir. İşlemden sonra, herhangi bir insizyon yarası veya cildin donmuş olduğu yerlere bakılması gerekir ve kişiye bakım talimatları verilir. Bakım tipik olarak alanı kirletici maddelerden uzak tutmayı ve enfeksiyonu önlemek için bandajları değiştirmeyi içerir. Herhangi bir komplikasyon varsa ve daha fazla kriyoterapiye ihtiyaç duyulup duyulmayacağı doktorun tedavinin ne kadar başarılı olduğunu belirleyeceği kontrollere bağlıdır.
Kaynakça:
cancerresearchuk.org/
nycc.edu/
ncbi.nlm.nih.gov/
fda.gov/
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu