Kükürt, periyodik cetvelde S, simgesiyle belirtilir. Atom numarası 16, atom ağırlığı 32.07, kaynama noktası 444.6 �C.Kükürt, oldukça yumuşak, sarı bir yarı metal ya da metalsidir.
Oda ısısında en dengeli biçimi, rombik kükürt diye adlandırılan yoğunluğu 2.07 (gr/cm3) ve erime noktası 112.8 �C olan, kristalleri sekiz yüzeyli (oktaedrik) kükürttür.Ancak,bu biçim erime derecesinin altındayken, monoklin kükürt denen başka bir kristal biçime (prizmatik) dönüşür. Kükürt havada, güneş ışığında güç görülebilen mavi bir alevle yanarak keskin ve boğucu kokulu kükürtdioksit (S02) gazını oluşturur. Bu element, oksijenin yanı sıra çok sayıda başka elementlerle de doğrudan doğruya birleşebilir. Böylelikle, çok miktarda ısının açığa cıktığı hızlı tepkimeler sonucu birçok baz metalli sülfidler oluşur. İyi ayrıştırılmış kükürt ve çinko artan basınç altında hemen hemen patlayıcı özelliktedir.
Kükürt,yer kabuğunda element halinde olduğu gibi özellikle sülfitler, sülfatlar ve organik bileşikler gibi kimyasal bileşikler halinde de yaygın olan bir elementtir. Bu biçimleriyle element, tortul, başkalaşıma uğramış ve volkanik kayalarda, ayrıca tüm fosil yakıtlarda bulunabilir. Bununla birlikte, ancak birkaç yerde yeterli yoğunlukta bulunduklarından filizin buralardan çıkarılmaları daha ekonomiktir. Günümüzde en önemli kükürt rezervleri, tuz sütunlarının oluşturduğu yüzeylerin üstünde ve yanında, ayrıca buharlaşmış eski havzalarda, anhidritle birleşik haldeki kükürt elementi yataklarında bulunur. Her iki durumda da kükürt yatakları, büyük oranda deniz suyunun buharlaşmasıyla oluşur.
Buharlaşma sonucunda alçıtaşı ve anhidrit, kayatuzundan ayrı olarak kristalleşir ve farklı tabakalar oluştururlar. Bu nedenle kükürt, organik maddelerin aneerobik (oksijensiz) bakterilerce ayrıştırıl masıyla oluşmuş da olabilir. Bu süreçte, anhidritteki sülfat iyonları oksijen sağlar,böylelikle de kükürde indirgenirler. Özellikle Teksas ve Lousianadaki tuz sütunlarında ve Meksikadaki Theuan-Tepee yakınında önemli sülfür elementi rezervleri vardır, öteki başlıca rezervlerse, Teksas, Polonya, SSCB ve Iraktaki buharlaşmış havzalarda bulunur. Üçüncü (ve daha az önemli) tür kükürt elementi kaynaklarına da eski ve yeni volkanik yataklarda rastlanır. Buralarda kükürt elementleri, ikisi de volkanik gazlarda çok rastlanan bileşikler olan kükürt’dür.
Elde Edilmesi:
Sicilya yöntemiyle kükürt elde etmenin tarihi, ilkçağlara kadar iner.Bu yöntemde kükürtlü volkanik kayalar silindir biçiminde bir fırına yığılmakta, sonra da bu yığın ateşlenmektedir. Sonuçta, kükürdün yaklaşık 1/3’ü yanar, kalanı bu süreçte ortaya çıkan ısı nedeniyle erir ve fırının altından sıvı (ham) kükürt olarak dışarıya akıtılabilir. Günümüzde kükürt üretiminin çoğu Frasch yöntemi diye adlandırılan bir yöntemle yapılır. Bu yöntemde, kükürt yatağına ısıtılmış basınçlı su buharı verilir. Sonuçta ergiyen kükürt dışarı pompalanır. Bu yolla yüzlerce metre derinlikten kükürt yatakları ortaya çıkarılabilir. Ancak bunun gerçekleşebilmesi için, kükürt yataklarının bütünüyle suyu geçirmeyen oluşumlarla çevrili biraz gözenekli gözenekli kayalarda bulunması gerekir. Böyle olmazsa, kükürt yataklarına gönderilen sıcak su, kaynakta basınç ortaya çıktığında her yana dağılabilir. Bu da üretim maliyetlerinin büyük ölçüde artmasına yol açar. Frasch yönteminde gerekli ölçüdeki suyun ısıtılması, en büyük giderleri oluşturur. Meksika Körfezi boyundaki tuz sütunlarında bulunan kükürt yataklarıyla Batı Teksas, Polonya, SSCB ve Iraktaki buharlaşmış havzalardan kükürt bu yöntemle çıkarılır.
Kükürt, doğal gaz ve petrolden ”Claus yöntemi” denen bir yolla elde edilir. Doğal gazda kükürt, çoğu kez hidorojen sülfür halinde bulunur. Petrolse, genellikle büyük oranda organik kükürt bileşikleri içerir. Claus yönteminin uygulanması sırasında hidrojen sülfürün 1/3’ü yanarak kükürtdioksiti (S02) oluşturur. Sonra bir katalizör yardımıyla iki gazın etkileşiminden kükürt elementi ve su oluşur. Volkanik gazlar da da, aynı kimyasal tepkime yer aldığından, bu gazlar volkanik kükürt yataklarını oluştururlar. Piritten ve bir yan ürün olarak sülfit filizinden kükürt, güçlü ısıtmayla (Kavrulma yöntemi) kükürtdioksit biçiminde açığa çıkarılır. Kükürt, element halinde elde edilmez. Kükürtdioksit doğurdan doğruya, onu sülfürikaside dönüştürecek bir aygıta gönderilir.
Kükürt, çabuk alev alan özellikte olması, ayrıca sıcak, buharlı ve volkanik açıdan etkin gizli yörelerde bulunması nedeniyle en eski çağlardan beri bir “kızgınlık”,aynı zamanda da “gizemlilik ve büyüleyicilik” simgesi olmuştur.Bulunduğumuz çağın başlarından önce bile kimyacılar kükürdü ateşli element olarak benimsemişlerdi. İnsanlara ölümsüzlük verecek yaşam iksirini hazırlama yöntemi, konusundaki sürekli arayışlarında, cıvanın yanı sıra bu element de onları “felsefecilerin taşı” (maddeleri altına çevirdiği varsayılan taş) ve altın kadar önemli görünmüştür. Gerçek kimya biliminin gelişmeye başlamasından sonra, uzun süre kükürdün bir kimyasal bileşik değil, gerçekten bir kimyasal element olup olmadığı konusunda kuşkuya düşüldü. Onun bir element olduğunu 1777’de Fransız kimyacısı Lavoisier kanıtladı. Roma döneminden önce bile kükürt, mikrop öldürücü ya da dezenfektan, ilaç, çamaşırları ağartan bir madde ve özellikle dinsel törenlerde bir tütsü maddesi olarak kullanılmıştı. Romalılar ondan yangın çıkaracak bir silah olarak’ yararlanmak için kükürdü katran, reçine ya da ziftle de karıştırmışlardı. Ancak, ortaçağda barutun bulunuşundan sonra kükürt, çok kullanılan ve yerini başka maddenin alamadığı bir element olarak dahada değer kazandı.
ABD’de Frasch yöntemiyle kükürt üretiminin yerini, sonunda tümüyle doğal gaz, petrol, sülfit filizleri ve kömürden kükürt üretme alacaktır.2020 yılında toplam kükürt üretiminin % 80den fazlasını, kükürdün yan ürün olarak üretimi oluşturacaktır. Yan ürün olarak kükürdün toplam üretime katkısı, dünyanın öteki ülkelerinde de belirgin biçimde artacaktır Kükürdün hemen tüm uygulama alanlarında, özellikle de sülfürikasit biçimindeki kükürde olan istem giderek artmakta, 2020 yılına kadar kükürt üretiminde yılda ortalama % 4.5 oranında artış olacağı umulmaktadır.
Kaynakça:
http://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%BCk%C3%BCrt
www.mailce.com/kukurt-nedir-nasil-cikarilir.htm
Yazar:Ceylan Gençay