Serumen (ya da buşon) birikimi nedeniyle tıkanmış bir kulak, en iyi ihtimalle can sıkıcıdır ve en kötü ihtimalle işitme kaybının başlangıcıdır. Serumen, kulak kiri için kullanılan tıbbi terimdir. Serumen, aslında küçük miktarlarda olduğunda oldukça yararlıdır, bu nedenle genellikle en iyi politika onu kendi haline bırakmaktır. Serumen, kulak kanalının içinden dışarı doğru hareket ederek yol boyunca ölü deri hücrelerini, kılları ve kiri toplayan doğal bir temizleyicidir. Testler antibakteriyel ve antifungal özelliklere sahip olduğunu göstermiştir. Kulaklarda yeterince kulak kiri yoksa muhtemelen kaşıntılı, kuru ve rahatsız hissedilir. Fazla serumen birikimi ya da sıkışması kulak kanalında tıkanmaya ve geçici işitme kaybına veya enfeksiyonlara neden olabilir, bu nedenle güvenli bir şekilde ve dikkatlice temizlenmelidir. Serumen miktarını etkileyebilecek faktörler arasında geçirilmiş kulak ameliyatı veya travması, tekrarlayan kulak enfeksiyonları, işitme cihazı veya derin kulak tıkacı kullanımı yer alır.
Serumen Oluşumu
Ölü deri ve diğer birikintiler, dış kulak kanalındaki sebase (yağ) ve modifiye ter bezlerinden gelen salgılarla birleşerek serumen (kulak kiri) oluşturur. Serumen kulaklar için bir filtre gibidir, kir ve toz gibi küçük, zararlı parçacıkları dışarıda tutar ve derinlere inmemeleri için onları hapseder, kulak zarına ulaşmalarını ve muhtemelen zarar vermelerini veya enfekte olmalarını önler. Herkesin kulağı serumen üretir ancak miktarı ve türü tıpkı saç rengi veya boy uzunluğu gibi genetik olarak belirlenir. Daha küçük veya garip şekilli kulak kanalları, kulakların doğal olarak yaptığı kulak kirinin kanaldan çıkmasını zorlaştırabilir. Çok fazla kalıntı toplayan veya kulak kanalında uzun süre kalan kulak kiri sertleşip kuruyabilir, bu nedenle tıkanmaya neden olma olasılığı daha yüksektir. Egzama gibi çok fazla kuru, pullanan cilt üreten durumlar da sert kulak kirine neden olabilir. Ayrıca yaşla birlikte salgı bezlerinin salgıları kıvam değiştirir, bu nedenle kulak kanalından eskisi gibi kolay geçemezler. Bazı insanlar doğuştan kuru kulak kiri üretir ve bu da topaklanmaya daha yatkın olabilir. Örneğin, Doğu Asyalılarda kulak kirinin kuru olması yaygındır.
Serumen Sıkışmasının Nedenleri ve Belirtileri
İdeal olarak kulak kanallarının temizlenmesi gerekmez çünkü kulaklar genellikle kendi kendini temizleyebilir, ekstra bir bakıma ihtiyaç duyulmaz. Çiğneme veya konuşma sırasındaki çene hareketi, bu salgıların kanaldan kulak açıklığına doğru ilerlemesine yardımcı olur, burada kurur ve zararsız bir şekilde pul pul dökülür. Kulak kiri, kulak zarının yakınında değil, kulak kanalının dış üçte birlik kısmında oluşur. Bu nedenle, kulak zarına doğru serumen ya da buşon sıkışması yaşanmasının en büyük nedeni, kulakların pamuklu bir çubuk veya benzeri bir şeyle (tel toka, rulo haline getirilen peçeteler ya da kağıt mendiller gibi başka maddelerle) temizlenmeye çalışılması ve kulak kirinin daha derine itilmesidir. Kulak tıkanıklığı doktorların sık karşılaştığı bir kulak sorunudur, bir veya her iki kulakta tıkanma olabilir. Kulak kirinin kulaktan normal çıkışını engelleyen işitme cihazları ayrıca kulak kanalındaki bezleri daha fazla salgı üretmesi için uyarabilir. Bazı hesaplamalara göre, tamir için gönderilen işitme cihazlarının %60 ila %70’i kulak kiri nedeniyle zarar görmektedir. Havalandırma deliklerine ve alıcılara girer ve asitlik bileşenleri bozar. İşitme cihazı kullanılıyorsa bir klinisyenden kulak kiri olup olmadığına bakmasını istenmelidir. Kulak tıkaçları da kulak kiri birikimini artırabilir.
Serumen (buşon) sıkışması kulakta ağrıya, dolgunluk veya tıkanıklık hissine, çınlamaya (tinnitus), enfeksiyonlara ve diğer sorunlara (kaşıntı, akıntı, kulaktan gelen koku gibi) neden olabilir. Kulak kiri belirli bir şekilde yerleşirse, vagus sinirinin dış kulağı besleyen dalını uyararak öksürüğe neden olabilir ve şaşırtıcı olmayan bir şekilde, aşırı kulak kiri bir miktar işitme kaybına neden olabilir. Kulak Burun Boğaz uzmanları kulak kirinin bir soruna neden olmadıkça çıkarılmaması gerektiğini belirtmektedir fakat herhangi bir belirti yaşanıyorsa muayene etmesi, inceleyip sebebini anlaması için bir uzmana gidilmelidir çünkü başka durumlar nedeniyle de bu belirtiler ortaya çıkabilir. Kulak zarının arkasındaki boşluğu dolduran sıvı ile birlikte bir orta kulak enfeksiyonu mevcut olabilir ya da iç kulağı etkileyen viral bir enfeksiyon söz konusu olabilir. Bu durumlarda, kalıcı işitme kaybını önlemek için bir doktorun teşhis ve tedavi uygulaması gerekebilir. Bir uzman doktor kulak kiri ya da serumen sıkışmasını hastanın belirtilerini dinleyerek ve ardından bir otoskop (kulak dürbünü) ile kulağa bakarak teşhis edebilir.
Serumen Sıkışmasının Tıbbi Tedavisi
Serumen sıkışması genellikle tehlikeli olmaktan çok can sıkıcı olsa da, bazen temizlenmesi, tıkanıklığın giderilmesi için bir doktora ihtiyaç duyulabilir. Bir klinisyen uzmanlık bilgileriyle ve daha iyi bir görüş açısıyla durumu ele alır. Klinisyenler serumen birikimini mekanik olarak çıkarmak için bazı özel araçlara ( kulak kanalının dar alanına sığabilen ince aletlere) sahiptir. Bir doktor kulak kirini küret adı verilen küçük bir aletle çıkarabilirler. Ilık su, sodyum bikarbonat veya diğer reçeteli güçlü kulak damlaları ile lavaj yapabilir ve kulak kirini temizleyebilirler. Gerekirse kulak kirini çıkarmak için hafif vakum kullanabilirler.
Serumen Sıkışmasının Evde Tedavisi
Kulak kiri rahatsız etmeye başladıysa birkaç kolay kulak temizleme yöntemi önerilebilir. Evde herhangi bir tedavi şeklini uygulamadan önce sorunun sıkışmış serumenden ya da kulak kirinin birikmesinden kaynaklanıp kaynaklanmadığının bilinmesi önemlidir. Kulak zarında perforasyon (delik) ya da tüp bulunmuyorsa, doktorlar kulak kirinin evde giderilmesini sağlayan yöntemlerin denenmesini tavsiye edebilir.
Reçetesiz satılan kulak temizleme damlaları
Etkilenen kulak kanalına birkaç damla bebek yağı, mineral yağ, gliserin veya zeytinyağı damlatılarak sertleşen kulak kiri yumuşatılabilir. Bu yağlar kulak kanalı yağlandığı için kulak kiri daha kolay çıkabilir çünkü kulak kanalı kayganlaşır, ancak bir aile hekiminin ya da kulak burun boğaz uzmanının fikrinin alınması daha iyi olur. Kulak kirini parçalayan reçetesiz kulak damlaları da satın alınabilir. Su bazlı olanlar asetik asit, hidrojen peroksit veya sodyum bikarbonat gibi bileşenler içerir. Yağ bazlı ürünler kulak kirini kayganlaştırır ve yumuşatır. Çalışmalar bir türün diğerinden daha iyi olduğunu göstermemiştir.
Hidrojen peroksit içeren damlalar cilt ile temas ettiğinde oksijen salar ve köpürmeye başlar. Köpürmesi kulak kirini parçalayarak uzaklaştırmaya yardımcı olur. 12 yaşından küçük çocuklarda kullanmadan önce doktora danışılmalıdır. Bu damlalar sadece kulakta kullanım içindir. Bu ilaç kulağa, genellikle günde iki kez veya doktorun önerdiği şekilde uygulanmalıdır. Doktor talimat vermedikçe ilaç bir seferde 4 günden fazla kullanılmamalıdır. Ürün paketindeki tüm yönergeleri izlenmeli, herhangi bir sorun varsa, doktora veya eczacıya sorulmalıdır.
Kulak damlasını uygulamadan önce eller yıkanmalıdır. Baş dönmesi riskinin azaltılması için damla kabı birkaç dakika elde tutularak ısınması sağlanmalıdır. Kirlenmemesi için damlalığın ucu hiçbir yere dokunmamalıdır. Etkilenen kulak yukarı bakacak şekilde baş yana yatırılmalı ve kulak kanalının içine önerilen miktarda sıvı damlatılmalıdır. Damlaların kulak içine rahat akması için yetişkinlerde kulak memesi tutularak yukarı doğru, çocuklarda ise aşağı, biraz geriye doğru çekilmelidir. Yer çekiminin sıvıyı kulak kirinden aşağı çekmesine izin vermek için kulak yaklaşık 5 dakika boyunca bu konumda tutulmalıdır. Bu, sıvının emilmesini ve kirlerin yumuşamasını sağlar. Daha sonra baş diğer yöne eğilmeli, sıvının ve gevşeyen kulak kirinin dışarı akmasına izin verilmeli, silinmesi için bir mendil hazır bulundurulmalıdır.
Kulak temizleme damlaları, çok fazla kulak kiri varsa veya kulak kiri tıkanıklığı (kulak kanalını tıkayan sert bir kulak kiri tıkacı olduğunda) denilen bir durum varsa işe yaramayabilir. Bir tıkaç olduğunda, kulağa peroksit koymak işleri daha da kötüleştirebilir çünkü tıkacı yumuşatır, ancak çözmez veya çıkarmaz. Sonra yumuşayan tıkaç, kulağı daha fazla tıkayabilecek bir çamur duvarı gibi olur.
Not: Kullanılan damlalık durulanmamalı, damla göze uygulanmamalıdır. Göze gelirse gözleri suyla iyice yıkanmalıdır. 4 günlük kullanımın ardından durum devam ederse, kötüleşirse veya ciddi bir tıbbi sorun olabileceği düşünülüyorsa hemen tıbbi yardım alınmalıdır. Bu tür damlaların yutulması zararlı olabilir, bu nedenle küçük çocuklardan uzak tutulmalıdır.
Ampul şırınga
Bazen kulak damlaları kendi başlarına işe yarar. Damlalar ile sonuç alınamazsa bir ampul şırınga ile (eczanelerden ya da marketlerden satın alınabilir) birkaç kez su püskürterek kulaklar yıkanabilir. Şırıngayı ılık suyla doldurmak, kulak deliğinin yakınına yerleştirmek ve ampulü dikkatlice sıkmak gerekir. Ilık su kulağa dolacak ve kulak kiri parçalanacaktır. Suyun (ve ideal olarak kirin) dışarı akmasına izin vermek için baş bir lavabo veya küvetin üzerinde yana çevrilmelidir. Kulak zarına zarar vermemek için kulak nazikçe yıkanmalıdır. Sıcaklığa dikkat edilmeli, su çok soğuk veya çok sıcak olmamalıdır. İkisinden biri olursa sıcaklık farkı başın dönmesine neden olabilir. Kulak zarında bir delik varsa, hasar görmüşse veya kişi daha önce kulak zarı ameliyatı olduysa, yıkama yöntemi kullanılmamalıdır. Orta kulağa su kaçarsa, ciddi bir enfeksiyon oluşabilir. Güvenli kullanım konusunda doktora veya eczacıya danışılmalıdır. Kendi kulaklarını yıkamak konusunda rahat olmayanlar bunu yapabilecek bir uzmanı görmeli ve yardım almalıdır.
Not: Evde tedavilerinin işe yaraması için birkaç gün denenmesi gerekebilir. Ev çözümleri işe yaramıyorsa, kulak ağrıyorsa veya duymakta güçlük çekiliyorsa tıbbi değerlendirme almak akıllıca olacaktır.
Kulakların Temizliğinde Nelerden Kaçınılmalı?
Bazı kulak temizleme çözümlerinden uzak durulması önerilmektedir. Bunlar pamuklu çubuklar ve kulak mumlarıdır.
Pamuklu çubuklar
Pek çok insanın yaptığı ama aslında yapılmaması gereken şey kulak kirini kulak içine geri itme eğiliminde olan bir pamuklu çubukla çıkarmaya çalışmaktır. Pamuklu çubuklar (veya diğer küçük ya da sivri nesnelerin) ne kadar çok kullanılırsa o kadar çok kulak kiri ileri itilmiş olur. Ayrıca, çok fazla itilir ya da bastırılırsa kulak zarı yırtılabilir, belirgin işitme kaybı gibi başka ciddi sorunlar ortaya çıkabilir. Ayrıca, kulak kanalı kaşınırsa enfeksiyon kapılabilir çünkü kir ve bakteriler derinin altına nüfuz edebilir.
Kulak temizleme mumları
Kulak mumu kullanımı tavsiye edilmemektedir. Kulak mumunun koni biçimli ucu kulak içine yerleştirilerek diğer taraftaki ucu yakılır. Bu işlem saçın alev almaması için bir yardımcı tarafından yapılmalıdır. Teorik olarak, alev yanarken oluşan vakumlama kulak kirini dışarı çeker fakat bazı deneyler böyle bir vakum oluşmadığını ve kulak kirinin dışarı çıkarılmadığını göstermiştir. Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) kulak temizleme mumlarının kullanımının yanıklara ve kulak içinde yaralanmalara neden olabileceklerini tespit etmiştir.
Not: Bu sitede yer alan içerikler tıbbi bir tavsiye yerine geçmez. Evde herhangi bir uygulama yapmadan önce mutlaka bir doktora danışılmalıdır.
Video:
https://www.youtube.com/watch?v=qzT6-RROQpc
Kaynakça:
https://health.clevelandclinic.org/ear-wax-removal-101-the-best-and-safest-ways-to-clear-clogged-ears/
https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/got-an-ear-full-heres-some-advice-for-ear-wax-removal
https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/how-to-clean-your-ear
https://www.medicana.com.tr/saglik-rehberi-detay/12527/kulak-tikanikligi-nedir-kulak-tikanikligi-nasil-gecer
https://npistanbul.com/kulak-tikanikligi-nasil-gecer-kulak-tikanikligi-neden-olur
https://www.duymer.com.tr/kulak-tikanikligi
Yazar: Müşerref ÖZDAŞ