Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Kum Doları Nedir?

0 2.046

Kum doları, denizyıldızı ile aynı sınıftaki bir deniz hayvanının genel ismidir. Kum dolarının ince derisinin hemen altında yatan sağlam bir şekilde birleştirilmiş plakalardan yapılmış sert, düzleştirilmiş, disk şeklinde bir testi veya kabuğu vardır. Testi yoğun bir şekilde kaplayan küçük dikenler, hayvanın yüzeyin hemen altında kumda birikmesini sağlar. Sınıfının diğer üyeleri gibi, kum dolar da radyal olarak simetriktir. Aynı zamanda ikincil bir bilateral simetri kanıtı gösterir, yani ağız, ağız yüzeyinde ortalanır, ancak anüs, testin arka kenarına yakın bir yerde uzanır.
Tüp ayakları diğer ekinodermlerdekilere benzer, hareket için ve çoğunlukla kumda bulunan organik madde olan küçük gıda parçacıklarını ağza iletmek için kullanırlar. Üst yüzeydeki tüp ayakları sayesinde solunumlarını gerçekleştirirler. Kum dolarlarları, yakın ilişkili kalp kestanelerinden daha kısa olan dikenleri ve daha düz bir şekli ile ayrılırlar. Daha dışbükey, kısa kollu kum dolarlarına deniz bisküvisi de denir. Hem Atlantik hem de Pasifik kıyılarındaki daha derin suların kum dibinde kum dolarları bol miktarda bulunur ve Echinodermata Filum içinde sınıflandırılırlar.

Kum Doları Künyesi

Bilimsel adı: Echinarachnius parma
Ortak ad(lar): Ortak kum doları veya kuzey kum doları; deniz kurabiyeleri, çıtır bisküvi, kum kekler, kestaneler veya hercai menekşe kabukları olarak da bilinir
Temel hayvan grubu: Omurgasız
Boyut: Canlı yetişkin hayvanlar çapı 2-4 inç arasında ve yaklaşık 1/3 inç kalınlığında
Ömür: 8-10 yıl
Diyet: Etçil
Yetişme ortamı: Atlantik ve Pasifik okyanuslarının kuzey kesimleri
Kum Doları Nedir?Yaygın kum dolarının (Echinarachnius parma) türünün canlı hayvanları genellikle yaklaşık 2–4 inç büyüklüğünde altı dairelidir ve mor, kırmızımsı-mor veya kahverengi renkli dikenlerle kaplanır. Kum doların testi endoskeletondur ve endoskeleton olarak adlandırılır. Çünkü kum doların dikenleri derisinin altında bulunur ve erimiş kalker plakalardan oluşur. Bu, diğer ekinodermlerin iskeletlerinden farklıdır, denizyıldızları, sepet yıldızları ve kırılgan yıldızların esnek olan daha küçük plakaları vardır ve deniz salatalık iskeleti, vücuda gömülü minik kemiklerden oluşur.
Kum dolar testinin üst kısmı (aboral) yüzeyi, beş yaprak gibi görünen bir yapıya sahiptir. Kum dolarının solunum için kullandığı bu yapraklardan uzanan beş set boru ayağı vardır. Kum dolarının anüsü, hayvanın arkasında bulunur, testin kenarında, yıldızın merkezinden uzanan tek dikey çizginin altındadır ve alt kısımlarında bulunan dikenleri kullanarak hareket ederler.

Kum Dolarının Türleri

Kum dolarları ekinodermlerdir, bu da denizyıldızları, deniz salatalıkları ve denizkestaneleri ile ilgili oldukları anlamına gelir. Aslında, bunlar temelde yassı denizkestanesidir ve denizkestanesi ile aynı sınıfta olan Echinoidea’dır. Bu sınıf iki gruba ayrılır: normal ekinoidler (denizkestaneleri ve kalem kestaneleri) ve düzensiz ekinoidler (kalp kestaneleri, deniz bisküvileri ve kum dolarları dâhil). Düzensiz ekinoidlerin, normal ekinoidlerin sahip olduğu normal pentameral simetrisinin (bir merkezin etrafında 5 kısım) üstünde bir ön, bir arka ve temel iki taraflı simetri vardır. Çok fazla kum dolar çeşidi vardır. E. parma dışında, Amerika Birleşik Devletleri’nde yaygın olarak bulunanlar aşağıdaki gibidir:
Dendraster excentricus (Eksantrik, batı veya Pasifik kum doları): Alaska’dan Baja, Kaliforniya’ya kadar Pasifik Okyanusunda bulunurlar. Bu kum dolarları 4 inç civarında büyür ve gri, mor veya siyahımsı dikenlere sahiptirler.
Clypeaster subdepressus (Kum Doları, deniz bisküvisi): Atlantik Okyanusu ve Karayip Denizi’nde bulunan Carolinas’dan Brezilya’yada sularında yaşarlar.
Mellita subdepressus (Anahtar deliği kum dolarları veya anahtar deliği kestaneleri): Atlantik, Pasifik ve Karayip Denizi’ndeki tropikal sularda bulunurlar ve yaklaşık 11 kum doları türü vardır.
Kum dolarları sınıflandırması aşağıdaki gibidir:
Krallık: Animalia
Filum Echinodermata
Sınıf: Clypeasteroida (kum dolarlarını ve deniz bisküvilerini içerir)

Habitat ve Dağıtım

Kum Doları Nedir?İntertidal bölgenin hemen altındaki bölgelerden 7.000 metreye kadar olan yerlerde Kuzey Pasifik ve Doğu Kuzey Atlantik okyanuslarında ortak kum dolarları bulunmuştur. Adından da anlaşılacağı gibi, kum dolar kumda, 10,7 metre kare başına 5 ile 215 arasında değişen yoğunluklarda yaşamayı tercih ederler. Kumları oyarak yeceklerini bulmak ve kendilerini korumak için dikenlerini kullanırlar. Yetişkin kum dolarları çapı 2 inçten büyük olanlar intertidal bölgelerde yaşarlar.
Bazı kum dolarları deniz suyunda (tuzlu ortamlarda) yaşar, ancak bazı türler nehir ile göl suyunu birleştiren ve tuzlu veya tatlı su ortamlarından kimyasal olarak farklı olan nehir ağzı habitatlarında oluşur. Araştırmalar, kum dolarının yumurtalarını döllemek için belirli bir tuzluluk seviyesi gerektirdiğini göstermektedir.

Beslenme ve Davranış

Kum dolarları, kumdaki küçük gıda parçacıkları ile beslenir, tipik olarak mikroskobik boyuttaki alglerle beslense de, diğer hayvanların parçalarını da yerler ve dünya deniz türleri kayıtlarına göre etobur olarak sınıflandırılır. Parçacıklar, dikenlerin üzerine iner, sonra kum ayağının ağzına tüp ayakları ve mukoza kaplı kirpikler yoluyla taşınır. Bazı denizkestaneleri, yüzmekte olan avları yakalama yeteneklerini en üst düzeye çıkarmak için kum alanların kenarlarında dururlar. Diğer denizkestaneleri gibi, kum dolarının ağzı da Aristoteles’in feneri olarak adlandırılır ve beş çeneden oluşur. Bir kum dolar testi el alındığında ve hafifçe sallandığında, içeride sallanan ağzın parçalarını duyulabilir.

Üreme ve Yavruları

Erkek ve dişi kum dolarlarına, dışarıdan bakıldığında hangisinin hangisi olduğunu söylemek zordur. Üreme cinseldir, suya yumurta ve sperm bırakan kum dolarlarıyla sağlanır. Döllenmiş yumurtalar sarı renktedir ve koruyucu bir jöleyle kaplıdır. Ortalama çapı yaklaşık 135 mikron veya 1/500’ünün bir inçine kadar değişebilmektedir. Kirpikler kullanarak beslenen ve hareket eden küçük larvalar halinde gelişirler. Birkaç hafta sonra, larva metamorfozların olduğu tabana yerleşir.
Yavrular (2 inçin altında) subtidal bölgelerde bulunur ve olgunlaştıkça yavaş yavaş maruz kalan plaj alanlarına geçer, en küçüğü en yüksek plaj kotlarında bulunur. İki santim derinliğe kadar kendilerini kumun içine gömerler ve çok yoğun popülasyonlar kendilerini üç hayvanın derinliklerine kadar itebilirler.

Gördükleri Tehditler

Kum dolarlarının balıkçılıktan, özellikle de dip trolünden ve okyanus asitlenmesinden dolayı, testi oluşturma yetenekleri etkilenebilir. Mevcut habitatı etkileyebilecek iklim değişikliği ve azalan tuzluluk, döllenme oranlarını düşürür. Kum dolarları insanlar tarafından tüketilmez, ancak denizyıldızları, balıklar ve yengeçler için av olabilirler. Kum Doları şu anda nesli tükenmekte olan bir tür olarak listelenmemektedir.

Kum Doları ve İnsanlar

Kum Doları Nedir?Kum dolar testleri, deniz kabuğu dükkânlarında, internette, dekoratif amaçlı veya hediyelik eşya amacıyla ve genellikle Kum Dolarının Efsanesine atıfta bulunulan bir kart ya da yazıyla satılmaktadır. Bu tür referanslar Hristiyan mitolojisi ile ilişkilidir. Bu, kum dolarının testinin zirvesinin ortasındaki beş köşeli yıldızın, bilge adamları bebek İsa’ya yönlendiren Beytüllahim Yıldızının bir temsili olduğunu öne sürerler. Testteki beş açıklığın İsa’nın çarmıha gerilmesi sırasındaki yaralarını temsil ettiği söylenir ki ellerinde ve ayaklarında bulunan dört yara ve yanında beşincisi vardır. Kum dolar testinin altında, Noel yılbaşı çiçeği ile ilgili bir taslak olduğu söylenir ve açıldığında, barış güvercinini temsil eden beş küçük kemik bulunacağı belirtilir. Bu güvercinler aslında kum dolarının ağzının beş çenesidir.

Kaynakça:
jstor.org
marinespecies.org
eol.org
journals.uchicago.edu

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku