Yakın zamanda bir düğüne gittiyseniz birinin ağladığını görmüşsünüzdür. Düğünler mutlu günlerdir, ağlamak için üzücü bir duygu olması gerekir. O halde insanlar mutluyken neden ağlar? İnsanlar sadece olumsuz duygular (hüzün, hayal kırıklığı veya stres) hissettiğinde değil olumlu duygular hissettiklerinde, bir çocuğun doğumunda veya favori takımları bir maçı kazandığında, mutlu olduklarında da ağlayabilir ve bu normaldir. Derinlerde kişiler üzgün olduğu için mutluluk gözyaşları dökmüyorsa, bunun nedeni ağlamanın hayatın en mutlu anlarını yoğunlaştırmasıdır. İster hüsran ve ıstıraptan ister iyi bir haber almanın sevincinden olsun, duygusal ağlama insanların etrafındaki kontrol edilemeyen dünyaya bir refleks tepkisi olabilir.
Ağlamak İyi Hissettirir
Bilim insanları ağlamanın aslında iyi olduğunu, üzgün olduğunda insanları rahatlattığını, stresi ve toksinleri attığını söylemektedir. Gözyaşları, doğal bir ağrı kesici görevi görebilen lösin enkefalin olarak bilinen nörotransmitterleri serbest bırakır. İnsanlar üzgün oldukları için ağladıklarında, bu onları daha iyi hissettirir. Ancak insanlar mutlu oldukları için ağladıklarında, aynı nörotransmitter onları çok daha mutlu hissettirir. Başka bir deyişle, gözyaşları psikolojik olarak arınmayı, duygusal boşalmayı teşvik eder. Sevinç gözyaşları için daha karmaşık bir açıklama, beynin her zaman olumlu ve olumsuz duygular arasındaki farkı bilmediği teorisini içerir. Limbik sistemin ufacık, badem büyüklüğündeki bir parçası olan hipotalamus mutlu, üzgün, bunalmış ya da stresli olmak arasındaki farkı her zaman ayırt edemez. Duygusal tepkileri kaydeden amigdaladan güçlü nöral sinyalleri alır ve karşılığında otonom sinir sistemini harekete geçirir.
Otonom (istemsiz) sinir sistemi iki kola ayrılır:
1-Sempatik (savaş ya da kaç)
2- Parasempatik (dinlen ve sindir)
Hipotalamus aracılığıyla hareket eden sempatik sinir sistemi, stres zamanlarında vücudu harekete geçirir. Kalp atışlarının hızlanmasının, terlemenin, acıkmanın nedeni budur.
Parasempatik sinir sistemi ise esasen kişiyi tekrar sakinleştirir. Mutluluk ve üzüntü sinyalleri birbiriyle kesiştiğinde parasempatik sinir sistem harekete geçer, bu da travmadan sonra sakinleşmeye yardımcı olur ve bir nörotransmitter olan asetilkolin serbest bırakılır. Asetilkolin tarafında parasempatik reseptörlerin aktivasyonu gözyaşı bezlerinde gözyaşı üretimi ile sonuçlanır. Gözyaşları bazı kanallardan buruna da akar, bu durum burnumuzun ağlarken neden aktığını açıklar.
Farklı Gözyaşı Türleri
Gözyaşlarının birincil amacı gözleri temizlemek ve yağlamaktır. Gözyaşları, üst göz kapağının arkasında bulunan gözyaşı bezlerinden salgılanır. İnsanlarda normal koşullarda 24 saat içinde akan gözyaşı miktarı 30 damlayı bulur. Yılda akan gözyaşı miktarı ise 100 litreden, bir başka deyişle 10 kovadan fazladır. Tüm gözyaşları su, lipitler, lizozim, lipokalin, glikoz ve sodyum içerir. Protein açısından zengin bu antibakteriyel sıvı, göz küresinin dış kenarından korneaya doğru gider ve her göz kırpıldığında tüm göz yüzeyini yağlar. İnsanlar ağladığında gözyaşları yanakların kenarlarından taşar ve aşağı yuvarlanır. Gözyaşlarının üç tipi vardır.
Bazal Gözyaşları
Bazal gözyaşları, temel fonksiyonel gözyaşıdır. Korneayı yağlamak ve tozdan uzak tutmak için sürekli olarak küçük miktarlarda salınır. Bu, iyi bir görme keskinliği ve rahatlığı sağlamak için çok önemlidir. Bazal gözyaşları ayrıca bağışıklık sisteminin bir parçası olarak bakteriyel enfeksiyonlara karşı savaşır.
Refleks Gözyaşları
Refleks gözyaşları veya tahrişten kaynaklanan gözyaşları, gözün yabancı parçacıklar tarafından tahriş edilmesinden, soğan doğranırken çıkan buharlar gibi tahriş edici maddelerin varlığından veya göz çevresinde herhangi bir parfüm, koku, göz yaşartıcı gaz ya da biber gazı bulunmasından kaynaklanır. Bu gözyaşları, parlak ışıkla, dil ve ağızdaki sıcak veya acı uyaranlarla da ortaya çıkabilir. Ayrıca kusma, öksürme ve esneme ile bağlantılıdırlar. Refleks gözyaşları, bazal gözyaşlarından çok daha büyük miktarlarda salınır. Bazal ve refleks gözyaşlarının amacı aynıdır, gözleri korur.
Duygusal Gözyaşları
Duygusal veya psişik gözyaşlarına ağlama denir. Bu gözyaşları tüm duygularla ilişkilidir. Genellikle güçlü duygusal stres, öfke, ıstırap, yas veya fiziksel acıdan kaynaklanır. Yoğun mizah ve kahkaha zamanlarında olduğu gibi insanlar son derece mutlu olduklarında da ağladıkları için ağlamak olumsuz duygulara özel değildirler. Duygusal gözyaşlarına yüzün kızarması ve bazen tüm üst vücudun spazmlarını içeren hıçkırık öksürük benzeri konvulsif solunum eşlik eder. Artan kalp atış hızı ve daha yavaş nefes alma gibi fiziksel reaksiyonların yanı sıra ruh halini olabildiğince çabuk dengelemek için duygusal gözyaşları gönderilir.
Mutluluk Gözyaşlarının Kategorileri
Birçok insan hayatlarında o kadar ezici bir şekilde olumlu durumlarla karşılaşır ki gözyaşlarının düşmesini engelleyemezler. 19 farklı ülkeden 3.500’den fazla yetişkinle yapılan bir ankette ankete katılanların yüzde 68’inin ayda en az bir kez olumlu bir deneyimden dolayı gözyaşı döktüğü bildirilmiştir. Olumlu deneyimler nedeniyle ağlamak ne kadar yaygın olsa da, sevinç gözyaşlarıyla ilgili bilimsel araştırmalar çok azdır. 2020 yılında yapılan bir çalışma sevinç gözyaşlarını sistematik olarak araştırmayı amaçlamıştır. Bu amaçla, araştırmacılar etkileyici derecede büyük bir uluslararası veri tabanı kullanmışlardır. Toplamda, 40 farklı ülkeden 13.124 yetişkin bireyden veri toplanarak kültürel açıdan farklı bir görünüm sağlanmıştır. Katılımcılara onları sevinçten ağlatan şeyin ne olduğu sorulmuş ve onlar 1.500’den fazla farklı olay anlatmışlardır. Genel olarak, bu raporların analizi, dört farklı pozitif gözyaşı türünün (başarı, sevgi, güzellik ve eğlence) var olduğunu ortaya koymuştur.
Başarı Gözyaşları
Bu tür olumlu gözyaşları genellikle olağanüstü bir performans (büyük bir spor müsabakasının kazanılması, önemli bir ödülün alınması veya büyük bir engelin aşılması) bağlamında ortaya çıkar. Başarı gözyaşları, prestijli bir çalışma programına kabul edilme, işsizlikten kurtulma, bir işe girme veya ciddi bir hastalıktan kurtulma durumlarında da ortaya çıkabilir. Olumlu gözyaşlarıyla ilişkili ana duygu kişinin kendi başarılarından duyduğu gurur veya başkalarının başarılarını gözlemlerken duyduğu hayranlıktır. Başarı gözyaşları, insanların benlik saygısını artırır veya onları rol modellerini taklit etmeye motive ediyor gibi görünmektedir. Araştırmada, gözlenen pozitif ağlama vakalarının yaklaşık % 29’unda bu tür pozitif gözyaşları meydana gelmiştir.
Sevgi Gözyaşları
Sevgi gözyaşları, genellikle birisi özel bir yakınlık, beklenmedik miktarda nezaket ve istisnai sevgi veya topluluk duygusu yaşadığında (örneğin düğünlerde) veya gözlemlediğinde ortaya çıkar. Yıllardır görülmeyen eski bir arkadaşla tekrar bir araya gelmek ya da yeni doğan bir bebeği ilk kez kucağa almak bunun tipik örnekleridir. Sevgi gözyaşları bağlanmayı teşvik eder. Bu tür olumlu gözyaşlarıyla ilişkili ana duygular heyecan, coşku, topluluğa ait olma ve sevgi veya şefkattir. Bu, çalışmadaki en yaygın (yaklaşık% 55) pozitif gözyaşı şekli olmuştur.
Sevgi gözyaşları başarı olaylarının yanı sıra mutlulukla ilgili gözyaşlarının en yaygın biçimleri arasındadır. Raporlar, mutlulukla ilgili gözyaşlarının yüzde 84’ünün ya başarı ya da sevgi gözyaşları ya da her ikisi olduğu bulmuştur; örneğin, kişinin kendi çocuğunun önemli bir başarısını gözlemlemesi, her iki duyguyu (başarı ve sevgi duyguları) da içerebilir.
Güzellik Gözyaşları
Bu pozitif gözyaşları genellikle bir şey son derece güzel olarak algılandığında ortaya çıkar. İnsanlar doğadaki, müzikteki, görsel sanatlardaki veya şiirdeki özel ihtişamı veya sanatı gözlemlediklerinde güzellik gözyaşları dökebilirler. Bir milli parkta muhteşem bir dağ manzarasının keyfini çıkarmak veya büyüleyici bir müzik performansı dinlemek bu kategorideki örneklerdir. Bu gözyaşı türüyle ilişkili ana duygu huşu içinde olmaktır. Buna merak veya şaşkınlık duyguları da eşlik eder ve insanlar aynı anda genellikle hoş bir ürperti hisseder veya tüyleri diken diken olur. Güzellik gözyaşları insanların zihinlerini genişletir ve düşünmeye teşvik eder. Güzelliklerle ilgili gözyaşları oldukça nadir (vakaların yaklaşık % 8’inde) meydana gelmiştir.
Eğlence Gözyaşları
Olumlu duygulara ilişkin bir başka gözyaşı tipi olan eğlence gözyaşları genellikle birisi çok eğlenceli veya komik bir şey yaşadığında, gözyaşlarını tutması zor olduğunda ortaya çıkar. Komik bir stand-up sahnesi izlemek ya da saçma, aptalca bir şaka duymak, ağlama noktasına kadar eğlenceye, keyif almaya neden olabilir. Eğlence gözyaşları nadir (% 3)görülmüştür, bir hafiflik, neşe ve zevk hissinin yanında gerçekleşir.
Kesin sinyal, dört tür arasında farklılık gösterebilir: başarı gözyaşları, özellikle yetkinliği ve güven verici otoriteyi, güzellik gözyaşları açıklığı veya entelektüelliği, sevgi gözyaşları sıcaklığı ve eğlence gözyaşları oyunculuğu veya neşeyi ifade edebilir.
Mutluluk Gözyaşlarının Anlamı
Ağlamak, kişilerin çevresindekilerle empati ve bağ kurma duygularına neden olabilir. Diğer kişilerle dile getirilmeyen bir duygusal bağ yaratır. 2009 yılında yapılan bir çalışmada yeni bir yaklaşım benimsenmiştir. Ağlamanın genel olarak “bana saldırma, beni yatıştırmayı düşün, şu anda yakın arkadaşlara ihtiyacım var, bir tehdit değilim, kesinlikle sana zarar vermeyeceğim” anlamına gelen sosyal bir işaret olduğu öne sürülür. O halde ağlamak hem üzücü hem de mutlu durumlar için mantıklıdır, bu biyolojinin engelleri yıkma ve bağ kurmayı kolaylaştırma yoludur.
Kişilik özellikleri, farklı türde mutluluk gözyaşlarının ne sıklıkta döküldüğünü etkiliyor gibi görünmektedir. Çalışmalarda dışadönük, konuşkan ve sosyal olma eğiliminde olan bireylerin başarı veya güzellik gözyaşlarını daha sık yaşadıkları; uyumlu, toplum yanlısı ve empatik bireylerin daha çok sevgi gözyaşları döktükleri ve açık fikirli, liberal bir tutuma sahip insanların daha sık güzellik gözyaşları döktükleri ortaya çıkarılmıştır.
Sevinç gözyaşları aynı zamanda yaşa da bağlıdır. Çocukların da yetişkinler kadar mutluluk gözyaşları dökme olasılığı vardır. Araştırmalarda, mutluluk ya da sevinç gözyaşları dökme eğiliminin yetişkinlik yıllarında arttığı, 60-75 yaşlarında bir platoya ulaştığı ve ardından tekrar düştüğü bulunmuştur. Hem erkekler hem de kadınlar mutluluk gözyaşları dökebilir. Kadınların genel olarak duygusal olarak olumlu durumlarda gözyaşı dökme olasılığı daha yüksektir. Son olarak, kadınların erkeklere göre olumlu gözyaşları döktüğünü bildirme olasılığı daha yüksektir.
Mutlu iken ağlayanlar bunu memnuniyetle kabul etmelidir. Mutluluk gözyaşları dökmek, daha iyi bir zihinsel ve fiziksel sağlığı beraberinde getirir ve sevinç gözyaşları sırasında yaşanan olumlu duygular, hem yaşam doyumunu hem de dayanıklılığı artırır. Kişiler mutlu durumlarda ağlama eğiliminde olmasalar bile elbette sevgilerini ve neşelerini ifade etmelerinin başka birçok yolu vardır.
Kaynakça:
https://psyche.co/ideas/theres-something-in-my-eye-the-real-reasons-for-happy-tears
https://www.fatherly.com/health/why-people-cry-when-theyre-happy
https://www.smithsonianmag.com/smart-news/why-do-we-cry-when-were-happy-2942755/
https://www.psychologytoday.com/intl/blog/the-asymmetric-brain/202011/the-4-types-tears-joy
https://evrimagaci.org/sevinc-gozyaslari-mutluyken-neden-agliyoruz-9608
Yazar: Müşerref Özdaş