Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Nesne Kalıcılığı ve Piaget’in Gelişim Teorisi

0 939

Nesne kalıcılığı terimi, bir çocuğun bir nesneyi artık görmese veya duymasa bile var olmaya devam ettiğini bilme yeteneğini tanımlamak için kullanılır. Çok küçük bir çocukla Cee Ee oyunu (peek-a-boo) oyunu oynayanlar, muhtemelen bunun nasıl çalıştığını anlayabilirler. Bir nesne görüş alanından kaybolduğunda, özellikle belirli bir yaşın altındaki bebekler genellikle öğe kaybolduğu için üzülürler. Bunun nedeni, nesnenin görülemese de var olmaya devam ettiğini anlayamayacak kadar küçük olmasından dolayıdır.

Nesne Kalıcılığı

Nesne kalıcılığı kavramı, psikolog Jean Piaget tarafından oluşturulan bilişsel gelişim teorisinde önemli bir rol oynamaktadır. Piaget; yaklaşık doğumdan itibaren motor becerilerinin gelişim süreci olan iki yaşa kadar süren bir dönemde, çocukların bu tür dokunma, görme, tat ve hareket fonsiyonlarını kendi motor yetenekleri ile anlayabileceğini savunmaktadır.
Erken bebeklik döneminde bebekler son derece benmerkezcidir. Dünyanın kendi bakış açıları ve deneyimlerinden ayrı olarak var olduğu konusunda hiçbir fikirleri yoktur. Nesnelerin görülmediklerinde bile var olmaya devam ettiğini anlamak için, bebekler önce nesnenin zihinsel bir temsilini geliştirmelidirler.

Şemalar

Nesne Kalıcılığı ve Piaget'in Gelişim TeorisiPiaget bu zihinsel imgelerden şema olarak söz etmiştir ve şema, dünyadaki bir şey hakkında bilgileri kategorilendirme durumudur. Örneğin, bir bebeğin erken bebeklik döneminde bir şişe veya memeyi şemalandırma yaparak besleneceğini anlayabilir. Çocuk büyüdükçe ve daha fazla deneyime sahip olduğunda, şemaları çoğalır ve çok daha karmaşık hale gelir. Asimilasyon ve barınma süreçleri yoluyla, çocuklar yeni zihinsel kategoriler geliştirir, mevcut kategorilerini genişletir ve hatta mevcut şemalarını tamamen değiştirir.

Nesne Kalıcılığı Nasıl Gelişir?

Piaget, motor becerilerinin gelişim aşaması sırasında meydana gelen altı alt süreç olduğunu öne sürmüştür. Bu süreçler şu şekildedir:

Doğumdan İtibaren 1 Aya Kadar: Refleksler

Motor becerileri aşamasının en erken döneminde, refleksler bebeklerin dünyayı anlamasının ve keşfetmesinin birincil yoludur. Yerleştirme, emme ve ürkütme gibi refleksif tepkiler, bebeğin çevresi ile nasıl etkileşime girdiğidir.

1-4 Ay: Yeni Şemaların Geliştirilmesi

Daha sonra, birincil dairesel reaksiyonlar yeni şemaların oluşumuna yol açar. Bir bebek yanlışlıkla başparmağını emebilir ve eğlenceli olduğunu fark edebilir. Daha sonra eylemi tekrarlayacaktır çünkü bunu keyifli bulacaktır.

4 – 8 Ay: Kasıtlı Eylemler

4-8 aylıkken, bebekler çevrelerindeki dünyaya çok daha fazla dikkat etmeye başlarlar, hatta bir cevap oluşturmak için eylemler gerçekleştireceklerdir. Piaget bunlara ikincil dairesel reaksiyonlar adını vermiştir.

8 ile 12 Ay: Daha Fazla Keşif

8 ila 12 ay arasında, kasıtlı eylemler çok daha belirgin hale gelmektedir. Bebekler ses üretmek için oyuncakları sallayacak ve çevreye verdikleri yanıtlar daha uyumlu ve koordineli hale gelecektir.

12-18 Ay: Deneme Yanılma

Üçüncül dairesel reaksiyonlar beşinci aşamada ortaya çıkar. Bunlar deneme yanılma içerir ve bebekler başkalarından dikkat çekmek için eylemler yapmaya başlayabilir.

18 ile 24 Ay: Nesne Kalıcılığı Ortaya Çıkar

Piaget temsili düşüncenin 18 ila 24 ay arasında ortaya çıkmaya başladığına inanmaktadır. Bu noktada, çocuklar nesnelerin zihinsel temsillerini oluşturabilirler. Görülemeyen şeyleri sembolik olarak hayal edebildikleri için artık nesne kalıcılığını anlayabilirler.

Nesne Kalıcılığı Tespiti

Piaget, nesne kalıcılığının mevcut olup olmadığını belirlemek için bir bebeğe nesneyi göstermeden veya gizlemeden önce bir oyuncak gösterecektir. Denemesinin bir versiyonunda, Piaget bir oyuncağı bir battaniyenin altına saklayacak ve daha sonra bebeğin nesneyi arayıp arayamayacağını gözlemlemiştir. Bazı bebekler nesneyi ararken bazı bebekler nesnenin kaybından dolayı şaşırmışlar, karışık duygular yaşamışlar veya üzülmüş görünmektedirler.
Piaget, oyuncağın kaybolduğu için üzgün olan çocukların nesne kalıcılığı gelişimlerini tamamlamadığını savunurken, oyuncağı arayan bebeklerin bu gelişimsel dönüm noktasına vardığını savunmaktadır. Piaget’in deneylerinde, bu 8 ila 9 aylıkken gerçekleşme eğilimi göstermiştir.

Battaniye ve Top Etüdü

Amaç: Piaget (1963) çocukların hangi yaşta nesne kalıcılığı kazandığını araştırmasıdır.
Yöntem: Piaget, çocuğu izlerken bir battaniyenin altına bir oyuncak saklamış ve çocuğun gizli oyuncağı arayıp aramadığını gözlemlemiştir. Gizli oyuncağı aramak nesne kalıcılığının kanıtıdır ve Piaget çocuğun gizli bir oyuncağı ancak zihinsel bir temsili varsa arayabileceğini varsaymaktadır.
Bulgular: Piaget, bebeklerin yaklaşık 8 aylıkken gizlenen oyuncağı aradığını tespit etmiştir.
Sonuç: Yaklaşık 8 aylık çocukların nesne kalıcılığı vardır çünkü nesnenin zihinlerinde, zihinsel bir temsilini oluşturabilirler.
Değerlendirme: Piaget, çalışmasının sonuçlarının 8 aydan küçük çocuklar nesnenin battaniyenin altında hala var olduğunu anlamadığından dolayı bu gelişime ulaşamadığını varsaymıştır. Bununla birlikte, bir çocuğun bir nesneyi aramamasının alternatif nedenleri vardır, bu nedenler şunlardır:
Çocuğun dikkati dağılabilir veya nesneye olan ilgisini kaybedebilir, bu nedenle onu arama motivasyonundan yoksun olabilir veya nesnenin geri alınması için gerekli motor hareketleri gerçekleştirmek için fiziksel koordinasyonu olmayabilir (Mehler ve Dupoux, 1994).

Kritik Değerlendirme

Nesne Kalıcılığı ve Piaget'in Gelişim TeorisiNesne sürekliliğinin Piaget’in iddia ettiğinden daha erken gerçekleştiğine dair kanıtlar vardır. Bower ve Wishart (1972) 1-4 aylık bebekleri incelemek için bir laboratuvar deneyi kullanmışlardır. Piaget’in battaniye tekniğini kullanmak yerine bebeğin bir nesneye ulaşmasını beklemiş ve daha sonra nesnenin artık görünmemesi için ışıkları söndürmüştür. Daha sonra bebeği kızılötesi kamera kullanarak filme almıştır Bebeğin, görünmez hale geldikten sonra 90 saniyeye kadar nesneye ulaşmaya devam ettiğini tespt etmişlerdir.
Yine, Piaget’in çalışması gibi, Bower’ın karanlıkta ulaşma bulgularına da eleştiriler vardır. Her çocuğun görevi tamamlamak ve nesneye ulaşmak için 3 dakikaya kadar zamanı vardır ve bu süre içinde, işi yanlışlıkla kazara tamamlamış olmaları mantıklıdır. Örneğin, rastgele bir şekilde uzanmak ve nesneyi bulmak veya hatta ışıkların sıkıntısı nedeniyle uzanmak şeklinde olabilir. (bir nesneyi aramak niyetiyle ulaşmak yerine).

Beklenti Araştırmalarının İhlali

Piaget’in iddialarına bir başka zorluk da Renee Baillargeon tarafından tasarlanan bir dizi çalışmadan kaynaklanmaktadır. Beklenti (VOE) paradigmasının ihlali olarak bilinen bir teknik kullanmıştır. Bebeklerin daha önce karşılaşmadıkları şeyleri daha uzun süre arama eğiliminde olmasından faydalanmaktadır. Bir VOE deneyinde, bebek önce yeni bir ortam içine sokulur ve ortama bakarak, artık onlar için yeni olmadığını gösterene kadar bu uyarıcıya tekrar tekrar gösterilir. Baillargeon ve arkadaşlarının (1985, 1987) çalışmasında, alışkanlık uyaranı 180 dereceden geçen bir ‘asma köprü’dür.
Daha sonra bebeklere, her biri alışkanlık uyaranında bir varyasyon olan iki yeni uyaran gösterilir. Baillargeon’un deneylerinde, bu test uyaranlarından biri olası bir olaydır (yani fiziksel olarak gerçekleşebilecek bir olay) ve diğeri imkansız bir olaydır (yani ortaya çıktığı şekilde fiziksel olarak gerçekleşemeyen bir olay). Asma köprü çalışmasında, asma köprü yoluna renkli bir kutu yerleştirilmiştir. Olası bir durumda, asma köprü yolunun kutu tarafından engelleneceği noktada durmuştur. İmkansız olayda, asma köprü kutudan geçiyor gibi görünmektedir, düz bir şekilde uzanmış ve kutu görünüşe göre ortadan kaybolmuştur.
Baillargeon, bebeklerin imkansız olaya bakmak için çok daha fazla zaman harcadığını keşfetmiştir. Bunun, bebekler için sürpriz olduğunu ve bebeklerin şaşırdığını, çünkü imkansız olayın ihlal ettiği fiziksel nesnelerin davranışları hakkında beklentileri olduğu sonucuna varılmıştır. Başka bir deyişle, bebekler kutunun hala asma köprü arkasında var olduğunu ve ayrıca bir katı nesnenin diğerinden geçemeyeceğini biliyorlardır. Bu çalışmadaki bebekler, Piaget’in bu tür bilginin oldukça ötesinde olduğunu söyleyeceği bir dönemde beş aylıktır.

Son Bulgular

Nesne Kalıcılığı ve Piaget'in Gelişim TeorisiPiaget’in teorisi son derece etkili olmasına ve bugün oldukça popüler olmasına rağmen, aynı zamanda eleştiri konusu olmuştur. Piaget’in çalışmalarının en büyük eleştirilerinden biri, çocukların yeteneklerini sıklıkla hafife almasıdır. Nesne kalıcılığı üzerine yapılan araştırmalar, Piaget’in bazı sonuçlarını da sorgulamıştır. Araştırmacılar, ipuçlarıyla, dört aya kadar küçük çocukların, görünmeyen veya duyulmamış olsa bile nesnelerin varlığını sürdürdüğünü anlayabildiklerini göstermişlerdir.
Başka araştırmacılar, bebeklerin neden gizli oyuncakları aramadıklarına dair alternatif açıklamalar önermişlerdir. Çok küçük çocuklar, öğeyi aramak için gerekli fiziksel koordinasyona sahip olmayabilir. Başka durumlarda, bebeklerin gizli nesneyi bulmakla ilgisi olmayabilir.

Kaynakça:
https://www.doi.org/10.1111/cdep.12098
https://books.google.com/books?id=hK37xrpqdIkC&newbks=1&newbks_redir=0&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false
https://www.simplypsychology.org/Object-Permanence.html

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku