Beş yaşın altındaki çocuklarda hırıltı veya hışıltı birçok olası nedenle ortaya çıkabilir. Genellikle astımın ilk belirtisi olarak kabul edilir, ancak hırıltılı nefes alan küçük çocukların önemli bir kısmında astım gelişmez. Bebeklik döneminde bronşit, hırıltılı solunumun en olası nedenidir. Çocuklar büyüdükçe, epizodik viral hırıltı daha yaygın hale gelir. Atopik hırıltı büyük olasılıkla ailede astım öyküsü gibi risk faktörleri olan çocuklarda görülür.
Okul çağına gelindiğinde, hırıltılı bu çocuklardan bazılarına astım teşhisi konarken, bazıların da teşhis konmadan şikayetler artarak büyür. Bu nedenle, küçük bir çocuk hırıltıyla başvurduğunda tanı koymaya odaklanmak yerine, çocuğun semptomlarını uygun şekilde yönetmesini ve ebeveynlerin çocuklarının tedavisi hakkında eğitim ve aşılar konusunda tavsiye almalarını sağlamak daha önemlidir.
Tüm Hırıltılar Astım Değildir
Tüm çocukların yarısında okul çağından önce bir hırıltı atağı olacaktır. 2 Birçoğu okula gittiklerinde semptomlarından “kurtulacaklar”, ancak bazılarında tekrarlayan solunum semptomları ve astım olarak tanınacak net bir geri dönüşümlü hava yolu tıkanıklığı modeli devam edecek. Klinisyen için astımı devam edecek olan küçük çocukları, olmayacak olanlardan ayırmak zor olabilir.
Hışıltı klinik olarak intratorasik hava yolu tıkanıklığına bağlı sürekli, müzikal bir ses olarak tanımlanır. Küçük bir çocuğun solunum sisteminin küçük fiziksel boyutu, hala gelişmekte olan bir bağışıklık sistemi ve viral solunum yolu patojenlerine yüksek düzeyde maruz kalma, hışıltıyı küçük çocuklarda daha büyük çocuklara göre hem daha yaygın hem de teşhis etmeyi zorlaştırır. Çevresel faktörler de hırıltı oluşumunda ve şiddetinde önemli bir rol oynar.
Doğumdan önce ve sonra tütün içmeye maruz kalmak, bir çocuğun hırıltı geliştirmesi olasılığını önemli ölçüde artırır. Ek olarak, evde sigara içilmesi solunum semptomlarını şiddetlendirir. Nemli evler, toz akarları, evcil hayvanlar, gıda alerjileri, hava kirliliği ve enfeksiyonlar dahil olmak üzere çocuklarda hırıltıya neden olabilecek veya şiddetlendirebilecek birçok başka çevresel faktör vardır.
Okul öncesi çocuklarda astım tanısının yararı tartışılmaktadır. Okul öncesi çocuklarda “epizodik viral hırıltı” ve “atopik hırıltı” terimlerinin tanımladığı belirti, semptom ve tedavi sırasıyla “epizodik astım” ve “atopik astım” ile çok benzerdir. 2 Astım, daha önce tekrarlayan hırıltılı solunum geçirmiş okul çağındaki çocuklarda da yaygın olarak teşhis edilir. Bu nedenle, bazı klinisyenler hırıltı ve astımın aynı yelpazenin bir parçası olduğuna ve astım “etiketini” vermenin daha uygun tedavi stratejilerine yol açtığına inanmaktadır. Bazıları da, okul öncesi çocuklarda patoloji büyük ölçüde bilinmediğinde astım teşhisi koyma konusunda isteksizdir ve daha sonra geçici olduğu ortaya çıkan astım teşhisinin istenmeyen sosyal ve psikolojik sonuçları olabilir.
Uygulamada, okul öncesi çocuklarda kesin bir hırıltı nedeninin belirlenmesi, ortak nedenlerin olasılığını göz önünde bulundurarak, ciddi doğuştan veya kazanılmış durumları dışlayarak ve çocuğun tedaviye yanıtını değerlendirerek uzun vadeli bir yaklaşım gerektirir. Birinci basamak sağlık hizmetinin amacı, sunum zamanla değişebileceğinden, kesin bir teşhis sağlamak yerine semptomatik kontrol sağlamak, şiddetlendiren faktörleri yönetmek ve çocuğu izlemek olmalıdır.
Okul Öncesi Çocuklarda Hırıltı Nedenleri
Küçük bir çocukta hırıltıyı değerlendirmenin ilk adımı, semptomların ne kadar süredir mevcut olduğunu belirlemek olmalıdır. Yakın zamanda, ani bir hırıltı başlangıcı varsa (yani o gün veya birkaç gün içinde) ve belirgin bir neden, örneğin viral hastalık yoksa solunan yabancı cisim olasılığını göz önünde bulundurun. Hışıltı yeni başlamışsa, ancak eş zamanlı bir üst solunum yolu enfeksiyonu mevcutsa, epizodik viral hırıltı veya bronşioliti düşünülmelidir. Birkaç hafta / ay boyunca hırıltı varsa veya çocuk birden çok kez hırıltılı solunum ortaya çıkarsa, atopik hırıltıyı düşünün. Bununla birlikte semptomlar, yalnızca tekrarlayan üst solunum yolu enfeksiyonlarına da bağlı olabilir.
Solunan yabancı cisim
Trakeobronşiyal sisteme emilen ve takılan bir madde, akut başlangıçlı hırıltıya, kuru öksürüğe ve akciğer seslerinde azalmaya neden olabilir. İnhale yabancı gövdeli bir çocukta önemli bulgu belirtiler boğulma veya şiddetli öksürük yattıktan sonra başlamış olmasıdır. Ancak, bu olay her zaman gözlemlenmez ve çocuklar bilgiye gönüllü olmayabilir. Tanı gecikirse, dispne ve balgam üreten ıslak öksürük gibi başka semptomlar da mevcut olabilir.
Solunan yabancı cismin ciddi komplikasyonları (pnömoni, pnömotoraks ve subglottik ödem dahil), inhalasyondan 24 saat sonra tanı konulduğunda daha olasıdır. Tekrarlayan pnömoni, akciğer apseleri ve bronşektazi gibi uzun vadeli komplikasyonlar, daha uzun tanı geciktikçe daha olası hale gelir. Yabancı cisim olduğundan şüphelenilen çocukların derhal bir Çocuk doktoruna veya acil servise sevk edilmesi gerekir.
Bronşiyolit
Bronşiyolit, özellikle küçük bebeklerde ortaya çıkan ve en çok kışın görülen akut bir alt solunum yolu enfeksiyonudur. Genellikle solunum sinsitiyal virüsünden (RSV) kaynaklanır. Bronşiyolitli bir çocukta taşipne, öksürük, göğüste hiperinflasyon ve ince inspiratuar çatlaklar olasıdır. 6 Kısa, sıkı bir öksürük olması muhtemeldir ve hava yolu salgıları tıkanmada önemli bir rol oynar. 6 Çocuğun ayrıca düşük dereceli ateşi (<39 ° C) olabilir. 6 Yüksek dereceli ateş, bakteriyel pnömonili çocuklarda hırıltı nadir görülmesine rağmen, pnömoni gibi başka bir teşhise işaret edebilir. Bronşiolit, 1-6 aylık çocuklarda en sık görülen hırıltı nedenidir. On aylık olduğunda bronşiyolit insidansı çok daha düşüktür ve bir yaşından sonra nadirdir.
Epizodik viral hırıltı
Atopik olmayan hırıltı olarak da adlandırılan epizodik viral hırıltı, viral üst solunum yolu enfeksiyonları (ÜSYE) ile ilişkili hırıltıdır. Epizodik viral hırıltılı çocuklar viral enfeksiyon atakları arasında genellikle solunum semptomları göstermezler. En yaygın nedensel virüsler arasında rinovirüs, koronavirüs, insan metapnömovirüs, parainfluenza virüsü ve adenovirüs bulunur.
Semptomlar, bir üst solunum yolu hastalığının başlamasından kısa bir süre sonra, genellikle öksürük ile birlikte görülen akut hırıltı ve dispneyi içerir. Akut viral hırıltılı çocuklarda bronşiyolitli çocuklarda görüldüğü gibi göğüs çatlakları görülmesi olası değildir. Ayrıca bronşiyolit, viral hırıltılı tekrarlayan enfeksiyonlara kıyasla genellikle tek bir akut hastalık atağıdır.
Epizodik viral hırıltı en çok on aylıktan üç yaşına kadar olan çocuklarda görülür. Viral enfeksiyonun bir belirtisi olarak hırıltı gelişen çocuklarda genellikle zamanla daha az atak olur, 2 ve eşzamanlı atopisi olmayan hırıltılı çocukların çoğu, okul çağında veya kısa süre sonra semptomlarından çıkacaktır. Bununla birlikte, epizodik viral hırıltılı bazı çocuklar, doğrulanmış bir astım teşhisi almaya devam edeceklerdir.
Atopik hırıltı
Atopik hırıltı veya çok tetikli hırıltı, atopik özelliklerle ve örneğin soğuk hava, gece vakti, egzersiz veya alerjene maruz kalma gibi çoklu şiddetlendirici faktörlerle ilişkili tekrarlayan kalıcı hırıltıdır. 2 Semptomlar, çocuğun viral bir hastalığı olmadığı zaman ortaya çıkar ve çocuğun viral bir hastalığı olduğunda daha şiddetli alevlenmeler ortaya çıkar.
Atopik hırıltılı çocuklarda tipik olarak, öksürük, dispne, uzamış ekspirasyon, artmış solunum hızı ve göğüs sıkışmasının yanı sıra ekshalasyonda en belirgin olan bilateral, yaygın hışıltı veya ronşiye sahip oldukları bulunmuştur. Atopi veya egzama belirtileri olan, tekrarlayan hırıltılı bir çocukta, pozitif deri delme testleri veya ailede astım veya atopi öyküsü olan bir çocukta atopik hırıltı olduğu düşünülebilir.
Atopik hışıltı iki yaşın altındaki bir çocukta alışılmadık bir durumdur (olmasına rağmen), ancak üç yaşından sonra baskın hışıltı formu haline gelir. Uygulamada, atopik hırıltılı çocukların hemen hemen hepsine okul çağına geldikten sonra astım teşhisi konulduğu görülmektedir. Bazen, başlangıçta yalnızca viral solunum yolu enfeksiyonlarıyla ortaya çıkan hırıltılı bir çocuk, zamanla aralık semptomları ve diğer tetikleyicilere yanıt olarak hırıltı geliştirir ve daha sonra çocuklukta astım tanısı konur.
Geçici hırıltı
Geçici bebek hırıltısı, üç yaşına kadar olan çocuklarda ortaya çıkan kendi kendini sınırlayan hışıltı için epidemiyolojik bir terimdir. Terimin klinik faydası sınırlıdır, ancak literatürde, semptomlarından üç yaşına kadar büyüyen, tekrarlayan hırıltılı çocuklar grubunu tanımlamak için yaygın olarak kullanılmaktadır.
Bu gruptaki çocuklar genellikle daha küçük hava yolları ile doğarlar, doğumdan itibaren akciğer fonksiyonları azalır, hırıltılı çocuklara kıyasla ailede atopi veya astım öyküsü yoktur ve genellikle antenatal olarak tütün dumanına maruz kalırlar. Prematüre ve düşük doğum ağırlığı da geçici bebek hırıltısı için risk faktörleri olabilir. Genel olarak, geçici bebek hırıltılarını diğer hırıltı türlerinden klinik olarak ayırt etmek mümkün değildir.
Kaynakça:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4729036/#:~:text=Wheezing%20is%20a%20common%20problem,asthma%20(1%2C3).
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24001476/
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu