Örtük bilgi (tacit knowledge), diğer kişilere yazılı veya sözlü olarak anlatması kolay olmayan bilgi türlerine verilen isimdir. Genellikle, deneyimler yoluyla kazanılan ve ifade edilmesi zor olan bilgiler örtük bilgi sınıfına girmektedirler. Örtük bilginin karşıtı olan açık bilgi ise, başkalarına yazılı veya sözlü olarak kolayca aktarılabilen bilgi türüdür. Örnek vermek gerekirse, “Türkiye’nin başkenti Ankara’dır” şeklinde ifade edilebilen bilgi açık bilgi sınıfına girmekteyken, bir müzik aleti çalmak, bir dili konuşmak gibi bilgi ve beceriler örtük bilgi kapsamına girmektedir.
Örtük bilgi kavramı ilk kez Michael Polanyi tarafından 1958 yılında kullanılmıştır. Polanyi sonraki dönemde yaptığı çalışmalarda insanların aslında dile getirebildiklerinden çok daha fazla şey bildikleri tezini öne sürmüştür. Örtük bilgi, kişilerin deneyimleri yoluyla edinildiği için aktarılması oldukça zordur. Örtük bilgiyi aktarmanın en iyi yolu sosyal ilişkiler ve usta-çırak ilişkisi tarzı yöntemlerdir. Açık bilgi genellikle gerçekleri ifade ederken, örtük bilgi ise birşeyi yapabilme (know-how) bilgisini içermektedir. Dolayısıyla örtük bilgi genelde açık bilgiye göre daha değerli bir bilgi türüdür.
Örtük bilginin başlıca özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
– Kişiseldir
– Bireylerin zihninde bulunur
– Yazılı hale getirmesi zordur
– Genellikle deneyimle kazanılır
Örtük bilgi ile açık bilgi arasındaki üç temel farklılık ise şunlardır:
1. Aktarılma mekanizmaları: Açık bilgi kolaylıkla yazılı veya sözlü olarak aktarılabilirken, örtük bilginin aktarımı oldukça güçtür. Örtük bilginin aktarımı için, bilginin sahibi kişiyle yakın şekilde çalışmak ve bilgiye sahip kişinin bu bilgiyi aktarmayı gerçekten istemesi gerekmektedir. Aksi halde aktarım başarısız olacaktır.
2. Bilginin elde edilme şekli: Açık bilgi mantıksal olarak elde edilebilir ve yazılı hale getirilip biriktirilebilir. Örtük bilgi ise, sadece pratik uygulamalar yoluyla elde edilebilir ve bireylerin zihninde birikmektedir. Mantıksal çıkarımlar yoluyla örtük bilgiyi elde etmek imkansızdır.
3. Bilgiyi biriktirme yöntemleri: Açık bilgiyi yazılı yöntemlerle biriktirmek ve bir kaynakça oluşturmak mümkündür. Böylece başkaları da bu bilgiyi rahatça kullanabilir. Örtük bilgide ise, bilgi sadece bilen kişinin zihninde toplanmaktadır. Bu sebeple bilen kişiyle iletişime geçmeden örtük bilgiyi elde etmek oldukça zordur.
Örtük bilgi genellikle bir işin yapılma şeklindeki incelikleri içeren know-how diye tabir edilen bilgileri içerdiği için, işletmeler için oldukça değerli bir bilgi türüdür. Örtük bilgiyi işletme geneline yayacak mekanizmalar kurulmadığı takdirde, örtük bilgiye sahip kişi işten ayrıldığında işletme çok zor duruma düşebilecektir. Örneğin bir lokanta, şef aşçısının işten ayrılması durumunda ciddi müşteri kaybına uğrayabilir. Bu noktada işletmelerin örtük bilginin çalışanlar arasında paylaşılmasını teşvik edecek mekanizmalar kurması, işletmenin varlığını sürdürebilmesi açısından elzemdir.
Kaynakça:
en.wikipedia.org/wiki/Tacit_knowledge
Yazar:Mehmet Umut Pişken