Yaygın Adı: Palyaço balığı
Bilimsel Adı: Botia macracanthus
Familya: Cobitidae
Alt familya: Botiinae
Takım: Cypriniformes
Boyutları: 40 cm’ye kadar; çoğu yaklaşık olarak 30 cm’ye erişir.
Fiziksel Özellikleri:
Sivri, iki çift burunsal duyarganın durduğu subterminal ağız (ağızları burun ucunun hemen altında anlamındadır)ile beraber pulsuz kafaya sahiptir. Her gözün altında bir erektil kılçık bulunur. Vücut sıkıştırılmış, kanatçıklar iyi biçimlenmiş olup (özellikle kuyruk yüzgeci), yağ yüzgeci bulunmamaktadır.
Renklenme: Üç göze çarpan siyah şerit, temelde turuncu renkli, ilk şerit kafanın tepesinde gözden ve yanaklardan çene alanına geçer. Önde daha çok göze çarpan ikinci şerittir.
Yaşam Çizgisi: Yumurtlama alışkanlıkları hakkında çok az bilgi vardır. Akıntıya karşı göçler sadece yüksek su sezonundan önce meydana gelir. Yumurtlama nehirlerin hızlı akıntılarında gerçekleştirilir.
Beslenme Tarzı: Besinler ağırlıklı olarak, (özellikle) solucanlar ve kabukları içeren, diplerde ikamet eden omurgasızlardır. Bazı bitkiler de önemlidir.
Yaşam Alanı: Kalimantan (Borneo) ve Sumatra’daki (Endonezya) akıntılı nehirlerde yaşarlar. Kalimantan türleri normal olarak birkaç asılı sediman (bir çeşit bitki) ile birlikte kahverengi-veya siyah-su nehirlerinde bulunur. Sumatra’da bulanık sularda bulunabilir.
Yeryüzünde Dağılımı: Kalimantan ve Sumatra; ayrıca Tayland ve Filipinlerde de üretilmiştir, fakat bu üretimler kökleşmemiş olabilir.
Palyaço balığı çok yönlü bir türdür. Küçükleri akvaryum ticareti için toplanır ve büyüklerse yemek için yetiştirilir. Bu tür faaliyetlere rağmen palyaço balığı kendi doğal sularında hala bol miktarda bulunur.
Botia familyasından palyaço balığı ve kardeş türleri, Cobitidae familyasındaki gerçek çopra balıklarındandır. En yakın akrabalarından bazılarının aksine, vücutları uzun ve yılan balığı görünümlü değil ama basıktır (bir taraftan diğerine düzler). Kuhli çopralar (Pangio türleri), değişken çopralar (Misgurnus türleri) veya omurgalı çopralar (Cobitis taenia) ve akrabaları ile kıyaslandığında vücutları daha güçlüdür.
Familyanın diğer tüm üyeleri gibi, Botia çopralarının da subterminal ağızları vardır. Burunları sivri ve gagamsıdır. Rostral bıyıklar diye bilinen iki çift bıyık bulunur (rostrum gagamsı bir yapı). Her iki gözün altında da balık endişeye kapıldığında veya tehdit altında olduğunda kaldırabildiği dikleşmiş bir omurga mevcuttur.
Yan Şekilde Uyuyanlar
Balıklar uyurken çoğu tür kendilerini bir şekilde gözlemeye çalışır. Scaridae familyasından papağan kuşu, koruyucu bir mukoz koza üretir ve içine girerek uyur. Lebiasinidae familyasından kalem balığı renk değiştirir ancak Gobiidae familyasından kayabalığı kumun içine sokulup güvenli yarıklar arar.
Ancak bunlardan hiçbiri palyaço balığının yaptığını yapmaz. Denizin dibinde yanlamasına yatarak uyur. Bu sıra dışı hareket, bir akvaryumcunun balık tankının dibinde yan yatmış, zor nefes alan ve ölmek üzere olan bir palyaço balığını fark edene denk bilinmedi. Ancak balık rahatsız edildiğinde uyandı ve süzülmeye başladı. Yıllar içerisinde bu davranış defalarca gözlemlendi ve şu an gayet normal olarak görülüyor.
Palyaço balıkları insanlar tarafından tehdit edilen bir tür olarak karşımıza çıkıyor. Genç üyeler ev akvaryumları için toplanırken, daha büyük olanlarsa, 40 cm’ye kadar uzayabilir, yemeklik balık olarak görülebilir. Yumurta bırakmaları ise met zamanı (denizlerin kabarması olayı) gelmeden hemen önceki akıntıya karşı göçten sonrasına denk gelir. Kısa bir süre sonra, büyük sürüler halinde gezen gençler, Endonezya’daki Sumatra ve Borneodaki Kalimantan’ın bazı büyük nehirlerinin sığ bölgelerine doğru hareket eder. Çoğunlukla tam da bu zamanlarda yakalanıp akvaryumlara yerleştirilirler. Ancak yoğun talebe rağmen, palyaço balığı kendi doğal sularında hala bol miktarda bulunur.
Endonezya, gelecek üreme popülasyonlarını koruyabilmek için dört santimetreden daha büyüklerin ihracatını yasakladı. Akvaryumcuların tercih ettikleri büyüklükse, yumurtlama alanlarından göç eden çekici gençlerin ulaştığı dört santimetre büyüklüğüdür.
Kaynakça:
BBC – John DAWES
Yazar:Tuncay Bayraktar