Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Q Ateşi Nedir?

0 486

Q ateşi nadir görülen, hayvanlardan insanlara geçen bulaşıcı bir hastalıktır ve bu tür bulaşıcı hastalıklara zoonoz denmektedir. Q ateşi ilk kez 1930’lu yıllar da bir hastalık olarak tanımlandığında nedeni bilinmemekteydi. Q ateşinde “Q” kelimesi sorguyu ifade etmektedir. 1937 yılında, Avustralyalı ve Amerikalı araştırmacılar Q ateşine neden olan bakteri Coxiella burnetii’yi keşfetmişlerdir. Coxiella burnetii bakterisinin neden olduğu bakteriyel bir enfeksiyondur ve bu bakteriler en yaygın olarak sığır, koyun ve keçilerde bulunmaktadır. Kişiler genellikle enfekte olmuş hayvanların bulaştığı toz içinde soluduğunda Q ateşi yaşamaktadırlar. En yüksek miktarda bakteri, enfekte hayvanların doğum anında plasenta ve amniyotik sıvılarında bulunmaktadır. Ayrıca nadiren olsa da Q ateşinin kişiden kişiye yayılması mümkündür.
Hastalık gribe benzer hafif semptomlara neden olabilir. Ancak, birçok kişide hiçbir belirti göstermemektedir. Hastalığın hafif formları herhangi bir tedavi olmadan birkaç hafta içinde temizlenebilmektedir. Nadir durumlarda, eğer enfeksiyon kronik ise daha ciddi bir hastalık şekli gelişir, buda altı ay devam edeceği anlamına gelmektedir ve altı aydan daha uzun süre devam edebileceğini gösteren bazı vaka raporları bulunmaktadır. Enfeksiyon tekrarlayan ise daha ciddi bir form da geliştirebilir, yani geri gelmektedir. Bu Q ateşi gelişme riskinin en yüksek olduğu kalp kapağı problemleri veya zayıf bağışıklık sistemleri olan kişilerdir. Kronik Q ateşi çok ciddidir, çünkü kişinin hayati organlarına zarar verebilir. Zarar verdiği organlar aşağıdaki gibidir:
• Kalp
• Karaciğer
• Beyin
• Akciğer
Ayrıca Q ateşinin daha ciddi veya kronik formları antibiyotiklerle tedavi edilebilir. Bu bakteri riski taşıyanlar, kontamine olmuş bölgeleri dezenfekte ederek ve ellerini iyice yıkayarak hastalığı önleyebilirler.

Belirtileri

Q ateşine neden olan bakteri ile enfekte olan kişilerin yaklaşık yarısında hiçbir belirti bulunmamaktadır. Belirtileri tipik olarak bakterilere maruz kaldıktan yaklaşık iki ila üç hafta sonra ortaya çıkmamaktadır. Ancak enfeksiyonu geçirme ve herhangi bir belirti göstermemek mümkündür ve semptomlar ortaya çıkarsa, genellikle hafif belirtiler gösterilir. Hafif görülen Q ateşinin sık görülen belirtileri vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Yüksek ateş
• Titreme veya terleme
• Öksürük
• Nefes alırken göğüs ağrısı
• Baş ağrısı
• Kil renkli tabureler
• İshal
• Mide bulantısı ve kusma
• Karın ağrısı
• Sarılık
• Kas ve eklem ağrısı
• Nefes darlığı
• Bitkinlik veya yorgunluk
Ayrıca bir deri döküntüsü de bir semptomdur, ancak yaygın bir durum değildir. Bu semptomlar birkaç hafta kadar sürebilmektedir. Enfekte olan kişilerin sadece yaklaşık % 5’inde meydana gelen kronik Q ateşi, endokardit denilen kalp içindeki kapakçıkların enfeksiyon ve iltihabına neden olmaktadır. Endokardit semptomları deride döküntü, göğüs veya karın ağrısı ateş, gece terlemesi, nefes darlığı, kas ve eklem ağrıları, ödem ve döküntü olabilmektedir.

Nedenleri

Q Ateşi Nedir?Q ateşine Coxiella burnetii adı verilen bir bakteri ile yapılan bakteriyel enfeksiyon neden olmaktadır. Bakteriler tipik olarak sığır, koyun ve keçilerde bulunmaktadır. Hayvanlar genelde bakterileri aşağıdaki durumlarda iletirler:
• İdrar
• Dışkı
• Süt
• Doğum yapan sıvılar
Ayrıca bu maddeler kirli tozun havada olabileceği bir ortam içinde kuruyabilir ve kirli hava solunduğunda Q humması yaşanabilmektedir. Nadir durumlarda, pastörize edilmemiş süt içmek enfeksiyona neden olabilmektedir. Bir başka ana bulaştırma kaynağı plasenta ve diğer enfekte hayvanlardan elde edilen diğer üreme ürünleri ile temastan kaynaklanmaktadır. Nadiren insandan insana temas yoluyla veya kene ısırıkları yoluyla yayılabilirler ve ortamda haftalarca yaşayabilirler.

Q Ateşi Nasıl Yayılır?

Q ateşi için kuluçka süresi, ortalama iki ila üç hafta olmak üzere iki ila 48 gündür. Bu bakteriye en fazla risk altında olan kişiler, hastalığı taşıyabilen hayvanlarla çalışanlar veya dünyanın ortak yerlerinde yaşayanlardır. Erkekler kadınlardan daha sık, yetişkinler çocuklardan daha sık etkilenmektedirler. Ayrıca bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde de daha yüksek risk altındadır. Q ateşine neden olan organizma, ortamda uzun süre yaşayabildiğinden, hayvanlarla doğrudan teması olmayan kişilerin bile hastalığı geliştirebilmesi için etraftaki tarlalara yayılan toz parçacıkları yoluyla yayılabilirler. Q ateşi, akut ve kronik bir şekilde ortaya çıkabilmektedir. Akut ve kronik olmak üzere iki çeşit formu vardır, akut form birkaç hafta sürerken kronik form ise aylarca sürebilmektedir. Ayrıca Q ateşi pastörize edilmemiş sütle de yayılabilir; ancak, pastörizasyon işlemi, Q ateşine neden olan bakterileri öldürmektedir.

Kimler Risk Altında?

Bakteriler genellikle sığır, koyun ve keçi enfeksiyonu geçirdiğinden, enfeksiyon riski en yüksek olan kişiler aşağıdakilerdir:
• Çiftçiler
• Veterinerler
• Koyun çevresinde çalışanlar
• Süt endüstrisinde çalışanlar
• Et işleme tesislerinde çalışanlar
• Hayvancılık ile araştırma laboratuvarlarında çalışanlar
• C. burnetii ile araştırma laboratuvarlarında çalışanlar
• Bir çiftliğe yakın yaşayanlar

Teşhisi

Q Ateşi Nedir?Q ateşi herhangi bir doktor tarafından tedavi edilebilir; ancak, genellikle bulaşıcı hastalık uzmanı tarafından tedavi edilmektedir. Doktorun Q belirtisini sadece semptomlara dayanarak teşhis etmesi zordur çünkü semptomlar diğer birçok hastalığa çok benzer ve kişiden kişiye değişiklik göstermektedir. Teşhisi doğrulamak için bakteri antikorlarını test etmek için bir kan örneğiyle teşhis edilebilir. Antikor seviyeleri, kişi enfekte olduktan sonraki yıllar boyunca yüksek kalabilir, çünkü yüksek antikor seviyeleri mutlaka hastanın akut bir şekilde enfekte olduğu anlamına gelmemektedir. Akut enfeksiyon için pozitif test yapan kişiler, kronik Q ateşi enfeksiyonunun gelişimini izlemek için iki yıla kadar takip testine tabi tutulmalıdır.
Kişi de kronik enfeksiyon olduğundan şüpheleniyorsa, akciğerlerinin kontrolü için göğüs röntgeni, diğer testler ve kalp kapaklarının kontrolü için ekokardiyogram denilen testler istenmektedir. Kronik Q humması enfeksiyonunda, cerrahi olarak çıkarılıp değiştirildiklerinde enfekte kalp kapaklarındaki dokuyu test etmek suretiyle tanı konulabilir. Serum veya dokudan Coxiella burnetii kültürü yapmak mümkündür, ancak organizmanın oldukça bulaşıcı doğası nedeniyle özel laboratuvar olanakları gerektirir.

Q Ateşi Bulaşıcı mıdır?

Q humması bilinen en bulaşıcı hastalıklardan biridir ve enfekte hayvanlardan insanlara kolayca yayılmaktadırlar. En az bir veya iki bakteri enfeksiyona neden olabilir. Bununla birlikte, insandan insana geçmesi nadir bir durumdur. Enfekte kişinin izolasyonu gereksiz bir önlemdir.
Q humması hamilelikte çok tehlikelidir ve yaklaşık % 80’i tedavi edilmediğinde komplikasyon geliştirilebilir. Komplikasyonlar düşükten erken doğuma kadar uzanır ve neredeyse yarı yarıya fetal ölümle sonuçlanmaktadır. Hamile olanlar kronik Q ateşi için daha yüksek risk altındadır. hamileliğin ilk üç ayında enfekte olanların komplikasyon geliştirme olasılığı daha yüksektir. Uygun tedavi ile bu komplikasyonların riski en aza indirilebilmektedir. Q ateşinin akut şekli nadiren % 1-2 oranında ölümcüldür ve çoğu kişi herhangi bir tedavi olmadan iyileşebilmektedir. Akut olan kişilerin yaklaşık % 5’i kronik Q ateşi geliştirmeye devam etmektedir, fakat kronik şekli daha tehlikelidir. Tedavi olmadan, kronik olan kişilerin yaklaşık % 40’ı ve kronik neden olduğu endokardit olan kişilerin % 100’ü ölümle sonuçlanmaktadır. Ayrıca uygun tedavi ile kronik kişilerin % 10’unda ölüme neden olmaktadır.

Komplikasyonları

Bazen Q ateşi devam edebilir veya geri gelebilir. Enfeksiyon kişiyi etkiliyorsa, bu daha ciddi komplikasyonlara neden olabilmektedir ve bu komplikasyonları aşağıdaki gibidir:
• Kalp
• Karaciğer
• Akciğer
• Beyin
Bazı durumlarda kronik Q ateşi gelişme riski yüksektir ve bu durumlar aşağıdaki gibidir:
• Kalp kapak hastalığı olanlar
• Kan damarı anormallikleri olanlar
• Zayıf bir bağışıklık sistemine sahip olanlar
• Hamile olanlar
En sık görülen ve ciddi komplikasyonu bakteriyel endokardit denilen kalp rahatsızlığıdır. Endokardit, endokardiyum adı verilen kalp odalarının ve kalp kapakçıklarının iç zarının iltihaplanmasıdır. Bu, kalp kapakçıklarına zarar verebilir ve tedavi edilmezse ölümcül olabilmektedir. Diğer ciddi komplikasyonlar daha az yaygındır ve bu komplikasyonlar aşağıdaki gibidir:
• Hastaların % 30 -% 50’sini etkileyen zatürre
• Diğer bir komplikasyon hepatit karaciğer iltihabı
• Diğer akciğer sorunları
• Düşük, düşük doğum ağırlığı, erken doğum ve ölü doğum gibi hamilelik sorunları
• Nadiren, miyokardit (kalp iltihabı) osteomiyelit (kemik iltihabı), akasküler kolesistit (safra kesesinin iltihabı) ve ensefalit (beynin iltihabı)
Kişilerin yaklaşık % 20’si, Q humması yorgunluğu denilen sonrası kalıcı yorgunluk yaşarlar. Bu enfeksiyondan bir yıldan fazla süren bir sendromdur. Ayrıca, akut Q ateşi olan hastaların % 5’i kronik Q ateşi geliştirmeye devam etmektedirler. Kronik Q ateşinin ana komplikasyonu, hastaların % 60-70’ini etkileyecek endokardittir. Kalp kapakçığı veya bağışıklık sistemi ile ilgili problemleri olan kişilerin endokardit oluşturma olasılığı daha yüksektir. En sık görülen ikinci komplikasyon, kan damarlarında greft bulunan kişilerde daha muhtemel olan vaskülittir. Kronik akciğer enfeksiyonları ve kronik yorgunluk sendromu da ortaya çıkabilmektedir. Endokardit kalp kapakçıklarının tahrip olmasına ve kalp yetmezliğine neden olabilmektedir. Valfleri onarmak veya değiştirmek için cerrahi gerekebilir. Vaskülit, özellikle kan damarlarında greft veya anevrizma bulunan kişilerde de cerrahi müdahale gerektirebilmektedir.

Tedavi

Tedavi semptomların ciddiyetine bağlı olarak değişmektedir ve bu tedavi şekilleri aşağıdaki gibidir:
Hafif enfeksiyon: Daha hafif olan Q ateşi, genellikle herhangi bir tedavi görmeden birkaç hafta içinde geçmektedir.
Daha şiddetli enfeksiyon: Bu durumda doktor bir antibiyotik yazabilir. Doksisiklin, tüm yetişkinleri ve şiddetli Q ateşi olan çocuklar için tercih edilen antibiyotiktir. Q ateşinin hastalığının sebebi olduğundan şüpheleniliyorsa, laboratuvar sonuçları alınmadan önce hemen bu ilaç alınmaya başlanmalıdır. Standart tedavi süresi iki ila üç haftadır. Ateş dahil semptomlar 72 saat içinde geçmelidir. Doksisikline cevap vermemek hastalığın Q ateşi olmadığını gösterebilmektedir.
Kronik enfeksiyon: Kronik Q ateşi varsa antibiyotikler tipik olarak 18 ay boyunca verilmektedir.

Önleme

Q Ateşi Nedir?Avustralya’da yüksek riskli ortamlarda çalışan kişiler için bir aşı başarılı olmuştur, ancak çoğu ülke de mevcut değildir. Kişi Q ateşi için yüksek risk altındaysa ve aşılanmadıysa, bazı önleyici adımları izlemelidir. Bu adımlardan bazıları aşağıdaki gibidir:
• Maruz kalan bölgeleri uygun şekilde dezenfekte ve dekontamine edilmelidir.
• Hayvancılıkta, hayvanı doğum gerçekleştirildikten sonra tüm doğum malzemelerini uygun şekilde atılmalıdır.
• Eller düzgün yıkanmalıdır.
• Enfekte olan hayvanlar karantinaya alınmalıdır.
• İçilen sütün pastörize edildiğinden emin olunmalıdır.
• Enfeksiyon için rutin olarak hayvanları test edilmelidir.
• Ahırlardan ve hayvan barınağı tesislerinden hava akışını diğer alanlara sınırlanmalıdır.
Q ateşinin başlangıç semptomları diğer birçok hastalık tarafından paylaşıldığından, semptomlar için başka birçok olası açıklama vardır. Grip, zatürre, Lyme hastalığı, Rocky Dağı lekeli ateş, viral veya bakteriyel menenjit, benzer semptomları olan diğer bazı hastalıklardır. Q ateşine maruz kalmışlar kişiler, ancak herhangi bir semptomu yoksa profilaktik tedavi (birinin hastalığı almasını önleme tedavisi) önerilmemektedir. Ayrıca kişi Q ateşi belirtilerinden herhangi birini geliştirirse veya yaşıyorsa, derhal bir tıp uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.

Kaynakça:
mayoclinic.or
cdc.gov
health.ny.gov
nhs.uk

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku