Şampuan saçı temizlemek için tasarlanmış bir sıvı deterjan çeşidi, bar (kalıp) sabun cildi temizlemek için tasarlanmış bir alkali maddedir. Her ikisi de saçları etkili bir şekilde temizleyecek temizlik maddeleri olsa da kalıp sabun, onu ideal olmayan bir temizleyici yapan bazı özelliklere sahiptir. Sabunla yıkandığında saçları temiz olacak ama düzenli olarak şampuanla yıkanmaya alıştıysa dolaşacaktır. Sabun yapımı M.Ö. 2800 yıllarına kadar uzanır ve çok amaçlıdır. Banyo, saç yıkama, çamaşır yıkama gibi birçok amaca hizmet eder. Sabunlar, sabunlaşma adı verilen bir işlemde yağ asitlerinin bir bazla (yüksek pH’a sahip sodyum hidroksit ya da diğer adıyla kostik gibi) reaksiyona sokulmasıyla yapılır. Eskiler hayvansal yağları (don yağı) başlangıç malzemesi olarak kullanmıştır ancak modern sabun yapımında Hindistan cevizi, palm yağı veya zeytinyağı gibi bitki yağlar kullanılır. Sabun pazarı, neredeyse tüm temizlik ürünlerinde bulunan sentetik sürfaktanların ya da yüzey aktif maddelerin üretilmesi nedeniyle azalmıştır.
Şampuanda Çok Sayıda Kimyasal Madde Bulunur
Saçlar çoğunlukla cilt yüzeyinin altında bulunan canlı hücrelerden büyüyen ölü bir maddedir. Cilt ise dış tabakasını düzenli olarak yenileyen en büyük, canlı ve gözenekli bir organdır. Çeşitli maddeler doğrudan ciltten kan dolaşımına kolayca girip uzun süre kalabilir. Telaffuzu zor olan maddeler içeren gıdalardan kaçınmaya çalışılırken aynı özen cilde de gösterilmelidir. Buna şampuanlar dahildir. Çoğu şampuan, ham petrolden elde edilmiş bazı sentetik kimyasalları içerir. Bu kimyasallar saç tellerini kalın bir şekilde kaplamak ve saçlara yapay bir parlaklık vermesi için şampuana yüzlerce diğer ürünlerle birlikte eklenir.
Şampuan saçı temizler ama aynı zamanda vücudun doğal olarak ürettiği tüm sağlıklı yağları uzaklaştırır. Şampuan sadece 20. yüzyılın başlarında tanıtılmıştır. Bundan önce, insanlar saçı koruyan yağları çıkarmadan saçları yıkayabilen eski sabunlara güvenmişlerdir. Ancak sabun alkali suda iyi çalışmaz ve uygar bölgelerdeki su daha alkalin olmaya başladığından, sabun bir sorun haline gelmiştir. Böylece şampuan tanıtılmış, hem sert hem de yumuşak suda işe yaraması özelliği ile pazarlanmıştır. Bir çeşit deterjan olan şampuan saçlardan iyi bir şekilde durulanabilir. Bu onun tek iyi noktasıdır.
Saç Yıkamada Sabun ve Şampuan Farkı
Saç hem asitlere hem de alkalilere (bazik maddelere) tepki verir. Her saçın yılan üzerindeki pullar veya çatıdaki kiremitler gibi küçük pulları vardır. Çoğu şampuan, saçın doğal pH seviyesine yakın olan 4 ila 6 arasında bir pH seviyesine sahiptir. Asit yapıda olan şampuan saç tellerindeki pulların düz durmasına neden oluyor ve saçlar parlak görünür.
Sabunun alkalidir ve alkaliler pH cetvelinde asidik olanın tam tersidir, bu nedenle şampuanın tam tersini yapar. Sert su saçları sabunla yıkamakla birlikte gelen en önemli sorunlardan biridir. Kalıp sabunlar sert su ile birleştiğinde lavaboda, fayanslarda lekeler şeklinde kendini gösteren 
sabun artıkları oluşur. Saçların sabunla yıkanması sırasında sert su kullanılırsa saçın pulları dikleşir ve sabundan dolayı oluşan ince film tabakası saçların karışmasına neden olur. Saçlar birbirine karıştığından ve pürüzlü olduğundan, tüm sabunu durulamak imkânsızdır, bu da saçların kötü görünmesini sağlar.
Sert Su Problemini Nasıl Çözülebilir?
Sabun kullanmada yaşanabilecek sorun sabunda değil sudadır, sert su problemi çözülürse rahatlıkla kullanılabilir.
Sert su problemini çözmenin iki yolu vardır.
*Su çok sert değilse, şampuan yerine sadece sabun ve eski ucuz bir saç kremi kullanılabilir. Saç kremi saç tellerindeki pulcukları (kutikülü) düzeltir ve sabun kalıntılarının durulanmasını sağlar. Farklı sabunlar ve saç kremleri ile denemeler yapılması gerekebilir. Belki pH dengeli bir saç kremi en iyisidir. Su ve parfüm eklenmeyen bazı sade sabunlar muhtemelen en iyisidir. Sabun kullanılacaksa kontrol edilmesi gereken şey, sabunun, doğal yağlarda bulunan A ve E vitaminlerinin ısıtma işlemi sırasında kaybolmamasını sağlayan soğuk prosesle yapılmış olmasıdır. Bu vitaminler cildin ve saçın beslenmesi için iyidir. Ayrıca sabun soğuk prosesle sabunlaştırılırsa, saçın kurumasını önleyen gliserin sabun içinde kalır.
*Yıkama işleminin bir noktasında biraz zayıf asit eklenebilir. Sadece küçük bir miktara ihtiyaç olduğundan, ucuz sirke bile bir koku bırakmadan bu işi yerine getirebilir. Sabun ve suyla bir sabun çözeltisi yapılabilir ve içine biraz limon suyu eklenebilir.
Kabartma Tozu Saçın Yağını Alır
Birçok doğal temizleyiciler gibi sabit bir tarifi yoktur, ihtiyaçlara uyacak şekilde ayarlanabilir. Saç bakımı için standart miktar, bir bardak ılık su içine bir yemek kaşığı karbonat ya da kabartma tozudur. Kıvırcık veya kalın saçlı olanlar için biraz daha fazla, ince veya narin saçlı olanlar için daha az gerekebilir. Deneyerek herkes kendine en uygun olanı bulabilir. Bir şişeye huni ile bir çorba kaşığı kabartma tozu dökülüp geri kalanını çeşme su ile doldurulabilir. Kabartma tozunun çözünmesi için iyice çalkalandıktan sonra kullanıma hazır olur. Duşta, saçlar su ile iyice ıslatıldıktan sonra tepeden başlayarak kafa derisine kabartma tozu karışımı dökülür ya da fısfıslı şişedeyse sıkılır. Parmak uçlarıyla birkaç dakika masaj yaptıktan sonra durulanır. Karbonatın saçtaki yağı çözme özelliği vardır.
Elma Sirkesi Saçı Yumuşatır ve Parlatır
Elma sirkesi hafif asidiktir ve saç kremi yerine kullanılabilecek iyi bir alternatif olabilir. Elma sirkesinin saçı parlatma ve yumuşatma özelliği vardır. Ayrıca deriyi sterilize eder. Sabunladıktan sonra saçları durulamak için bir bardak ılık suya bir çorba kaşığı elma sirkesi koymak ve bunları banyoya girmeden önce hazırlamak yeterlidir. Fısfıslı pet şişelere doldurulup çalkalanarak banyodan çıkmadan önce saça uygulanabilir veya saçların sadece uçlarına biraz dökülüp birkaç saniye bekletildikten sonra durulanabilir. Elma sirkeli çözelti saçlar iyice durulansa da, kuruduktan hemen sonra bile hafif bir koku hissedilebilir. Yaklaşık 30 dakika sonra koku tamamen uçar.
Öneriler
*Aslında sirke ve karbonatla yapılan temizlikler de kimyasaldır çünkü karbonat alkalidir, sirke ise asittir (asetik asit) ancak kafa derisinin asit ve baz dengesini koruyabilmesi (nötrleştirmemesi) için her iki ürün peş peşe kullanılmamalıdır.
* Hazırlanan çözeltiler pet şişelere koyulursa hatta kapağına birkaç küçük delik açılırsa kolay kullanılır, uygulama saç diplerine değecek biçimde yapılmalı ve sonrasında durulanmalıdır. Saçları kısa olanlar verilen ölçülerin yarısını kullanabilir.
*Sabuna geçildiğinde saçlar şampuan yokluğuna aşırı yağlanma ile birkaç hafta reaksiyon gösterebilir. Geçiş döneminin birkaç haftadan birkaç aya kadar sürmesi normaldir.
*Geçiş döneminden sonra saçların hala çok yağlı olduğu fark edilirse karbonat miktarı biraz 
artırılıp sirke miktarı azaltılabilir. Asidik arıtıcı olarak sirke yerine limon suyu kullananlar da vardır.
*Saçlar çok kuru hissediyorsa ve kabarıksa daha az kabartma tozu kullanılmalı, sirke biraz artırılmalı veya sirke yerine bal veya aloe kullanımı denenmelidir.
Sonuç olarak saçlar sabunla yıkanabilir ancak sıvı şampuanlara alışkın olanlar sonuçlardan memnun olmayabilir. Sabun saçlarda kuru ve mumsu bir his bırakabilir ve sıvı deterjanların birçok faydasını sağlamaz. Saça ve vücuda kullanılacak sabun doğal olarak üretilmiş olmalı, fabrikasyon olmamalıdır. Doğal sabunlar paraben, alkol ve koruyucu maddeler içermez. Tek hedef temiz saçlarsa o zaman sabun bir seçenek olabilir. Bu bir ölüm kalım durumu olmasa da şampuansız bir yaşamı denemek mantıklı olacaktır.
Kaynakça:
https://www.womenfitness.net
http://www.cilthekimi.com
Yazar: Müşerref Özdaş