Oleik Asit Nedir?

Oleik asit, vücut tarafından doğal olarak üretilen bir omega-9 yağ asididir. Ayrıca en yüksek seviyeler de zeytinyağı ve diğer yemeklik yağlarda veya bazı gıdalarda da bulunur. Asit türü en çok kalp hastalığını önlemek ve kolesterolü düşürmek için kullanılır. Aynı zamanda kanseri ve diğer durumları önlemek için kullanılabilirken, bu diğer kullanımları destekleyecek iyi bir bilimsel kanıt yoktur.
Oleik asit, zeytinyağı ve daha yüksek seviyelerde oleik asit içeren kanola yağı veya ay çiçek yağı gibi oleik asit içeren diyet(Akdeniz diyeti gibi) ve yağlarla karıştırılmamalıdır. Oleik asit içeren yağlar, diyetteki doymuş yağların yerini almak için kullanılırken, sağlık faydaları arasında kolesterolü düşürmek, vücuttaki iltihabı azaltarak kalp koşullarını iyileştirmek sayılabilir.

Oleik Asidin Yan Etkileri ve Güvenliği

Oleik asit ağızdan alımlarında, gıda miktarlarında kullanıldığında güvenlidir. İlaç olarak ağızdan alındığında ise oleik asidin güvenli olup olmadığını bilmek için yeterli güvenilir araştırma henüz yoktur. Bunun yanında hamilelik ve emzirme döneminde bu yağ asidini içere ilaç ve takviyelerin kullanımının güvenli olup olmadığını belirleyen de yeterli bilgi yoktur.

Oleik Asidin Gıda Kaynakları

Oleik asit, vücutta, çeşitli hayvanlarda ya da bitkilerde, katı ve sıvı yağlarda doğal olarak bulunan omega-9 yağ asididir. Renksiz ve kokusuz bir yağdır ancak kullanımda rengi sarımsı olabilir. Kimyasal olarak oleik asit, 18: 1 cis-9 lipit sayısı ile kısaltılmış tekli doymamış omega-9 yağ asidi olarak kategorize edilir. Ayrıca CH3 (CH2) 7CH = CH (CH2) 7COOH formülüne sahiptir. Adı, yağ anlamına gelen Latince oleum kelimesinden türemiştir ve doğada yaygın bir yağ asididir. Oleik asit birçok gıdada trigliserid formunda bileşen olarak kullanılır.
Bu asit esansiyel olmayan bir yağ asididir, yani insan vücudu tarafından doğal olarak üretilir. Omega-9 sınıfı tekli doymamış yağ asitlerinin temel bir üyesidir ve diyeteki cis-izomer tekli doymamış yağların % 92’sini oluşturur. Sabunda, sodyum tuzu olarak oleik asit, emülsifiye edici ajan olarak önemli bir bileşendir, ayrıca yumuşatıcı olarak da kullanılır. Farmasötiklerde, küçük miktarlarda oleik asit eksipiyan olarak kullanılır ve aerosol ürünlerinde çözünürleştirici veya emülsifiye edici ajan olarak kullanılır. Ticari olarak losyon, oleatların hazırlanmasında ve farmakolojik çözücü olarak kullanılır. Düşük erime noktasına sahip bir katıdır ve iki kristal form kabul edilmiştir. Uzun zincirli bir karboksilik asittir ve molekülü, cis konfigürasyonlu C9 ve C10 arasında bir çift bağı çevreler.

Oleik Asit Tarih ve Kökeni

Oleik asit kelimesi, zeytinden türetildiğini veya zeytinle ilgili olduğu ifade edilir. Pek çok kabuklu yemiş türünde bol miktarda bulunur, ayrıca bir feromone göre bazı böcek türleri için bir uyarı işareti olarak kullanılan çürüyen böcek gövdeleri tarafından yayılır.

Oleik Asidin Sağlık Yararları

Oleik asidin birçok keşfedilen sağlık yararları vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
Kan basıncını düşürür
Zeytinyağı, kan basıncını düşürerek kalp damar sağlığını iyileştirmede faydalıdır. Yapılan çalışma, zeytinyağının hipotansif etkilerinin yüksek oleik asitten kaynaklandığını göstermektedir. Araştırmalar oleik asit alımının, G proteini aracılı sinyali kontrol eden ve kan basıncını düzenleyen membran lipid yapısını düzenlediğini göstermektedir. Yüksek oleik asit içeriği, kan basıncını düşürmekten sorumludur.
Kolesterolü düşürür
Kabuklu yemişler ve yağlar yüksek oranda oleik asit içerir. Asit bakımından zengin diyetin, HDL kolesterol seviyelerini koruyarak ve trigliseridleri düşürerek eşit kolesterol düşürücü etkiler gösterdiği bulunmuştur. Özellikle zeytinyağı tekli doymamış yağ asitleri bakımından zengin diyet, kolesterol düşürücü ve sağlığı koruyucu etkilere sahiptir.
Yağ yakar
Sağlıklı yağların alımı, kilo vermek ve kilo vermek için önemli bir unsurdur. Oleik asit, kilo vermek için gerekli olan fazla insülini kontrol etmeye yardımcı olur. Dahası, diyete sağlıklı yağlar eklemek, doyurucu oldukları için açlığı, aşırı yeme ve istekleri azaltmaya yardımcı olur ve kişinin daha uzun süre tok hissetmesini sağlar.
Yapılan bir çalışma, zeytinyağıyla zenginleştirilmiş diyetin sekiz haftalık bir süre içinde daha fazla kilo kaybına neden olduğunu göstermektedir. Zeytinyağı alan gruptaki kadınlar, günde 3 yemek kaşığı zeytinyağı içeren bitki bazlı zeytinyağı diyeti almışlardır. Sonuçlar, zeytinyağıyla zenginleştirilmiş diyetteki kadınların yüzde 80’inin (en azından) yüzde 5 kilo kaybı yaşandığını göstermektedir. Ek olarak, daha yüksek HDL kolesterol seviyeleri ve daha düşük trigliseritlerle sonuçlanmıştır.
Diyabeti önler
Prediyabet semptomları veya tip 2 diyabeti olanlar diyete daha fazla oleik asit eklemelidir. Araştırmalar, doymuş yağ palmitik asit ve tekli doymamış yağ oleik asidinin insülin duyarlılığı ve tip 2 diyabet üzerinde yararlı etkileri olduğunu göstermektedir. Antiinflamatuar etkilerden kaynaklanır ve insülin sinyal yolunun aktivitesini engeller. Oleik asit alımının, kan dolaşımından glikoz alımını artırmak için salınan insülini düzenlediğini göstermektedir.
Beyin aktivitesi arttırır
Araştırmalar, tekli doymamış yağ asitleri alımı ile bilişsel düşüş arasında ters ilişki olduğunu göstermektedir. Sağlıklı yağların yaşla ilişkili bilişsel gerilemeye karşı koruyucu olduğu ve Alzheimer için doğal tedavi olarak işe yarayabileceği gösterilmiştir. Hafif bilişsel bozukluğu, Alzheimer hastalığı olan ve bilişsel bozukluğu olmayan beyin örneklerinde yağ asidi profillerini değerlendirmek için çalışma yapılmıştır. Alzheimer hastalığı ve hafif bilişsel bozukluğu olan kişilerden alınan ölüm sonrası beyin plazmasının, uygun beyin fonksiyonuna sahip olanlara kıyasla düşük seviyelerde oleik asit içerdiği bulunmuştur.
Ülseratif koliti önler
Ülseratif kolit olanlar, oleik asidi diyetin bir parçası yapmalıdır. Çalışmaya Birleşik Krallık’ta yaşayan 25000 yetişkin erkek ve kadın dahil edilmiştir, oleik asit içeren gıda alımı ile ülseratif kolit gelişimi arasındaki ilişki değerlendirilmiştir. Daha yüksek omega-6 yağ asitleri alımı ülseratif kolit gelişimi ile ilişkiliyken, daha yüksek oleik asit alımı ülseratif kolit gelişimi ile ters orantılı olmuştur.
Enfeksiyonlarla mücadele eder
Oleik asit ve diğer serbest yağ asitleri bağışıklık sistemlerini güçlendirir ve enfeksiyonlarla savaşır. Laboratuvar ve hayvan çalışmaları, antibakteriyel özelliklere ve koruyucu etkilere sahip olduğunu göstermektedir. Hayvan çalışmaları, oleik asit alımının, kan dolaşımıyla yayılan, yaşamı tehdit eden bir enfeksiyon olan sepsiste yararlı bir role sahip olduğunu göstermektedir. Oleik asit desteğinin etkisi, sepsisli fareler üzerinde incelenmiştir ve bu incelemede klinik semptomları iyileştirdiğini, karaciğer ve böbrek hasarını önlediği bulunmuştur. Ayrıca hayatta kalma oranını artırdığı ve şiddetli sistemik enflamatuar yanıt sırasında teşvik edilen plazma esterlenmemiş yağ asitlerini azalttığı bildirilmiştir.
Hasarlı cildi onarır
Zeytinyağının cilt ürünlerinde kullanılmasının ana nedeni budur. Antioksidan, antienflamatuvar ve yara iyileştirici etkilere sahip oleik asit içerir. Yağların yüksek oleik asit ve daha yoğun kıvamı vardır, bu da nemi cilde hapseder. Kuru cilde ve hatta kuru saça sahip kişiler için faydalıdır. Yumuşatıcı görevi görür, saç ürünlerinde saçı daha yumuşak ve pürüzsüz hale getirmek için kullanılır.
Kanser riskinin azaltır
Oleik asit, kanser gibi çeşitli sağlık koşullarına yol açan oksidatif stresi önleyen bir antioksidandır. Kanser hücrelerinin gelişiminde rol oynayan farklı hücre içi yolakların aktivasyonunda rol oynadığı için kanser süreçlerinde faydalı etkileri vardır.
Ruh halini teşvik eder
Yapılan çalışmada, oleik asit bakımından zengin bir diyet ile daha yüksek dinlenme enerjisi harcaması, artan fiziksel aktivite ve daha düşük öfke seviyeleri ile ilişkilendirilmiştir. DEHB’li 20 ergen erkek çocukta, kandaki oleik asit seviyeleri, beyin esnekliği, erkek çocuklarının açıklığı ve dışadönüklüğü ile pozitif bir şekilde ilişkilendirilmiştir. Oleik asidin önerilen alım miktarları yaşa göre değişir ve militer başına nanomol cinsindendir. Bu alım miktarları aşağıdaki gibidir:
• 1 yaşın altındakilerde 250 ila 3.500 nmol / mL
• 1-17 yaş arası 350 ila 3,500 nmol / mL
• 18 yaş ve üstü 650 ila 3,500 nmol / mL
Ayrıca günlük tüketime çevrildiğinde bu yağlardan 1-2 yemek kaşığı yeterli olmaktadır.

Oleik Asidin Yan Etkileri

Eski zamanlarda, oleik asit bir çare ve terapi olarak kullanılmıştır. Zeytin ve fındık gibi doğal kaynaklar, temel diyetin bir parçası olarak kabul edilir, cilt rahatsızlıkları ve mide-bağırsak hastalıklarının tedavisinde kullanılır. Oleik asidin faydaları yanında uygunsuz tüketimde bazı yan etkileri olabilir. Bu yan etkiler aşağıdaki gibidir:
• Kan inceltici kullanırken oleik asit takviyeleri kullanmaktan kaçınılmalıdır, çünkü kan basıncını önemli ölçüde artırarak kanamaya neden olur.
• Sürekli kullanılan ilaçlarla advers reaksiyonlara yol açtığı için hastalık durumunda doktora danışılmalıdır.
• Emziren ve hamile kadınlar oleik asit takviyesi kullanmamalıdır.
• Çalışmalar, kan dolaşımında oleik asit artışı olan kadınlarda meme kanseri gelişme riski olduğunu göstermiştir.
• Aşırı duyarlılık varsa Oleik Asit kullanılmamalıdır.

Kaynakça:
wikipedia.org/wiki/Oleic_acid
pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/oleic_acid#section=Top
britannica.com/science/oleic-acid
phlabs.com/what-is-oleic-acid

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu