Safra Kesesi Rüptürü (Yırtılması) Nedir?

Sağ üst karında ağrı hissedildiğinde, sakin kalarak bir tıp uzmanına danışmak çok önemlidir. Bu ağrıya birçok faktör neden olabilir, ancak buna safra kesesi iltihabından kaynaklanma ihtimali de vardır. Safra kesesi iltihabı tedavi edilmediğinde, ciddi ve potansiyel olarak yaşamı tehdit eden tıbbi durum olan safra kesesi yırtılmasına neden olabilmektedir. Safra kesesi yırtılmalarına nadiren travmatik karın yaralanması, safra kesesi taşları, bakteriyel enfeksiyonlar, askariazis veya safra çamuru da neden olmaktadır.
Safra kesesi rüptürünün başlıca tehlikesi, sepsise yol açabilen bir enfeksiyondur ve sepsis, vücudun enfeksiyona düzensiz bir yanıt oluşturduğu yaşamı tehdit eden bir durumdur. Esasen, enfeksiyona saldırmaya çalışırken vücut kendine zarar verir. Ayrıca sepsis, doku hasarına, organ yetmezliğine ve ölüme neden olabilir, bu nedenle kolesistit belirtileri yaşandığında tıbbi tedavi alımı çok önemlidir. Bu makalede sarfa kesesi rüptürü nedir, nedenleri, belirtileri, teşhisi ve tedavisi hakkında bilgiler yer almaktadır. Ayrıca Safra kesesi radyonüklid taramasının tanımı ve kullanılma aşamaları hakkında bilgilerde mevcuttur.

Safra Kesesi Rüptürü (Yırtılması) Nedir?

Safra kesesi, karaciğerin yakınında bulunan küçük bir organdır ve karaciğerde üretilen bir sıvı olan safrayı depolar. Ayrıca yağların parçalanmasına yardımcı olmak için safrayı ince bağırsağa bırakır. Safra kesesinde yırtılma olması, safra kesesi duvarının sızdırması veya patlaması anlamına gelen tıbbi bir durumdur. Yırtılmalara genellikle safra kesesinin iltihaplanması neden olmaktadır. Bu iltihaplanma, safra kesesi içinde sıkışabilen safra kesesi taşlarından kaynaklanır. Enfeksiyon ayrıca yırtılmaya neden olabilecek iltihaplanmaya da ve nadir durumlarda, yaralanma neden olmaktadır. Safra kesesi yırtıldığında, ani, şiddetli karın ağrısına neden olurken ağrı, yırtılmadan sonra kısa süre sonra geömektedir. Ancak, sızan içeriğe sahip yırtılma bölgesi büyüdüğünde, iltihaplandığında veya enfekte olduğunda ağrı genellikle geri dönmektedir. Tedavi edilmeyen safra kesesi rüptürü, vücutta sistemik inflamatuar yanıt sendromuna (SIRS) neden olmaktadır. Sepsis olarak da adlandırılan SIRS ile altta yatan enfeksiyon varsa, bu tip enfeksiyon yaşamı tehdit etmektedir.

Safra Kesesi Yırtılmasının Nedenleri

Yırtıklara genellikle safra kesesinin iltihabı veya künt bir yaralanma neden olmaktadır. Safra kesesi iltihabının yırtılmaya neden olan nedenleri bulunmaktadır ve bu nedenler aşağıdaki gibidir:
• İltihaplanmanın en yaygın nedeni olan safra kesesi taşları
• Parazitik solucanların neden olduğu ve safra hastalığına yol açabilen ascariasis
• Escherichia coli, Klebsiella veya Streptococcus faecalis’in neden olduğu gibi bakteriyel enfeksiyonlar
• Safra kesesini tıkayabilen safra ve partikül maddesinin bir karışımı olan safra çamuru
Safra kesesini yırtabilecek künt yaralanmanın nedenleri bulunmaktadır ve bu nedenler aşağıdaki gibidir:
• Motorlu taşıt kazaları
• Karnı çarparak düşmek
• Futbol, güreş veya ragbi gibi temas sporlarından doğrudan darbeler

Safra Kesesi Rüptürünün Belirtileri

Safra kesesinin yırtılmasının belirtileri göz ardı edilmemelidir. Herhangi bir safra kesesi rüptürü semptomu yaşandığında derhal tıbbi yardım alınmalıdır. Bu semptomlar aşağıdaki gibidir:
• Mide bulantısı ve kusma
• Karnın sağ üst kadranında keskin ağrı
• Ciltte ve gözlerde sararma olan sarılık
• Ateş

Safra Kesesi Rüptürünü Teşhis Etmek

Safra kesesi rüptürünü teşhis edilmesi zordur, çünkü semptomları safra kesesi iltihabı semptomlarına benzemektedir. Kişiye safra kesesi iltihabı teşhisi gerçekten safra kesesi rüptürü noktasına geldiğinde teşhis koyulduğunda, yanlış tedavi söz konusu olabilir. Safra kesesi rüptürünü kontrol etmek için çeşitli teşhis testleri uygulanmaktadır ve buna örnekler aşağıdaki gibidir:
• Karın ultrasonu
• Renkli akış Doppler ultrason
• CT tarama
• Özel bir kamera ile izlenen vücuda enjekte edilen radyoaktif bir materyal kullanan biliyer sintigrafi (HIDA taraması)
Ek olarak, ciddi bir enfeksiyondan kaynaklanabilecek iltihap belirtilerini kontrol etmek için bir dizi kan testi uygulanmaktadır. Bu kan testleri aşağıdaki gibidir:
• Beyaz kan hücresi sayımı
• C-reaktif protein seviyesi
• Eritrosit sedimantasyon hızı
Safra kesesi hastalığını gösteren görüntüleme çalışmaları ile birlikte bu testlerin herhangi birindeki yüksek seviyeler, pozitif semptomlar ve belirtiler varsa safra kesesi rüptürü için bir risk olan safra kesesi iltihabını göstermektedir.

Safra Kesesi Rüptürü Tedavisi

Safra kesesi çıkarma
Durum teşhis edildikten sonra en iyi tedavi yöntemi önerilmektedir ve tipik olarak, hızlı tedavi ile bir teşhis takip edilmektedir. İdeal olarak, safra kesesi yırtılmadan önce çıkarmak istenmektedir. Safra kesesi yırtıldıktan sonra çıkarılırsa, daha yüksek komplikasyon olasılığı bulunmaktadır ve laparoskopik cerrahi ile çıkarılmaktadır. Bu, küçük kesilerin ve özel aletlerin kullanıldığı minimal invaziv bir ameliyattır. Kısmi kolesistektomi, safra kesesinin tamamen çıkarılmasını zorlaştıran önemli bir enflamasyon veya çok kırılgan bir dokuya sahip kişiler için bir seçenektir.

Ameliyat Sonrası Tedavi

Ameliyattan sonra muhtemelen tedaviye ihtiyaç duyulmaktadır. Bu, bakteriyel enfeksiyonu temizlemek için antibiyotikleri ve durumu izlemek için hastanede kalmayı içermektedir. Geçici biraz yağlı diyet de gerekli olmaktadır. Safra kesesi çıkarıldıktan sonra yağ sindiriminde ve emiliminde kısa vadeli zorluklar yaşamak mümkündür. Ayrıca evde cerrahi kesiklerin bakımı için talimatlar almak ve ağrı tedavisi ilaçlar verilmektedir. Enfeksiyona karşı önlem olarak sürekli bir antibiyotik tedavisi önerilebilmektedir ve ayrıca, belirli aktivitelerden bir süre kaçınılması gerekmektedir.

Komplikasyonları

Safra kesesi yırtılmaları çok ciddiye alınmalıdır ve safranın karın boşluğuna salınmaması gerekmektedir. Safra kesesi yırtılmasının enfeksiyonla ilişkili en ölümcül komplikasyonlarından biri sepsistir. Bu durumda, hızlı bir şekilde tedavi olunmazsa vücut şoka girebilmekte veya organlar kapanabilmektedir. Ayrıca zayıf bir bağışıklık sistemine sahip kişiler, bu tür komplikasyon yaşama riskleri daha yüksektir.

Safra Kesesi Yırtılmasının Görünümü

Safra kesesi yırtılmadan önce çıkarıldığında görünüm umut vericidir. Safra kesesinin aynı bölümünde tüm yırtıklar meydana gelmemektedir. Bazı yırtılma yerleri çıkarılmasını zorlaştırır ve bu da enfeksiyon geliştirme riskini artırmaktadır. Ayrıca yırtılmanın ciddi komplikasyonları ölümcül olabilmektedir. Doğru teşhis ve hızlı tedavi gören kişiler tam bir iyileşme sağlayabilmektedir.

Safra Kesesi Radyonüklid Taraması

Safra kesesi radyonüklid taraması, bazı durumları tespit etmek için radyasyon kullanan bir görüntüleme testidir ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Enfeksiyon
• Hastalık
• Safra sıvısı sızıntısı
• Safra kesesinde tıkanma
Prosedür, özel görüntüleme ekipmanı altında görüntülenen, kan dolaşımına enjekte edilen radyoaktif izleyicileri kullanır. Safra kesesi radyonüklid taraması ayrıca hepatobiliyer görüntüleme veya hepatobiliyer iminodiasetik asit taraması (HIDA) olarak da adlandırılmaktadır.
Safra Kesesi Radyonüklid Taraması Neden Yapılır?
Safra kesesi veya yakınındaki kanallarla ilgili olası sorunları tespit etmeye yardımcı olmak için bir safra kesesi radyonüklid taraması yapılmaktadır. Bu sorunlar aşağıdaki gibidir:
• Safra kanalı tıkanması
• Kolesistit veya safra kesesi iltihabı
• Safra taşları
• Safra kaçağı
• Doğum kusurları
Doğum kusurlarının tespiti durumunda, tarama yeni doğanlarda veya küçük çocuklarda yaşamın erken döneminde yapılmaktadır. Ayrıca prosedür, belirli bir süre boyunca üretilen toplam safranın yüzdesi olan safra kesesi ejeksiyon fraksiyonunu test etmek için de kullanılır. Safra kesesinin safra salma hızı da bu prosedürle belirlenmektedir.

Safra Kesesi Radyonüklid Taramasının Riskleri

Yapılan taramada kullanılan radyoaktif izleyiciler az miktarda da olsa, bu test anında radyasyona maruz kalma riski bulunmaktdır. Ancak bu test 50 yılı aşkın süredir kullanılmaktadır. Bu kadar düşük radyasyon dozlarının bilinen uzun vadeli yan etkileri yoktur, genellikle hafif olan nadir bir alerjik reaksiyon yaşama olasılığı vardır. Ayrıca hamile olan hamile kadınlar bu teste girmemelidir. İzleyicilerin yaydığı radyasyon seviyeleri yetişkinler için güvenli kabul edilirken, fetüs geliştirmek için güvenli değildir. Taramayı kabul etmeden önce hamile olma ihtimali varsa doktora söylenmelidir.

Safra Kesesi Radyonüklid Taraması İçin Nasıl Hazırlanılır?

Doktorun kişiye safra kesesi radyonüklid taramasına nasıl hazırlanacağı konusunda eksiksiz bilgiler verir. Bu bilgiler, testten önceki dört saat boyunca aç kalmayı içermektedir. Tarama öncesi randevularda fizik muayene yapılarak ve tam tıbbi geçmiş istenmektedir. Reçetesiz satılan ilaçlar veya besin takviyeleri dahil olmak üzere sahip olunan alerjiler ve alınan ilaçlar hakkında bilgi verilmelidir. Ayrıca test 90 dakikaya kadar sürebileceğinden, uzun bir süre hareketsiz yatarken sorun yaşanıyorsa bildirilmelidir.

Safra Kesesi Radyonüklid Taraması Nasıl Yapılır?

Prosedür tipik olarak ayakta tedavi bazında yapılır ve radyonüklid taraması tamamlandıktan sonra hasta eve gönderilir. Taramayı tamamlamak için kullanılan makine, içinden masa çıkan büyük metal bir halka gibi görünmektedir. Kişi üzerindeki tüm metal takıları çıkararak hastane önlüğü giymesi gerekir ve daha sonra tarama masasına yatar. Eğitimli bir uzman, koluna intravenöz (IV) bir iğne yerleştirerek radyotraktörleri gönderir.
İlaç (radyonüklid) vücuda uygun şekilde emildiğinde, testin tarama kısmı başlatılır. Tarama devam ederken hareketsiz durmak rahatsız edici olabilir, ancak makinenin net görüntüler elde etmesine yardımcı olmaktadır. Sağlık uzmanı, izleyiciler vücutta hareket ederken taramayı bir monitörden izler. Ayrıca izleyiciler ince bağırsağa ulaştığında tarama işlemi bitmektedir. Bununla birlikte taramadan sonra, fazla radyoaktif izleyicilerin vücuttan atılabilmesi için bol su içilmesi önerilmektedir.

Safra Kesesi Radyonüklid Taramasından Sonra

Doktor stat okuma talebinde bulunduysa, test sonuçlarını saatler içinde çıkmaktadır. Taramadan elde edilen görüntüler siyah beyazdır ve konsantre koyu alanlar, radyoaktif izleyicilerin konsantrasyonunu belirtmektedir. Eğer taramada izleyici yoksa veya tarama anında yavaş hareket ederse, karaciğerle ilgili tıkanma problemleri yaşanabilir. İzleyiciler başka alanlarda bulunursa, bu bir sızıntı olduğunu göstermektedir.
Safra kesesi radyonüklid taramasının sonuçları problem gösteriyorsa, doktor hemen harekete geçmek isteyecektir. Bu, ameliyat veya ilaç tedavisini içermektedir. Büyük olasılıkla, durumla ilgili daha yüksek bir kesinlik seviyesine sahip olması için daha fazla testten gerekmektedir.

Kaynakça:
my.clevelandclinic.org/ccf/media/files/Radiology/CCF_NuclearMedicine_HidaScan.pdf
mayoclinic.org/tests-procedures/hida-scan/about/pac-20384701
summitmedicalgroup.com/library/adult_health/aha_laparoscopic_cholecystectomy/

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu