Safra Kesesi Sorunları ve Belirtileri Nasıl Belirlenir?

Safra kesesi dört inçlik, armut biçimli bir organdır ve karaciğerin altında, karnın sağ üst kısmında konumlanmaktadır. Safra kesesi, safra, kolesterol, yağ ve sıvıyı kombinasyon olarak depolamaktadır. Depolanan safra, bağırsakta bulunan gıdalardaki yağın parçalanmasına yardımcı olurken ince bağırsağa da gider. Buda, yağda çözünen vitamin ve besinlerin kan dolaşımına daha kolay emilmesini sağlamaktadır.

Safra Kesesi Sorununun Belirtileri

Safra kesesi rahatsızlıkları benzer semptomları paylaşmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
Ağrı: Safra kesesi sorununun en yaygın belirtisi ağrıdır ve bu ağrı genellikle karnın orta ve sağ üst kısmında görülmektedir. Hafif ve aralıklı veya oldukça şiddetli ve sık olabilmektedir. Bazı durumlarda ağrı, sırt ve göğüs dâhil vücudun diğer bölgelerine yayılmaya başlamaktadır.
Mide bulantısı ya da kusma: Bulantı ve kusma, her tür safra kesesi probleminin ortak semptomlarıdır. Ancak sadece kronik safra kesesi hastalığı, asit reflü ve gaz gibi sindirim sorunlarına neden olmaktadır.
Ateş veya titreme: Üşüme veya açıklanamayan ateş, enfeksiyon olduğuna işaret edebilmektedir. Kişide enfeksiyon varsa, kötüleşmeden ve tehlikeli hale gelmeden önce tedaviye ihtiyacı vardır. Bununla birlikte enfeksiyon vücudun diğer bölgelerine yayılırsa yaşamı tehdit edebilir.
Kronik ishal: Günde dörtten fazla bağırsak hareketine sahip olmak, kronik safra kesesi hastalığının bir belirtisi olmaktadır.
Sarılık: Sarı renkli cilt veya sarılık, ortak safra kanalında bir blok veya taş belirtisi olmaktadır. Ayrıca ortak safra kanalı, safra kesesinden ince bağırsağa giden kanaldır.
Olağandışı dışkı veya idrar: Açık renkli dışkılar ve koyu renkli idrar, ortak bir safra kanalı bloğunun olası belirtileridir.

Olası Safra Kesesi Sorunları

Safra kesesini etkileyen herhangi bir hastalık, safra kesesi hastalığı olarak kabul edilir. Bazı koşulların tümü safra kesesi hastalıklarıdır ve bu koşullar aşağıdaki gibidir:
Safra kesesi iltihabı
Safra kesesinin iltihaplanmasına kolesistit denir ve bu da akut (kısa dönemli) veya kroniktir (uzun süreli). Kronik inflamasyon, birkaç akut kolesistit atağının sonucudur. Enflamasyon, sonunda safra kesesine zarar verebilir ve bu da doğru çalışma yeteneğini kaybetmesine neden olmaktadır.
Safra taşları
Safra kesesi taşları, safra kesesinde birikmiş olan sertleşmiş küçük tortulardır. Bu birikintiler gelişebilmekte ve yıllarca fark edilmeden safra kesesinde kalmaktadır. Aslında birçok kişinin safra kesesi taşları vardır ve bunun farkında değildirler. Bu taşlar sonunda iltihaplanma, enfeksiyon ve ağrı gibi sorunlara neden olurlar, ayrıca tipik olarak akut kolesistite neden olmaktadır. Safra taşları genellikle çok küçüktür, birkaç milimetreden daha geniş değildirler. Bununla birlikte, birkaç santimetreye kadar büyüyebilmektedirler. Bazı kişiler yalnızca bir safra taşı geliştirirken, diğerleri birkaç tane geliştirebilmektedirler. Taşlar boyut olarak büyüdükçe, safra kesesinden çıkan kanalları tıkamaya başlar. Safra kesesi taşlarının çoğu, safra kesesinin safrasında bulunan, kolesterolden ve bir pigment taşı olan kalsiyum bilirubinattan oluşmaktadır. Kalsiyum bilirubinat, vücuttaki kırmızı kan hücreleri parçaladığında ortaya çıkan bir kimyasal taştır ve bu taş türü daha nadir meydana gelmektedir.

Ortak Safra Kanalı Taşları (Koledokolitiazis)

Safra kesesi taşları ortak safra kanalında ortaya çıktığında, buna koledokolitiazis denmektedir. Safra, safra kesesinden çıkarılır, küçük tüplerden geçer, ortak safra kanalında biriktirilir ve daha sonra ince bağırsağa girer. Çoğu durumda, ortak safra kanalı taşları aslında safra kesesinde gelişen ve daha sonra safra kanalına geçen taşlardır. Bu tür taşa ikincil bir ortak safra kanalı taşı veya ikincil taş denmektedir. Bazen safra kanalının kendisinde taşlar oluşmaktadır ve buu taşlara birincil safra kanalı taşları veya birincil taşlar denmektedir. Bu nadir taş türü, ikincil bir taşa göre enfeksiyona neden olma olasılığı daha yüksektir.

Taşsız Safra Kesesi Hastalığı

Safra taşları her türlü safra kesesi sorununa neden olmamaktadır. Taşsız safra kesesi hastalığı olarak da adlandırılan ortaya çıkabilmektedir. Bu durumda, aslında taş olmadan genellikle safra kesesi taşlarıyla ilişkili semptomlar yaşanmasıdır.
Ortak safra kanalı enfeksiyonu
Safra kanalı tıkandığında enfeksiyon gelişebilmektedir. Enfeksiyon erken bulunursa bu durum için tedavi başarılı olur ve aksi takdirde enfeksiyon yayılabilir, buda ölümcül olabilmektedir.
Safra kesesi apsesi
Safra kesesi taşı olan kişilerin küçük bir yüzdesi de safra kesesinde iltihap geliştirebilmektedir ve bu duruma ampiyem denmektedir. Pus, beyaz kan hücreleri, ölü doku ve bakterilerden oluşan bir kombinasyondur. Apse olarak da bilinen irin gelişimi şiddetli karın ağrısına neden olur. Ampiyem teşhis ve tedavi edilmezse, enfeksiyon vücudun diğer bölgelerine yayıldığı için yaşamı tehdit edebilmektedir.
Safra taşı ileusu
Bir safra taşı bağırsağa girerek tıkayabilmektedir. Safra taşı ileus olarak bilinen bu durum nadirdir ancak ölümcül olabilmektedir ve en çok 65 yaşından büyük kişilerde görülmektedir.
Delikli safra kesesi
Tedavi için çok uzun süre beklenirse, safra kesesi taşları delikli bir safra kesesine neden olabilir ve bu yaşamı tehdit eden bir durumdur. Yırtık tespit edilmezse tehlikeli, yaygın bir karın enfeksiyonu gelişebilmektedir.
Safra kesesi polipleri
Polipler anormal doku büyümeleridir ve bu büyümeler tipik olarak iyi huyludur veya kansersizdir. Küçük safra kesesi poliplerinin çıkarılmasına gerek olmayabilir. Çoğu durumda, kişinin veya safra kesesi için herhangi bir risk oluşturmamaktadırlar. Bununla birlikte, daha büyük poliplerin kansere dönüşmeden veya başka sorunlara neden olmadan önce cerrahi olarak çıkarılması gerekebilmektedir.
Porselen safra kesesi
Sağlıklı bir safra kesesinin çok kaslı duvarları vardır. Zamanla kalsiyum birikintileri safra kesesi duvarlarını sertleştirerek kasları da sertleştirebilir ve bu duruma porselen safra kesesi denmektedir. Kişide bu rahatsızlık varsa, safra kesesi kanseri geliştirme riski daha yüksektir.
Safra kesesi kanseri
Safra kesesi kanseri nadir bir durumdur, tespit ve tedavi edilmezse safra kesesinin ötesine hızla yayılabilmektedir.

Safra Kesesi Probleminin Tedavisi

Tedavi, belirli safra kesesi sorununa bağlıdır ve bazı tedavileri içermektedir. Bu tedaviler aşağıdaki gibidir:
• İbuprofen (gibi (OTC) ağrı kesici ilaçlar
• Morfin ve Hidrokodon gibi reçeteli ağrı kesici ilaçlar
• Litotripsi, safra kesesi taşlarını ve diğer kütleleri parçalamak için şok dalgalarını kullanan bir prosedür
• Safra kesesi taşlarını çıkarmak için ameliyat
• Safra kesesinin tamamını çıkarmak için ameliyat
Bununla birlikte tüm vakalar tıbbi tedavi gerektirmemektedir, egzersiz ve ısıtmalı kompres gibi doğal ilaçlarla ağrı kesici de bulabilmek mümkündür.

Safra Kesesi Diyeti

Safra kesesi problemleri yaşanıyorsa, diyete ayarlamayı faydalı bulmak mümkündür. Safra kesesi hastalığını şiddetlendirebilecek yiyecekler bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Trans yağlar ve diğer sağlıksız yağlar açısından yüksek yiyecekler
• İşlenmiş gıdalar
• Beyaz ekmek ve şeker gibi rafine karbonhidratlar
Bunun yerine diyete bazı yiyecekler eklenebilmektedir ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Lif bakımından zengin meyve ve sebzeler
• Az yağlı süt ürünleri ve koyu yapraklı yeşillikler gibi kalsiyum açısından zengin besinler
• C vitamini içeren yiyecekler, örneğin çilek
• Soya peyniri, fasulye ve mercimek gibi bitki bazlı protein
• Fındık ve balık gibi sağlıklı yağlar
• Kahve, safra taşı ve diğer safra kesesi hastalıklarının riskini azaltmaktadır.

Ne Zaman Doktora Gitmeli?

Safra kesesi sorununun belirtileri gelip gidebilmektedir. Bununla birlikte, daha önce bir safra kesesi problemi yaşanıyorsa muhtemelen bir safra kesesi problemi geliştirme olasılığı daha yüksektir. Safra kesesi şikayetleri nadiren ölümcüldür fakat yine de kesinlikle en kısa sürede tedavi edilmelidir. Harekete geçip bir doktora gidildiğinde safra kesesi sorunlarının kötüleşmesini önleyebilmek mümkündür. Kişi derhal tıbbi yardım almaya yönlendirmesi gereken belirtileri vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• En az 5 saat süren karın ağrısı
• Sarılık
• Soluk dışkı
• Yukarıdaki semptomlara eşlik eden terleme, düşük dereceli ateş veya titreme

Kaynakça:
radiologyinfo.org/en/info.cfm?pg=hepatobiliary
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1936994/?tool=pubmed

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu