Sedef hastalığı, en çok gövde, kafa derisi, dirsek ve dizlerde kaşıntılı, kırmızı, pullu bir cilt görünümüne sebep olan bir cilt hastalığıdır. Sedef hastalığı, tedavisi olmayan yaygın, uzun süreli (kronik) bir hastalıktır. Döngülerle geçme eğilimindeyken bu alevlenmeler birkaç hafta veya ay boyunca sürerken, sonra bir süre azalır veya remisyona girer. Semptomları yönetmeye yardımcı olacak tedaviler mevcuttur. Sedef hastalığını yönetmek, daha kaliteli bir yaşam sürmeye yardımcı olmak için bazı yaşam tarzı alışkanlıklarını ve başa çıkma stratejilerini dikkat etmek gerekir.
Bilim adamları, sedef hastalığının gelişimiyle genetik bir bağlantı olduğunu tespit etmişlerdir. Aslında, nüfusun yaklaşık % 10’unun hastalık için genlere sahip olduğuna inanılmaktadır. Ancak insanların sadece % 2-3’ü aslında sedef hastalığı geliştirir. Bu tutarsızlığa ne sebep olanın genetik yapı olduğu düşünülmektedir. Kişinin genetik yapısının kişiden kişiye değiştiği düşünüldüğünde, bu durumun dış tetikleyiciler üzerinde farklı etkileri bulunmaktadır. Eğer bir kişinin sedef hastalığı varsa, tetikleyicileri ne kadar iyi tanımlarsa, hastalığını o kadar iyi yönetebilir. Bu yazıda sedef hastalığını tetikleyen faktörler hakkında bilgiler bulunmaktadır.
Stres
Hastalar uzun süredir stresli yaşam olayları ile sedef hastalığı gelişimi arasında bir bağlantı olduğunu bildirmiştir. Bilim adamları artık her ikisinin de vücuttaki iltihaplanma süreciyle ilişkili olduğuna ve birinin diğerini şiddetlendirebileceğine inanmaktadırlar. Hastalığın kendisi sıklıkla hasta için psikolojik strese neden olduğundan, bu bir kısır döngü yaratabilir. Bu durumda mümkün olduğunca stresi ortadan kaldırmaya çalışmak gerekir. Bunun için düzenli egzersiz yapmak, meditasyon yapmak ve bolca uyumak yardımcı olabilir. Bir uzmandan yardım alarak stres yönetimi konusunda bilinçlenmek etkili bir stres yönetimi sağlayabilir.
Cilt Travması
Sedef hastalığı olan bazı hastalar, derideki hasarın o bölgede sedef hastalığının gelişimini tetiklediği Koebner Fenomeni olarak bilinen durumu yaşarlar. Bu, kesikler ve çürüklerin yanı sıra böcek ısırıkları, güneş yanığı ve dövmeler gibi faktörlerden kaynaklanabilir. Bölgenin tıraş edilmesi veya kaşıma gibi ciltte daha da ince hasar yaratan faktörler, bazı kişilerde sedef plaklarına yol açabilir. Bundan kaçınmak için cilde dikkat etmek nazik davranmak gerekir. Tıraş olurken dikkatli olunmalı, kaşırken nazik olunmalıdır. Cilt enfeksiyonunun herhangi bir belirti veya semptomunu fark edildiği takdirde hemen doktora müracaat edilmelidir.
Enfeksiyon
Sedef hastalığı, otoimmün bir hastalıktır. Enfeksiyon gibi bağışıklık sistemini etkileyen diğer şeyler sedef hastalığına neden olabilir. Sedef hastalığının en yaygın ikinci türü olan guttat sedef hastalığı, genellikle streptokok boğazına neden olan streptococcus bakterileri tarafından tetiklenir. Pullu plaklardan ziyade, guttat sedef hastalığı genellikle gövdeyi, kolları veya bacakları kaplayan küçük, kırmızı noktalar olarak görünür. Bu tür bir sedef hastalığı söz konusu ise, strep enfeksiyonu açısından kontrol edilmek iyi bir fikirdir.
Alkol Kullanımı
Yüksek düzeyde alkol tüketimi, sedef hastalığının gelişmesi ve kötüleşmesi ile ilişkilendirilmiştir. Alkol, bağışıklık sisteminin yanı sıra kalp, karaciğer ve bağırsak gibi organlar üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilir. Bunun birleşik etkisi, sedef hastalığı gibi deri hastalığının ortaya çıkmasına neden olabilir. Ek olarak, çalışmalar alkol kötüye kullanımının sedef hastalığı tedavisine daha zayıf yanıtla ilişkili olduğunu göstermiştir. Sedef hastalığı teşhisi konulursa, alkol içmeyi sınırlamak veya bırakmak etkili çözümdür. Alkol alımını kontrol etmek için yardıma ihtiyaç olduğu düşünülüyorsa uzman bir doktora müracaat edilmelidir.
Sigara İçilmesi![Sedef Hastalığı: Tetikleyicileri ve Başa Çıkma Yolları]()
Artık herkes sigara içmenin sağlık için kötü olduğunun bilincindedir. Eğer sigara içiliyorsa, işte sigarayı bırakmak için bir neden bir neden daha, çünkü sigara içenlerin sedef hastalığı gelişme riski ikiye katlar. Sigaradaki kimyasallar bağışıklık sistemini ve deri iltihabını etkileyebilir. Eğer kişinin sedef hastalığı varsa ve bu hastalıktan kurtulmak istiyorsa sigarayı bırakması yardımcı olabilir. Yapılan bir çalışmalarda sigara içen sedef hastalarının içmeyenlere kıyasla alevlenme sürecinin daha sık ve şiddetli olduğu tespit edilmiştir.
Hava Durumu
Birçok hasta sonbahar ve kış aylarında sedef hastalığı geçirir. Bunun nedeni genellikle soğuk ve kuru havanın yanı sıra semptomları hafifletmeye yardımcı olabilecek güneş ışığına azalan maruziyettir. Bununla birlikte, aşırı sıcaklıkların sedef hastalığını tetikleyebileceğini unutulmamalıdır. Sedef hastalığı yazın çok sıcak koşullar, güneşte çok fazla zaman geçirilmesi veya kuru, klimalı binalarda çok zaman geçirilmesi sonucu ortaya çıkabilir. Bu zamanlarda cildin dış etkenlerden korunması gerekir. Cildi korumak için daima güneş kremi kullanılmalı ve kullanılan güneş kreminin faktörünün yüksek olmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca cilt iyice nemlendirilmeli ve uzun, sıcak duşlardan kaçınılmalıdır. Bunun yanında cildi nemli tutmak için bol miktarda sıvı alınmasına dikkat edilmelidir. Evde de bir nemlendirici kullanmak havanın nem dengesini korumada faydalı olacaktır.
Kullanılan İlaçlar
Bazı ilaçlar sedef hastalığının gelişimini tetikleyebilir veya mevcut bir vakayı şiddetlendirebilir. Bunlardan bazıları şunlardır: Genellikle manik depresif bozukluk için kullanılan lityum; yüksek tansiyonu tedavi etmek için kullanılan propranolol gibi beta blokerleri; sıtmayı önlemek ve tedavi etmek için kullanılan antimalaryaller; naproksen ve indometasin gibi nonsteroidal antienflamatuvar ilaçlar (NSAIDS). Sedef fastalığı olan kişiler doktoruna kullandığı ilaçlar hakkında bilgi vermesi gerekirken, herhangi bir başka hastalığından dolayı yeni bir ilaç alması gerekiyorsa bunu da bildirmelidir. Belirli ilaçlar, kişinin sedef hastalığını etkiliyorsa, genellikle başka alternatifler alması gerekebilir.
Kilo Alımı
Ulusal Psoriasis Vakfı tarafından yapılan son araştırmalar, sedef hastalığı ve diyet arasındaki bağlantıya incelemişlerdir.Bu araştırma sonucunda edinilen temel bulgu, sedef hastalığı olan ve aşırı kilolu kişilerin şiddetli semptom riski altında olma ihtimalinin daha yüksek olduğu yönündedir. Tavsiye edilen, fazla kilolu bir kişinin kilo vermesi için diyetindeki kalori miktarını azaltması gerektiğidir. Kilo vermek, zamanla sedef hastalığının semptomlarını iyileştirmektedir.
Diyet![Sedef Hastalığı: Tetikleyicileri ve Başa Çıkma Yolları]()
Tüketilen besinleryedikleri yiyecekler sedef hastalığı semptomlarını etkileyebilir. Ulusal Sedef Vakfı’na göre, yapılan çalışmalar, sedef olan kişilerde geliştirmelerle alkol, gluten ve domates, patates ve patlıcan dâhil gece sebzeleri sebze, alevlenmeye neden olabilir. Çalışmaya katılan kişiler ayrıca sebze ve D vitamini eklemenin semptomlarını iyileştirdiğini belirtmişlerdir ve bazıları vejeteryan, vegan veya Akdeniz diyetini takip etmenin yardımcı olabileceği yönünde bilgiler vermişlerdir.
Hormonal Değişiklikler
2013 yılında kadınlar üzerinde yapılan bir çalışmaya göre, hormon düzeylerindeki değişiklikler sedef hastalığı belirtilerine neden olabileceği yönündedir. Sedef hastalığı alevlenmeleri, ergenlik, menopoz ve doğumdan sonra olduğu gibi belirli hormon düzeylerinin düşük olduğu zamanlarda ortaya çıkma eğilimindedir. Bazı hormon düzeyleri yükseldiğinde sedef hastalığı belirtileri hamilelik sırasında iyileşebilir.
Dövmeler ve Piercingler
Dövne ve pisercing işlemi sırasında ciltte yaralanmalar oluşmaktadır ve bu durum kısa bir süre sonra sedef hastalığı geliştirilmesine neden olabilir. Bu yüzden sedef hastalığı olan veya olma riski olan kişilerin bu işlemleri yaptırmaması tavsiye edilmektedir.
Kaynakça:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/psoriasis/symptoms-causes/syc-20355840
https://www.verywellhealth.com/coping-with-psoriasis
https://www.healthline.com/health/psoriasis/triggers-to-avoid
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu