Solastalgia Nedir?

Solastalji yaşandığında, yer, ev, güvenlik, değer ve benlik duygusu zayıflar. Genel olarak, bazen daha geniş anlamda iklim kaygısı olarak da adlandırılan bu zihinsel sağlık durumu, fiziksel çevrenin refahı ile zihinsel sağlık arasındaki normal etkileşime müdahale eder. Bazı araştırmacılar, bu durumun birine verilen zararın diğerini olumsuz etkileme eğiliminde olduğu zamanlarda daha fazla şiddetli yaşanacağını belirtmektedirler. İnsanlar için en önemli yerler, evler, topraklar ve topluluklar değiştirildiğinde veya tehdit edildiğinde, bu durum duygusal olarak daha az fark edilebilir ancak daha az zarar verici bir etki de sürdürmesi mümkündür.

Solastalgia Kökenleri

Bu durum için kullanılan solastalji terimi, Avustralyalı çevre filozofu Glenn Albrecht tarafından, olumsuz çevresel değişim deneyimiyle yaşamanın neden olduğu benzersiz zihinsel ıstırabı tanımlamak için 2000’lerin başında geliştirilmiştir. Kelime Latince kelime bir kombinasyonudur, solacium rahatlık veya İngilizce türevi teselli anlamına gelmektedir. Ve Yunanca kelimesinden gelen kök kelime, algia algos nevralji (sinir ağrısı) ve nostalji gibi anlamına gelir. Aslında bu durumun adı nostalji kavramından esinlenmiştir. Bununla birlikte, bu duygusal durumlarda temel farklılıklar vardır.

Solastalji ve Nostalji

Nostalji, kişinin evinden uzakta olmasının neden olduğu ve oraya dönerek düzeltilebilecek olan vatan hasreti, üzüntü veya özlem durumunu tanımlar. Bu, iklim değişikliği, çevresel faktörler veya diğer doğal afetlerin etkileri nedeniyle kronik travma, özlem veya umutsuzluk deneyimini tanımlayan solastaljinin tam tersidir.

Solastalgia Dünya Duyguları

Solastalji başka bir deyişle, özellikle evde veya daha geniş çevrede meydana gelen üzücü, durdurulamaz, genellikle ani değişikliklerden kaynaklanan ve iklim değişikliği yükseldikçe daha da yaygın hale gelen benzersiz bir sıkıntı biçimidir. Bu durumu tespit etmek biraz zor olsa da, solastalji yakın geçmişin evi veya ülkesi için hala o evde veya yerde yaşarken deneyimlenen derin bir vatan hasreti biçimi olarak düşünülebilir. Bu rahatsız, yer, aidiyet ve rahatlık duygularının aşındığı veya saldırı altında olunduğunu hissettirebilir. Bu da hafiften şiddetliye kadar kronik anksiyete, depresyon, kayıp, sıkıntı ve güçsüzlük semptomlarına neden olur.

Solastalgia Belirti ve Bulgular

Solastalgia, genellikle diğer akıl sağlığı koşullarına eşlik eden çok çeşitli örtüşen belirti ve semptomları kapsar. Ayrıca, bu durum genellikle farklı kişilerde farklı şekilde kendini gösterir ve çok çeşitli koşullara yanıt olarak ortaya çıkabilir. Yaşanan semptomların şiddeti de büyük ölçüde değişebilir, bazı kişiler zayıflatıcı, kalıcı, uzun süreli semptomlar yaşarken, bazıları zamanla gelip giden hafif ila orta dereceli semptomlara sahip olabilir. Bununla birlikte, tipik olarak, bu durum akut olmaktan ziyade kroniktir. Buda, hızlandırıcı çevresel olaylar başladıktan veya meydana geldikten sonra aylarca ya da yıllarca sürebileceği anlamına gelir. Ayrıca yeni koşulların gerçeklerine uyum sağlandığında genellikle kaybolmaz. Bunun yerine, solastalgia, özellikle teşhis veya tedavi edilmezse, uzun süre bir akıl sağlığı durumuna neden olur.
Ek olarak, bu duruma sahip birçok kişi aşırı çevresel bozulmalardan doğrudan etkilenirken, bazıları daha az duyarlı ve daha az değişiklikler yaşarlar. Ayrıca, sel veya yangın gibi aynı çevresel travmayı yaşayan kişiler arasında, tepkilerinin ve zihinsel sağlıkları üzerindeki etkisinin her kişiye özgü olacağını bilmek önemlidir. Bununla birlikte, solastalji hastalarının sıklıkla paylaştığı birçok ortak özellik vardır. Bu ortak özellikler aşağıdaki gibidir:
• Öfke
• Kaygı
• Depresyon
• Umutsuzluk
• Tehlike
• Yorgunluk ve uyku sorunu
• Temelsiz veya huzursuz hissetme
• Güvensiz hissetmek
• Keder
• Suç
• Çaresizlik
• İştahsızlık veya aşırı yeme
• Kimlik kaybı
• Kurtarma yorgunluğu
• Huzursuzluk
• İntihar düşüncesi

Solastalgia Tipik Süre

Solastaljinin bir başka önemli bileşeni, bu durumun semptomlarının kronik olarak yaşanma eğiliminde olmasıdır. Yukarıda belirtildiği gibi, sıkıntı duyguları alçalıp yükselebilir, ancak hızlı veya kolay bir şekilde hafifletilme eğiliminde değildir ve nostaljinin çoğu zaman olduğu gibi geçici değildir.

Solastalji Paradoksu

Solastaljili bir kişi için zaten evdeler, bu yüzden eve dönmenin hızlı bir şekilde düzeltilmesi mümkün değildir. Çevredeki yıkım veya diğer kalıcı değişimlere eşlik eden yıkımdan kaçacak hiçbir yer olmadığını hissedebilir. Ek olarak, bu değişiklikler genellikle kişinin kontrolü dışında olduğundan, bu duruma eşlik eden derin bir çaresizlik duygusu vardır.

Solastalgia Teşhisi

Doktorlar, terapistler ve diğer akıl sağlığı uzmanları solastaljiyi teşhis edebilir. Solastalgia teşhisi sırasında semptomlar, tıbbi geçmiş ve yaşam koşulları, genel olarak bu durumun hızlandırmış olabilecek belirli çevresel durumlar değerlendirilir. Yaşanılan çevresel travma, bulunulan yerde meydana gelen koşullara veya olup bitenlere göre değişiklik gösterir ve buda olayların ayrıntıları teşhisinde anahtar faktördür. Bu durumda solastalgia en iyi şekilde değerlendirilmesi için, bulunulan çevresel koşullar, semptomlar ve tıbbi geçmişin anlaşılması önemlidir. Ayrıca ideal olarak bu durumun anlaşılması, böylece bu yeni tanımlanmış, yetersiz teşhis edilmiş ve giderek yaygınlaşan durum konusunda tedavi önemlidir.
Bununla birlikte anksiyete bozuklukları, depresyon ve diğer duygu durum bozuklukları gibi önceden var olan, eşlik eden durumlar ve diğer ilgili tıbbi durumlar da teşhis sırasında gözden geçirilir. Örneğin, astımı olan kişi, yangın veya kirlilik içeren olaylarla ilgili olarak artan solastalji semptomları yaşayabilir. Nefes almada zorluk çekmenin fiziksel semptomları, duygusal tepkilerini yoğunlaştırabilir ve bunun tersi de geçerlidir. Buna ek olarak, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), cinsel şiddet, savaş, terör eylemleri veya doğal afetler gibi her türden travmatik olayın yaşanması yada bunlara tanık olmanın neden olduğu farklı ancak ilişkili bir durumdur. Solastaljiye ek olarak TSSB’den muzdarip olunup olunmadığı veya iki durumdan yalnızca birinin mevcut olup olmadığı belirlenmelidir. Aynı şey depresyon, anksiyete ve diğer akıl sağlığı koşulları için de geçerlidir.

Solastalgia Nedenleri

Küresel ısınmanın ve insan müdahalesinin doğa üzerindeki etkilerinin her yerde giderek daha belirgin hale geldiği, hızla değişen bir çevrede yaşıyoruz. Acımasız kasırga mevsimleri, yıkıcı orman yangınları, duman ve sis kaplı hava, uzun süreli kuraklık, aşırı sıcak, net ve kentsel gelişim, yaşamı etkileme yollarından bazılarıdır. Bazı kişiler için stres, olumsuz çevresel bozulma yaşandığı ve umutsuzluk özellikle göz korkutucu, acımasız veya umutsuz hissetme solastalgia ile karakterize duygusal travmaya neden olur.

Solastalgia Araştırma

Solastalgia, özellikle dünya çapında, marjinalleşmiş topluluklarda önemli çevresel yıkıma neden olabilir. Ve iklim değişikliğinin artan tehditleri karşısında, insan ve ekosistem sağlığı arasındaki derin bağları ve etkileşimi anlamayı hedefleyen nispeten yeni bir kavramdır. Özellikle, 2019 yılında yapılan bir inceleme çalışmasındaki araştırmacılar, bu koşul iklimsel ve çevresel değişimin zihinsel, duygusal ve ruhsal sağlık üzerindeki kümülatif etkilerini adlandırmışlardır ve buna dikkat edilmesi gerektiğini bildirmişlerdir. Özellikle solastalji ile ilgili bilimsel çalışmalar zayıf olsa da (ancak alan büyüyor), iklim değişikliği olaylarının genel olarak ruh sağlığı üzerinde sahip olabileceği önemli zihinsel sağlık zararına işaret eden sağlam bir araştırma gövdesi vardır.
Aslında, 2020 yılında yapılan tanımlayıcı bir incelemede, çevresel bozulmaların meydana gelmesi ile doğal afetler, yüksek sıcaklık ve ruh sağlığı bozukluklarının sıklığındaki ani artış yaşandığı bulunmuştur. Bununla birlikte kuraklık dâhil olmak üzere aşırı veya uzun süreli hava ile ilgili olaylar arasında net bağlantılar olduğu bildirilmektedir. Doğal afet veya çevresel değişim geçiren herkesin solastalji geliştirmeyeceğini unutmamak önemlidir. Öte yandan, bazı kişilerde bu durumu tetiklemek için sadece iklim değişikliğiyle yaşama deneyimi yeterli olabilir.

Solastalgia Çöken Olaylara Örnekler

Bazı durumlarda kişi evini kaybetmiş ya da arazisini veya evi hasar görmüş olabilir. Belki ev ortamı gelecekteki bir felaket veya başka bir kapsamlı değişiklik tehdidi altında olabilir. Fakat bazı kişilerin evi hâlâ ayakta olsa da komşularının evleri çamur kaymaları, su baskını veya yangınla tahip veya tamamen yok olabilir. Bir zamanlar evinin arkasında bir ormanın durduğu yer yerine park yeri, alışveriş merkezi veya kömür madeni olabilir. Yıllık yangın mevsimi artık zehirli, dumanlı hava nedeniyle içeride birkaç hafta hapsolmuş olabilir. Dışarıdan içeri sızan o küllü havanın kokusunu alabilir, evini güvenli ve rahat bir vahadan tehdit altındaki bir alana çevirebilmek mümkündür.
Benzer şekilde, devam eden koronavirüs pandemisi nedeniyle bazı kişilerde karantinada yaşama ve evde hapsolmuş hissetme deneyimi, bu durumu tetikleyebilir. Salgın nedeniyle kilit altında olmak veya genellikle evde mahsur kalmak (sosyal mesafe ve maske takmanın gereklilikleriyle birlikte) evi dolaylı bir şekilde etkilemeyebilir, evin tenorunu bir sığınaktan esasen tek olabileceği yerdir. Ek olarak, evin hemen dışındaki dünya neredeyse bir gecede büyük ölçüde değiştiği (ama görünmüyor) hissedilir. Bu değişiklik, birçok kişinin yaşama ve yaşamları hakkında düşünme biçiminde, tam da bu duruma neden olabilecek değişim türünde büyük bir çatlağa neden olabilir.

Solastalgia Diğer Hususlar

Yukarıdaki örnekler, solastalji geliştirmenin olası nedenlerinden sadece birkaçıdır. Çevresel olaydan önceki genel zihinsel ve fiziksel sağlık, solastalji olup olmadığı, durumun ciddiyeti ve üzücü çevresel değişimin ardından ne kadar süreceğini etkilemesi muhtemeldir.

Kaynakça:
researchgate.net/publication/5820433_Solastalgia_The_Distress_Caused_by_Environmental_Change
bureauoflinguisticalreality.com/portfolio/solastalgia/

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu