Gece gökyüzüne baktığımız zaman üçgen, kare veya haç şekline benzeyen, çok farklı özelliklerde olmalarına karşın, beraberlermiş gibi görünen kümeler halinde parlak yıldızları görürüz. Bu kümelere takımyıldız denir. Örneğin Büyükayı takımyıldızı yedi yıldızın bir araya gelmesiyle oluşmuştur.
Gezengenlerden farklıdırlar. Gezegenler ışıklarını güneşten alırlarken, yıldızlar güneşimiz gibi kendi kendilerine ışık verirler.
Binlerce yıldır insanlar bu yıldızları, çeşitli cisimlere, hayvanlara ve mitolojik kahramanlara benzettiklerinden değişik isimlerle adlandırmışlardır. Aslında şekilleri ile isimleri arasında çok da fazla benzerlik yoktur. Gökyüzündeki yerlerinin belirlenmesi açısından kolaylık sağlamaktadır. Büyük bir bölümünün isimleri en az 2000 yıl öncesinde Yunanlılar ve Romalılar tarafından konulmuştur ve günümüzde de hala kullanılmaktadır. Ayrıca Çinli ve Arap gökbilimcilerin adlandırdığı takımyıldızlar da bulunmaktadır. Eski adların çoğu Kuğu, Boğa gibi hayvanlardan, Andromeda ya da Perseus gibi Yunan mitolojisi karamanlarından esinlenilerek konulmuştur. Günümüzde ise Saat, Mikroskop gibi isimler kullanılmaktadır.
Gökyüzünü kaplayan 88 takımyıldızı vardır. Bunların yarısı kuzey yarımküreden, diğer yarısı da güney yarımküreden görülebilirler. M.S. 2. Yüzyıl başlarında yaşamış, astronomi ve matematik alanında araştırmalar yapmış olan Yunanlı astronom Batlamyus, Almagest adlı kitabında 48 takımyıldız adı saymış, o tarihten beri bunlara 40 takımyıldız daha eklenmiştir.
Gökbilimciler hayali sınır çizgileri ile takımyıldızlarının alanlarını belirlemişler ve resmi olarak Latince kelimelerle isimlendirmişlerdir. Yeryüzünden bakıldığında kümeler halinde gördüğümüz takımyıldızlarını oluşturan yıldızlar aralarında aslında çok büyük uzaklıklar vardır. Gerçek bir takım değildirler. İzdüşümleri sanki beraberlermiş gibi görünmelerini sağlar. En büyük takımyıldızı Hydra (Su yılanı), en küçüğü Güney Haçı’dır. En parlak takımyıldızları Büyük Ayı ve Orion (Avcı), en sönüğü ise Mensa (Masa)’dır.
Bazı takımyıldızlarının görülebilmesi saate, mevsime ve konuma bağlıdır. Örneğin kuzey yarımkürede takımyıldızlarının en rahat görülebileceği zaman kış geceleridir. Takımyıldızların bazıları, mesela Güneyhaçı kuzey yarımküreden, Büyükayı da güney yarımküreden görülemez.
Eski zamanlarda insanlar takımyıldızları sayesinde yönlerini buluyorlar, gidecekleri yer ve mesafe hakkında önsezi sağlıyorlardı. Özellikle dünyanın ekseni ile hemen hemen aynı doğrultuda ve gün boyunca yer değiştirmeden duran Kutup Yıldızı’nın gösterdiği yön kuzeydir ve sadece kuzey yarımküreden görülebilir.
Kaynakça:
https://tr.wikipedia.org/wiki/Tak%C4%B1my%C4%B1ld%C4%B1z
http://www.turkcebilgi.com/tak%C4%B1my%C4%B1ld%C4%B1z
Yazar:Ayfer Yeşilova