Martin Luther 10 Kasım 1483 yılında Saksonya’ın Eisleben kentinde, modern güneydoğu Almanya’da doğdu. 1505 yılında Erfurt’taki Augustiner Manastırına katılan Luther inançlı bir Hıristiyan ve entelektüel bir teologtur. Kilisenin öğretilerine giderek daha büyük şüpheyle yaklaşmaya başlayarak: İnsanlar nasıl parayla günahlarından arınabiliryorlardı? Neden Papa’nın sözü İncil’den önce geliyordu? Luther, tüm bu sorulara cebap bulmaya çalışarak
16. yüzyılda protestan reformasyonuna başlayarak Hıristiyan tarihinin en etkili ve tartışmalı figürlerinden biri haline gelerek bir Alman keşişi olmuştur.
2. Lutherin yaşamı öğrenim hayatı
Martin Luther’in ailesi köylü çizgisindeydi. Böylece Hans madencilik ve cevher hazırlama işinde başarılı sağlamıştı. Luther’in ailesi 1484’de, Eisleben’nin yakınlarda bulunan (babası Hans’ın cevher yataklarının bulunduğu) Mansfeld’e taşındı.
Babası Hans Luther, madenciliğin zorlu bir iş olduğunu ve gelecek vaat eden bir işte çalışması gerektiği fikrine varmıştı. Bu yüzden bir avukat olmasını istedi. Martin Luther, yedi yaşındayken Mansfeld’deki okula gitmeye başladı. Martin Luther, 14 yaşında, çalışmalarına devam ettiği Magdeburg’a gitti. 1498’de Eisleben’e geri döndü ve dilbilgisi ve mantık üzerine bir okula kaydoldu.
1501’de Martin Luther, Erfurt Üniversitesi’ne girdi ve burada gramer, mantık, retorik ve metafizik alanında master yaptı. Avukat olmayı düşünmüştü. Fakat rahip olma yolunda ilerken sonunda kendisini Wittenberg Üniversitesi’de bir teolok profesörü olarak bulur.
3. Martin Luther’i rahip olmaya iten neden
Temmuz 1505’te Luther, hayat boyu değişen bir tecrübeye sahip ve onu rahip olma yolunda yeni bir yol izlemişti. Luther hayatının en korkunç fırtınasına kapılmıştı. madencilerin koruyucusu Aziz Anne’ye “Aziz Anne beni şu fırtınadan kurtarırsan rahip olacağım” diye bağırdığında fırtına yatıştığını görür.. Çoğu tarihçi, böyle bir olayın olmadığı Luther’in zihninde zaten rahip olma isteği olduğunu belirtmişlerdir. Rahip olarak babasını isteği olamayacaktı ancak bir karar vermesi gerektiğini biliyordu. Luther’ i, Tanrı’nın gazabı cehennem korkusu sardığı için bir manastırdaki yaşamın onu kurtuluşa götürebiliceği görüşündeydi.
4. Aydınlanma ve reformasyon
Manastır’da geçen hayatın ilk birkaç yılı onun için zor olmuştu. Aramakta olduğu dini nasıl aydılatacağını henüz bulamamıştı. Bir akıl hocası, Mesih’e odaklamasını ister ve bu daha sonra ona istediği rehberliği sağlayacaktı.
Luther, 27 yaşındayken Roma’daki bir Katolik kilise konferansına delege olarak katılma imkânı bulur. Buradaki Katolik rahipler arasında tanık olduğu ahlaksızlık ve yolsuzluk yüzünden hayal kırıklığına uğramıştı. Almanya’ya döndükten sonra, ruhsal kargaşaları bastırmak için Wittenberg Üniversitesi’ne girdi. Çalışmalarını sürdürerek doktorasını yaptı ve üniversitede teoloji profesörü oldu.
Luther, 1510 yılında Roma’ya giderek Roma Katolikliğinde bulunan yolsuzlukları ve endülüjans adı altında dinin bir ticari araç haline geldiğine bir kere daha şahit olmuştu. Bu nedenle Luther, 1517’de Wittenberg Üniversitesi’nin kapısına, tüm bu yaşanan olumsuzların bir eleştirisi olarak 95 tez yazarak asmıştır. Luther ayrıca, bir fotokopisini Mainz Başpiskoposu Albert Albrecht’e göndererek, dinin ticaret haline gelmesinin önüne geçmesi gerektiğini söyler. Baskı yardımıyla, 95 Tezin kopyaları iki hafta içinde Almanya’nın geneline ve iki ay içinde de Avrupa’ya yayılmış oldu. Hiçkimsenin inancı yüzünden yargılanamayacağının farkına varmıştı Luther.
Kilise, Luther’in bu meydan okuma fikrine karşı harekete geçti. Ekim 1518’de, Martin Luther, Augsburg’daki Kardinal Thomas Cajetan ile yaptığı görüşmede, 95 Tezini papanın yetkisi ile geri toplatılıp yakılma emri verildi. Luther, tezinin yanlış olduğu kanıtlamadıkça geri gelmeyeceğini belirterek yazdıklarını açıkça savunmuştur.
95 Tezinin yayınlanmasını takiben Martin Luther Wittenberg’de ders vermeye ayrıca yazmaya devam etti. 1519 yılının Haziran ve temmuz aylarında Luther’e İncil’i yorumlama hakkının olmadığını ilan ettiler. Yayınlanan tezlerin toplamanın imkansızlığını da farkedilmişti. Sonunda, 1520’de Papa duruma engel olmak için 15 Haziran’da Luther’i istifa ettirmeye yönelik bir ültimatom yayınladı. Martin Luther, Ocak 1521’de resmen Roma Katolik Kilisesi’nden istifa etti.
Mayıs 1521’de, Konsey Luther’in yazılarını yasaklayarak “mahkum edilmiş bir sapkın” ilan ettiler. Bu kınamalar onu aranan kişi yaptı. Ancak Arkadaşları Luther’i Wartburg Kalesinde gizlenmesine yardımcı oldular. Burada Luther’e yazma fırsatı doğdu ayrıca insanların Tanrı’nın sözlerini okumları için Yeni Ahit’i Almanca’ya çevirdi.
Yazılarında, dinsel törenlerin yolsuzluğu, manastır yaşantısının zorlukları ve günah çıkarmanın saçmalığını anlattı.
Tutuklama tehdidi altında olmasına rağmen, Martin Luther Mayıs 1522’de yeni bir inanç olan Lutherciliği düzenlemek için Eisenach’ta Wittenberg Kalesi Kilisesine döndü. Pek çok takipçi kazanmış ve Alman prenslerinden destek almıştır. 1524 yılında bir köylü ayaklanması çıkar. Köylülerin tepkisi dini nedenlerden çok ekonomik sıkıntılara yönelikti. Köylüler Luther’i yanlarında bulacaklarını ummuyorlardı Fakat Luther bu ayaklanmada köylülere destek çıkmamıştır.
Bulunduğu kilisenin güçlenmesi için çabalar.
5. Luther’in evliliği bir başkaldırıydı.
Martin Luther, 1525’te rahibeliği terk eden ve Wittenberg’e sığınan eski bir rahibe olan Katharina Von Bora ile evlenir. Bu davranışı rahibelerin ve rahiplerin evlenemeyeceği fikrine de esasen bir başkaldırıydı. Luther’in birkaç yıl içinde altı çocuğu oldu.
6. Cehennemi satın alan Luther
Luther engzasyon mahkemesinde yargılanırken başından şöyle bir vakka geçer. Luther engizasyon yargıçlarına:
” Cenneti satıyorsunuz da, cehennemi neden satmıyorsunuz? ”
Yargıç alay edercesine:
”Satsak kim alır ki! ”
Luther : ” Ben alacağım, kaç para ise ödeyeceğim.”
” Para istemiyorum, bedava veririm” dedi yargıç.
Ve yargıçlar kahkalarla gülerek Luther’e cehennemin tapusunu verirler.
Mahkeme binasının önünde merakla bekleyen halka aldığı tapuyu gösteren Luther şunu söyledi:
”Artık cehennemin sahibi benim. İşte tapum. Ve şu andan itibaren Cehennemime hiç kimseyi almıyorum! ”
Halk sevinç içinde bağırıyordu. Artık cennete gitmek için parayla yer almaya da gerek kalmamıştı…
7. Reformasyon dünyayı nasıl etkiledi?
Reformasyon ilk aşamada Avrupa’nın kuzey bölgelerinde etkili olurken daha sonra güneydeki Katolik nüfusa sahip Polonya ve Litvanya gibi güneydeki ülkeleri de etkiler. Sonunda Protestanlık Avrupa’dan düyaya yayılır. Günümüzde dünya üzerinde çeşitli Protestan mezheplerine bağlı yaklaşık 400 milyon insan olduğu tahmin ediliyor. Amerika Birleşik Devletleri’nin şekillenmesinde Baptistler, Adventistler ve Quakerlar gibi birbirinden farklı Protestan mezhepleri çok büyük rol oynar. Bu hem gündelik yaşamı hem de ekonomiyi de etkilemiştir. Evanjelizm gibi radikal Protestan mezhepler günümüzde ABD’de aşırı muhafazakar bir politikaya sahiptir. Evanjelistler günümüzde Güney Amerika’da olduğu gibi ağırlıklı olarak Katolik olan ülkelerde de mevcuttur. Ayrıca Güney Afrika’da da temelleri kolonilikle atılan büyük bir Protestan nüfusu mevcut. Afrika’nın güneyinde Zimbabwe, doğuda Tanzanya ve Uganda, batıda ise Gana bunlara örnektir. Asya’da bulunan Güney Kore de bilinen büyük bir Protestan nüfusuna sahiptir.
8. Dünya’da reformasyon ve aydınlanmanın yıl dönümü nasıl kutlanır?
Almanya’daki Protestan Kilisesi Reformasyon’un 500. yılı şerefine on yıla yayılan kutlamalar halinde organize etti. Luther’in On yılı olarak adlandırılan bu devre 2008 yılında başladı ve her yıl Reformasyon’a dair belli bir konuyla anıldı.
Örneğin;
●2015 yılında İncil ve resim,
●2014’te Reformasyon ve politika,
●2012’de ” Reformasyon ve müzik ”
Ayrıca 2017 yılında 31 Ekime denk gelen Reformasyon Günü ilk defa tüm ülke çapında “resmi tatil” olacağı ilan edildi.
Yıldönümü çerçevesinde pek çok etkinlik ve sergi de düzenleniyor.
“Tüm Şiddetiyle Reformasyon” üst başlığını taşıyan üç özel ulusal sergi de bu tarihi sürecin farklı yönlerine ışık tutuyor:
Berlin’de Reformasyon’un tüm dünyaya yayılan etkisi (“Luther Etkisi”),
Wıttenberg’de genç Luther’in insanlar üzerinde bıraktığı izler (“Luther 95 Hazine 95 İnsan”)
Eisenach’te Alman Reformcuya ilişkin imgenin tarih boyunca nasıl değiştiğini (“Luther ve Almanlar”)
Sergi ve konuları mevcuttur.
9. Martin Luther’in ölümü
1533’ten 1546’ya kadar Martin Luther, Wittenberg Üniversitesi’nde teoloji dekanı olarak görev yapar. Bu süre zarfında artrit, kalp rahatsızlıkları ve sindirim bozuklukları gibi pek çok hastalığa yakalanır.
Martin Luther, 18 Şubat 1546’da memleketi Eisleben’e yapılan bir gezi sırasında 62 yaşında ölür.
Cesedi göz kamaştıran bir cenaze töreniyle Wittenberg’e getirilerek yirmi dokuz yıl önce kapısına tezini astığı kilisede gömüldü.
Eserleri; Luther’in 95 Tezi, Large Catechism, Christian Liberty, Table Talk…
Martin Luther’in önemli sözleri;
“Ya kardeşçe yaşamayı öğreneceğiz ya da aptallar gibi hep beraber yok olacağız.”
“Dünyayı değiştirmek istiyorsanız, elinize kaleminizi alın ve yazmaya başlayın.”
” İnsanoğlunun kalbi bir değirmen taşıdır; oraya öğütülecek bir şey koymazsanız kendi kendini öğütür.
” Düşüncelerden vergi alınmaz.”
” Yalan kartopuna benzer, yuvarlandıkça büyür.”
“Aya nişan al, ıskalarsan yıldızları vurursun.”
“Her şeyin sonunda düşmanlarımızın sözlerini değil, dostlarımızın sessizliğini hatırlayacağız.”
“Çocuklar, ırk ve din bilmezler, insan ayrımı yapmazlar. Ölçütleri sâdece sevgidir. Nefreti, büyüklerden öğrenirler.”
Kaynakça:
https://www.biography.com/people/martin-luther-9389283
https://www.deutschland.de/tr/topic/yasam/buyuk-reformcu-martin-luther
Yazar: Kadir Coşkun