Günlük alınan vitamin ve mineral dozu sağlığın güçlendirilmesine yardımcı olur. Hastalık Önleme ve Sağlığı Geliştirme Ofisi’ne (ODPHP) göre, özellikle ABD nüfusunun dörtte üçünün sebze, meyve, süt ve yağ bakımından düşük bir beslenme düzeni bulunmaktadır. Genetik varyasyonlar, genel sağlığı ve vücudun besinleri nasıl emdiğini etkilemektedir ve genler sindirimi, emilimi ve vücudun besinleri nasıl kullandığını kontrol etmektedir. Varyasyonlar vücudun vitaminleri ve mineralleri nasıl işlediğini değiştirebilir; yararlı vitaminleri zararlı olanlara dönüştürebilir.
Vitamin ve minerallerin doğru dozu, yaşamı değiştiren bir etki yaratabilir, olumsuz sağlık semptomlarını ortadan kaldırabilir, enerjiyi geri kazanabilir, dinlendirici uykuyu artırabilir ve hatta genlerinizin ifadesini değiştirebilir. Bu yazıda vitamin ve minerallerin genler üzerindeki etkileri hakkında bilgiler bulunmaktadır.
Gen Yapısı
Genler, hücrelere benzersiz bir kimlik yaratmaları talimatını veren moleküler lifler olan deoksiribonükleik asitten (DNA) yapılır. Genler, özellikleri belirleyen DNA’nın bir bölümünü oluştururken, bir alel, bir kromozom üzerinde yer alan canlı bir DNA kodlaması ve bir genin spesifik bir formudur. Ebeveynlerden miras kalan rastgele mutasyonlardan ve karışımlardan kaynaklanabilecek gen varyasyonları nedeniyle kişiler farklı farklıdır.
Bir ebeveynden sorunlu bir gen geliyorsa, heterozigottur (bir kopya). Her iki ebeveynin de sorunlu geni var ve çocuğa onu geçirdiyse, homozigottur (iki kopya). Bir genin iki kopyası bulunduğunda risk artar. Ancak bu, belirli bir hastalığa yakalanacağı anlamına gelmez. Günümüzde genetik testler ve sağ sağlık uzmanları sayesinde, gen bulguları yorumlanarak kişiye yaşam tarzı ayarlamaları yaparak yardımcı olmak, kötü genleri durdurmak ve iyi genlere aktive için girişimde bulunmak mümkündür.
Vitaminler ve Mineraller
Genetik test, genetik varyasyonlara dayanarak hangi besinlerin vücuda uyumlu olduğunu tanımlamaktadır. DNA sekanslama eğilimi daha uygun hale geldikçe, tam genomların yükselmesi kişisel genomların sekans testini de artıracaktır. Bu testler kanser ve kalp hastalığına genetik yatkınlığı gösterir, aynı zamanda ideal sağlık için hangi vitaminlere (ve dozaja) ihtiyaç duyulduğunu gösterir.
Vitaminler ve mineraller genlerinizi değiştirebilir. Vitaminler, vücuttaki çeşitli kapasitelerde işlev gören organik moleküllerden oluşmaktadır. Enzimatik reaksiyonlar için ortak faktörler olarak hizmet ederler ve bir diyetin bir parçası olmak için çok önemlidir. Mineraller diyet açısından önem taşır, fonksiyonel ve yapısal rolleri desteklemek için gereklidir. Vitaminler ve mineraller birlikte, yiyecekleri onarmak, geri yüklemek ve enerjiye dönüştürmek için çalışırlar. Önemli bileşenlerin eksikliği vücuda önemli zarar verebilir. Örneğin, eski zaman denizcileri genellikle C vitamininin tükenmesinden iskorbüt şikayetleri yaşamışlardır. Tam tersine, doğru miktarda besin önemli sağlık yararları sağlayabilir.
Aslında, insan immün yetmezlik virüsü (HIV) enfekte hastaların lenfositlerinde DNA’nın oksidatif modifikasyonunu önleyen antioksidan vitaminlerle takviye üzerine bir çalışma yapılmıştır. Hastalara antioksidan A, C ve E vitaminleri eklendi veya plasebo verilmiş, vitamin takviyesi, plasebo alan hastalara kıyasla tüm modifiye DNA bazlarının seviyelerinde önemli bir azalmaya neden olmuştur.
Vitamin ve Minerallerle Gen Fonksiyonunu Nasıl Arttırır?
Tek Nükleotid Polimorfizmleri (SNP’ler), bir kişinin genlerini (enzimlerini) normalden daha az verimli hale getirir. Bu genellikle açıkları tam çalışma düzenine döndürmek için basit takviye gerektirir. Gen popülasyonundaki SNP’lerde varyasyonlar fonksiyonu ve bazı durumlarda vitaminlere yanıtı etkiler. Yıllardır, biri için neyin iyi olduğunu öne süren, diğeri için iyi olmayabileceğini öne süren Teklik Prensibi’ni ortaya koyulmaktadır. Bu nedenle, genetik işlevi optimize etmek için özelleştirilmiş bir takviye rejiminin uyarlanması önemlidir. Genlerin ekspresyonunu kontrol etmek, genlerin optimum sağlık için neye ihtiyacı olduğunu anlamayı içerir. Genler stres, diyet ve toksinler gibi çevresel faktörlere uyum sağlar ve genellikle doğumda kökenlerinden değişmektedir.
Genlere Hangi Vitamin ve Mineraller Faydalıdır?
Vitaminler ve mineral eksiklikleri DNA hasarına neden olabilir ve folat, B12, B6 ve C, çinko ve demir vitaminlerinin eksikliklerinin DNA hasarına ve kansere yol açabileceğini gösteren kanıtlar vardır. Amerika Birleşik Devletleri’nde ve diğer ülkelerde besin eksiklikleri belirgindir. Uygun takviye (geliştirilmiş diyetle eşleştirilmiş), kronik hastalık ve erken yaşlanma riskini azaltabilir.
Nutrigenetik ve Nutrigenomik Prensiplerine göre mikro besinlerdeki eksiklik DNA replikasyon stresini ve genomik dengesizliği, endojen ve çevresel genotoksinlerin neden olduğu DNA hasarına duyarlılığı arttırır ve ayrıca epigenetik mekanizmalar tarafından gen ekspresyonunun normal kontrolünü devre dışı bırakır. Faydalı olan vitamin ve mineraller şu şekilde sıralanabilir.:
• Nükleotid sentezi ve DNA replikasyonu: Folat, B12 vitamini, magnezyum, çinko ve demirdir.
• DNA metilasyonunun ve kromozom stabilitesinin korunması: Folat ve B12 vitaminidir.
• DNA oksidasyonunun önlenmesi: C vitamini, E vitamini, çinko, manganez ve selenyum.
• DNA hasarı algılama ve onarımı: Biasin, çinko, demir, magnezyum. CBS geninin B6’ya ihtiyacı vardır. COMT geni magnezyum gerektirir.
• Homosistein seviyelerini düzenlemek ve MTHFR gen varyantları C677T ve A1298C’yi azaltmak (folat metabolizmasının verimliliğini azaltır): Folat Metilasyon SNPS’nin daha fazla B12, folat, B6 ve B2’ye ihtiyacı vardır. 5465G ila A ve 744G ila C PEMT gen varyantları, premenopozal kadınlarda görülen düşük seviyeleri azaltmak için kolin gerektirir.
• Bazı onkogenlerin (kansere neden olan gen) ekspresyonunu düzenler: beta-karoten, retinoik asit, alfa-tokoferil süksinat ve D vitamini.
Özelleştirilmiş vitamin ve minerallerin takviyesi çeşitli sağlık yararlarına sahiptir, ancak en önemlisi mümkün olan en iyi genetik sağlığı korumaktır.
Kaynakça:
https://health.gov/dietaryguidelines/2015/guidelines/chapter-2/current-eating-patterns-in-the-united-states/
https://themedicalbiochemistrypage.org/vitamins.php
www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0891584901008218
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu