Güncel hayat içinde veya spor yaralanmasında buz torbası kullanmak yaygın bir uygulamadır, ancak birçok kişi buz uygularken hata yapar. Yapılan araştırmalarda bir yaralanmaya buz torbası koymanın ideal bir yaralanma tedavisi seçeneği olmayabileceğini tespit edilmiştir. İşte çeşitli yaralanmalarda buz kullanmanın artıları, eksileri ve insanların ağrılarını ve acılarını dindirmeye çalışırken yaptıkları en büyük hatalar.
Yaralanmalarda Buz Koymanın Faydaları
Bir spor yaralanmasında buz kullanmanın en yaygın nedeni, yaralanan yumuşak dokulardaki ağrıyı ve şişmeyi azaltmaktır. On yıllar boyunca, bir yaralanma için geleneksel ilk yardım tedavisi RICE (dinlenme, buz, kompresyon ve yükseklik) kısaltmasıdır. Protokol o zamandan beri ayak bileği burkulmaları, tendinit, sırt ağrısı, çürükler ve her türden kontüzyon için POLICE (koruma, optimum yükleme, buz, kompresyon, yükseklik) için güncellenmiştir. Buzun burkulmalar dahil akut bir yaralanmadan hemen sonra şişliği ve ağrıyı büyük ölçüde azalttığı gösterilmiş olsa da, bazı durumlarda iltihabı azaltmak aslında iyileşmeyi engelleyebilir, bu nedenle buzu doğru şekilde kullanmak önemlidir.
Buz Koyarken Kaçınılması Gereken Hatalar
Bir yaralanmayı buzlarken insanların yaptığı yaygın hatalar şunlardır.
Buzu Yara Üzerinde Çok Uzun Süre Tutmak
Bir yaralanmada çok uzun süre buz bırakmak yarardan çok zarara neden olabilir. Buz, kan damarlarını daralttığı için, yaralı bölgeye kan akışını azaltabilir ve iyileşme sürecini yavaşlatabilir. Bir yaralanmayı dondurmak için ideal zaman, travmadan hemen sonradır ve bir seferde sadece yaklaşık 10 dakikadır (uygulamalar arasında en az 10 dakika daha beklemek). Yaraya buz vermeden önce dokuların tekrar ‘ısınmasına’ izin vermek önemlidir. Doktor aktif şişliği azaltmak veya ağrıyı hafifletmek için tavsiye etmediği sürece ilk 24 saatten sonra buza ihtiyaç duyulmamalıdır.
Çıplak Cilde Buz Uygulamak
Buz uygulaması yanlış yapıldığında buz, donmaya ve cildin hassas dokularında hasara neden olabilir. Soğuğa maruz kalmak ağrıyı ve şişmeyi hafifletebilirken, buz paketleri ciltte çok uzun süre bırakılırsa kan akışını da durdurabilir. Bu nedenle, cildi ile bir torba donmuş sebze veya soğuk paket arasına daima kumaş havlu gibi bir bariyerle konulmalıdır. Yaralanma derinin altında parmaklar gibi çok az yağ veya kas bulunan bir bölgedeyse, kompresi en fazla 5 ila 10 dakika sonra çıkarılmalı, 10 dakika beklenmeli ve tekrar uygulanmalıdır.
Yaralı Bölgeyi Dinlendirmek
Tek başına sadece buz koymak her şeyi iyileştirmez ve bu nedenle, bir yaralanmanın güvenli bir şekilde buzlanmasına yönelik tavsiyelere uyulması gerekir. Yaralanma meydana geldikten hemen sonra yaralı eklem dinlendirilmelidir. İlk 24 ila 48 saat yaralı bir eklem üzerine ağırlık yüklenmemesi önerilmektedir. Yaralanma ile oyun sporlarına devam etmek iyileşme sürecini uzatabilir, bu nedenle bir sakatlıktan sonra ne zamana spora dönebileceği konusunda doktora danışmak gerekir.
Hareketsiz Kalmak
RICE, yıllarca akut yaralanmalar için standart tedavi iken, araştırmalar çok fazla dinlenmenin ve hareketsiz kalmanın zararlı olabileceğini bildirmektedir. Uzun süre hareketsizlik, kas gücünün azalmasına ve eklem sertliğine neden olabilir. Optimum yükleme, bir yaralanmanın ardından kısa bir dinlenme süresinden sonra hafif hareketlere başlamayı, hareket aralığını ve gücü iyileştirmek için egzersiz seviyesini kademeli olarak ilerletmeyi ifade etmektedir. Kemik, tendon, bağ ve kas, iyileşmeyi uyarmak için bir dereceye kadar yükleme gerektirir. Anahtar, hareketi yavaşça artırmaktır. Biraz rahatsızlık hissedilebilir, ancak herhangi bir ağrı hissederse durulmalıdır. Bu egzersizlerden sonra etkilenen bölgeyi buz koymak ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilir.
Yaralanan Bölgeyi Yükseltmemek
Şişliği azaltmak, iyileşme sürecinin önemli bir parçasıdır ve bu, kan dolaşımını artırmak için yaralanmanın kalbin üzerine çıkarılmasını gerektirir. 4Buz yaparken alanı yükseltmek önemlidir. Aksi takdirde, bölgeyi buzla uyuşturarak ağrıyı azaltılır, ancak şişlik yükselmeden geçmez.
Kompres Kullanmamak
Yükseltme ile birlikte, bir yaralanmada kompresyon sargısı kullanmak, yaralanan eklemdeki şişliği ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olacaktır. Kompresyon yeterli olmazsa, şişlik azalması uzun sürmez, ağrı seviyesi, kompresyon uygun şekilde uygulandığında olacağı gibi düşmeyebilir.
Yaralanmalarda Doğru Buz Uygulaması Nasıl Yapılır?
Buz uygulaması, zorlanmalar, kontüzyonlar, tendon kopmaları ve aşırı kullanım yaralanmaları gibi akut yaralanmaların tedavisinde en önemli ilk adımlardan biridir. RICE terapisinin bir bileşenidir (dinlenme, buz uygulaması, kompresyon ve yükseklik kısaltması). Yaralanma üzerine bir buz torbası yerleştirmenin aksine, bir buz masajı yapmak için bir buz kabı ile yapıbilir veya satın alabilir. Buz masajları, ağrı ve iltihaplı bölgeye hafif bir baskı uygulamaya izin veren bir kriyoterapi şeklidir. Buz, hem ağrı hissini hem de kan akışını azaltırken, yumuşak döndürme hareketi, yumuşak dokuyu normal bir masajla aynı şekilde hareket ettirmeye yardımcı olur.
Buz Tedavinin Amaçları
Enflamasyon, vücudun yaralanmaya verdiği doğal tepkidir. Burkulma, yırtılma veya kırılma karşısında, lokalize kan damarları makrofaj gibi daha büyük bağışıklık hücrelerine izin vermek için şişmeye başlayacaktır ve dendritik hücreler, yaralanma bölgesine daha yakın erişimdedir. Bu, iltihap olarak şişlikği ve ağrıyı tetiklemektedir. Bir yaralanmanın buzlanmasının ters etkisi vardır. Kan damarlarının hızla küçülmesine ve beyne ağrı sinyalleri gönderen sinir uçlarının uyuşmasına neden olur.
Buz uygulaması, bir spor yaralanması yaşandığında yapmanız gereken ilk şeylerden biridir. Daha sonra, sonraki 24 ila 48 saat boyunca, bir buz torbası yerine bir buz masajı kullanılabilir. Özellikle sırt suşları, çekilmiş baldırlar ve diğer büyük kas yaralanmalarının tedavisinde iyidir. Buz uygulamasının nihai amacı, cilt sıcaklığını 10 F ila 15 F düşürmektir. Doğru kullanıldığında kriyoterapi hem analjeziktir (ağrı giderici) hem de kan damarlarının yalnızca minimum yaralanma riski ile hızlı bir şekilde daralmasını sağlamaktadır.
Buz Masajı Nasıl Yapılır?
Buz uygulaması yapılırken birkaç temel kurala uyarsa yaralanmanın aşırı buzlanmasını önlenebilir. Ve güvenli bir şekilde buz masajı yapılabilir. Bu temel kurallar şu şekildedir:
• Buz uzun süre tutulmamalı aralıklarda bölgeden alınmalıdır
• Buz kabı bir beze sarılarak bölgeye uygulanmalıdır.
• Buz uygulanırken bölgeye dairesel hareketlerle yumuşak masaj yapılmalıdır.
• Buz tek bir bölgede tutulmamalıdır
• Kemiklerden çok yumuşak dokulara masaj yapmaya odaklanılmalıdır. Bu, özellikle buzun önceden var olan sinir ağrısını şiddetlendirebileceği omurga için geçerlidir.
• Buz erimeye başladığında, alttaki bez ıslanacağından değiştirilmelidir.
• Bölgenin donmasını önlemek için buz masajı 10 dakikadan fazla yapılmamalıdır.
• Buz masajını günde iki ila beş kez tekrarlanmalıdır. Yüzeysel cilt sıcaklığının normale dönmesi için masajlar arasında en az 60 dakika beklenmelidir.
Buz masajları ilk 24 ila 48 saatte en büyük rahatlamayı sağlar. Şişlik geçtikten sonra ısı uygulaması genellikle sert eklemleri ve gergin kasları ve tendonları gevşetmede daha etkilidir.
Buz Uygulamasının Güvenlik ve Yan Etkileri
Buz masajı ağrıya veya yanma hissine neden olursa, derhal durulmalıdır. Uygulamanın doğru yapıldığında nispeten güvenli bir prosedür olarak kabul edilmekle birlikte, en yaygın yan etki donmadır. Diğer daha az yaygın yan etkiler şunlardır:
• Bradikardi (yavaşlayan kalp atış hızı)
• Raynaud fenomeni (özellikle parmaklarda hızlı uyuşma ve vazokonstriksiyon)
• Soğuk ürtiker (soğuk kaynaklı kurdeşen)
• Kulak ağrısı (genellikle boynun aşırı buzlanmasından kaynaklanır)
• Disfaji (yutma güçlüğü, genellikle karotis arterinin buzlanmasıyla tetiklenir)
Buz masajından sonra herhangi bir olağandışı semptomla karşılaşırsa hemen doktorunudoktora müracaat edilmeli veya acil servise gidilmelidir.
Kaynakça:
https://activewrap.com/blogs/news/common-mistakes-when-using-an-ice-pack
https://www.active.com/articles/how-to-ice-an-injury-properly
https://www.verywellfit.com/how-to-ice-an-injury-3119251
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu