Anneler,
dünyaya getirdikleri bebeklerine baktıklarında çektikleri tüm zorlukları unutur ama bu defa da akıllarında yeni doğan bakımı ile ilgili türlü sorular gezinip durur. Bebeklerin her ihtiyacını annelerin karşılaması gerekmektedir ve anneler bazen ne yapmaları gerektiğini tam olarak kestiremeyebilir, yetersizlik duygusu yaşayabilir. Yeni doğan bakımında dikkat edilmesi gereken bazı noktalar bulunmaktadır. Anneler sorun yaşadıkları konularda aile büyüklerinden ve doktorlarından yardım istemeli, destek görmelidir.
Emzirme sıklığı
Yenidünyaya gelen bir bebek ilk bir veya iki saat içinde kesinlikle anneden gelen ve bağışıklık maddeleri içeren ilk sütü almalıdır. Normal sütten farklı olan ve koyu sarı renkli, kıvamlı olan bu süte ağız sütü veya kolostrum adı verilmektedir.
Bebeklerin midesi çok küçük olduğundan tam doymayacaklar, acıktıkça ağlayacaklardır. Her açlık hissettiklerinde beslenmeleri, emzirilmeleri gerekir. Bebek annenin her göğsünü yaklaşık olarak 20 dakika emmelidir.
Emzirmeden sonra bebeklerin gazı çıkarılmalı, altı değiştirilmelidir. Bunun için bebek annenin ya da babanın omzuna yatırılır ya da kucakta sırtına hafifçe tıpışlanmalıdır. Gazını bu şekilde çıkaramayan bebekler hafifçe yan yatırılmalıdır.
Göbek bakımı
Yeni doğanların göbekleri 5-14 gün içinde kendiliğinden düşecektir. Bu arada nemli bırakılmalı, bağlanan bez göbeği kapatmamalıdır. Göbek düşünceye kadar her gün dipten alkole batırılmış bir pamukla silinmeli, kurulanmalı, banyo yaptırılmamalı, temiz kalabilmeleri için vücutları nemli yumuşak bezle nazikçe silinmeli ve sık sık çamaşırları değiştirilmelidir. Göbek düşse de günlük pansuman 2 gün daha devam ettirilmelidir. Düşen göbek kısmında hafif kanama olursa korkulmamalı, yine alkollü pamukla silinmelidir. Göbek etrafında gözlenen akıntı, kızarıklık, kanama varsa doktora danışılmalıdır.
Bebeklerin giydirilmesi
Bebeklerin tenleri nazik olduğundan yumuşak kumaşlı, pamuklu, mevsimine uygun olan ve dar olmayan giysiler ile birlikte ilk birkaç ay çorap, eldiven ve şapka giydirilmeli, giysiler hareketlerini engellememelidir. Giysiler ters çevrildikten sonra yıkanmalı ve yine tersten ütülenmelidir. Boyun ve diğer kısımdaki etiketler çıkarılmalı, bebeği rahatsız etmesi önlenmelidir. Yetişkinlerden bir kat fazla giydirilmesi gereken yeni doğanların uyurken de üstleri örtülmelidir. Sıkıca kundaklamak bebek gelişimini olumsuz etkileyebileceği için önerilmez. Yeni doğan bir bebeğin bulunduğu ortamda hava akımı olmamalı, sıcaklığı 24-26 derece arasında olmalıdır. Birkaç aylık olduktan sonra 22-24 derece arasında olması yeterlidir. 15 dakikada bir havalandırılması gereken bebek odaları güneş de görmelidir. Bebeklerin burnu ve elleri soğuksa bulunduğu ortamın sıcaklığı yeterli değildir. Üşüyen bebekler bir battaniye ile örtülmeli ve ısıtılmalıdır.
Nasıl yatırılmalıdır?
Bebekler için en uygunu sırt üstü ve yastıksız yatırmaktır. Başları uyku sırasında yanlara çevrilebilir. Yüzükoyun yatırma ancak uyanıkken kollarının kuvvetlenmesi amacıyla ve yanında biri varken olmalıdır. Uyurken kuş tüyü yorgan kullanılmamalı, yorgan göğüs hizasına kadar çekilmeli, kafası örtülmemelidir. Bebeğin fazla ısınması rahat uyumasını engelleyecektir.
Ne kadar uyumalı?
Uyku sırasında büyüme hormonu salgılandığı için bebekler uyuyarak büyürler. Bebekler yeni doğduklarında 17-18 saat kadar uyuyabilirler. Her bebeğin uyku düzeni genetik faktörlerce de belirlense de, kendine has olsa da bir aylık bebeklerin 16-18 saat, 3 veya 4 aylık olanların ise 15 saat uyumaları normaldir.4 aydan sonra bu uyku süresinin 4-5 saati gece uykusu olmalıdır.
Yeni doğanlar 21-24 derecelik bir odada, daha büyük olanlar ise 18 derecelik bir oda ısısında uyumalıdır. Odada hafif loşluk verecek bir ışık kaynağı olmalı, bebekler yastıksız ve zemini sert olan bir yatakta yatırılmalıdır. Üzerine örtülecek yorganlar ise hareketini engelleyecek kadar kalın ve ağır olmamalı, pamuklu, hafif yorganlar kullanılmalıdır. Odada hafif müzik olması veya bebeğe ninni söylenmesi, daha büyüklere kitap okunması uykuya dalmasını kolaylaştırır. Bebeğin yanında ya da uyuyacağı odada sigara içilmemesi gerekir.
Yeni doğan banyosu
Yeni doğan bebekler ancak göbekleri düştükten sonraki gün banyo yaptırılır. Ancak yeni doğan bebek ilk bağlanan bezine koyu renkli, yapışkan ve katrana benzer kaka yapacaktır. Sadece bu durumda yıkanmalıdır. Göbek düştükten sonra ise ev koşulları uygun ise bebek her gün değilse iki günde bir yıkanmalı ve her defasında bebek şampuanı kullanılmamalıdır. Yazın bebeklerin her gün yıkanması onları rahatlatacaktır. Banyo yapmadığı günlerde genital bölgesi, çenesi, ağzı her fırsatta sabun kullanmadan ılık suya batırılan temiz yumuşak bezle silinerek temizlenmelidir. Banyo ya bebek beslendikten 1-2 saat sonra ya da beslenmeden önce yaptırılmalıdır.
Banyo odasının 24-26 derece olması önerilir. Banyo suyu 37 derece olmalıdır. Suyun sıcaklığı ya dirsek batırılarak ya da kolun iç kısmı suya sokularak anlaşılabilir, sıcaklık uygunsa kullanılabilir. Bebekler bir elle karın ve göğsünden kavranmalı, yüzü aşağıya dönük tutulmalı, sırt üstü tutulmak isteniyorsa bebeğin başı elle desteklenmelidir. Banyo sırasında bebeklere has ürünlerin kullanımı tercih edilmeli, iyi durulanmalı ve yumuşak bir havluyla iyice kurulanmalı, banyo süresi kısa olmalıdır. Bebekler başından daha çok ısı kaybettiği için banyo sonraları başlıkları takılmalıdır.
Yeni doğanın göz bakımı
Bebeklerin gözleri çapaklanma ve akıntı olduğunda eczaneden temin edilen steril gazlı bezle ve ılık suyla, gözün iç kısmından dış kısmına doğru hafif ve tek hamlede temizlenmelidir. Her göz ayrı bir bez veya mendil kullanılmalıdır. Her gün 5-10 defa göz pınarı kısmına hafifçe dokunarak masaj yapılması da gerekmektedir. Kızarık bir göz, fazlaca çapaklanma gözlenirse doktora götürülmelidir.
Ağız bakımı
Sağlıklı bir bebeğin ağzına özel bir bakım yapılması gerekmez. Ancak yine de bakım yapmak isteniyorsa steril gazlı bez yardımıyla veya pamuklu, ince, temiz bir tülbent ılık suya batırılarak ağzın içini silmek mümkündür. Bebeğin ağız içinde pamukçuk oluşmuşsa karbonat gibi kulaktan dolma maddeler yerine doktorun vereceği ilaçlar kullanılmalıdır. Annenin meme ucunun da temizlenmesi gerekir.
Genital bölge bakımı
Yeni doğanlar gün içinde 6-8 defa çiş, ilk aylarında 6-8 kez dışkı yapabilir. Dışkıların cıvık olması normaldir. Dışkıları ilk günlerde yeşile benzeyen sonraları altın sarısına benzeyen bir renkte olacaktır. Emmeyen, mamayla beslenen bebekler günde 6-8 kezden daha az ve cıvık olmayan kaka yapacaktır. Birkaç aylık olduktan sonra bebeklerde kaka yapma sıklığı azalabilmektedir.
Bebeklerin altları ıslak ve kirli kalmamalı, 3-4 saat arayla bezleri değiştirilmelidir. Emzirilen bebeklerin altı kontrol edilmeli, gerekiyorsa hemen değiştirilmelidir. Bez değiştirme sırasında bebeğin belinden aşağısı ılık suyla da yıkanabilir.
Alt değiştirme ve temizleme sırasında ılık su ve pamuk kullanılmalı, iyice kurulanmalı, bebek kız ise temizlik önden arkaya doğru yapılmalıdır. Yeni doğan kız bebeklerin genital organından birkaç hafta hafif beyaz akıntı veya hafif kanama gelmesi normaldir. Bebek erkekse sünnet derisinin geriye çekilerek temizlenmesi konusunda ürologlar ve çocuk doktorları aynı fikirde değildir. Fazla dokunulmamasının daha doğru olduğu düşünülmektedir. Yeni doğan erkek bebekler 10-15 gün geçtikten sonra sünnet ettirilebilir. Altı temizlenen bebeklere hemen yeni bez bağlanmamalı, bir süre açık kalıp havalanmalıdır. Pişik oluşumu varsa doktorun vereceği çinko oksitli kremler kullanılmalıdır. Zeytinyağının da cilt için iyi bir koruyucu olduğu bilinmektedir.
Cilt Bakımı
Hassas olan bebek cildi temiz tutulmalı, ılık suyla yavaşça silinmeli ve nemli kalmayacak şekilde kurulanmalıdır. İç çamaşırları her gün temiziyle değiştirilirse ve çok sıcak ortamda tutulmazsa bebekler cildiyle ilgili sorunlar yaşamayacaktır. Banyolardan sonra yağ veya krem sürülmemelidir. Aksi halde gözenekler kapanacak, terleme engellenecek ve sivilceler çıkabilecektir. Bebeğin cildi kuruysa, çatlaklar varsa iyi bir bebek nemlendiricisi veya losyonuyla nemlendirilebilir. Cildi kuru olan bebekler çok sık yıkanmamalıdır.
Burun bakımı
Bebeklerin burunları serum fizyolojik damlalarla nemli tutulabilir tıkalıysa açık kalması sağlanabilir. Ancak günde 3 veya 4 defa, bir veya iki damladan fazla kullanılmamalıdır. Kurumuş mukus parçaları görülüyorsa pamuklu yumuşak dokulu bir mendille fazla bastırmadan alınmalıdır. Bebeğin burnu fazla tıkanmışsa önce nemlendirilmeli sonra da aspiratör yardımıyla çekilerek temizlenmelidir.
Kulak bakımı
Bebeklerin kulaklarına temizlik amacıyla hiçbir cisim sokulmamalı, kulak arkasıyla kulak kepçesinin dışı ise nemli bezle silinerek temiz tutulmalıdır.
Tırnak bakımı
Bebeklerin tırnağı özel tırnak makaslarıyla dikkatlice kesilmelidir. Uzun tırnaklar bebeğin yüzünü, göz korneasını, cildini çizebilir, zarar verebilir. Banyo sonraları yumuşayan tırnakların kesilmesi daha kolay olacaktır. El tırnaklarının yuvarlak, ayak tırnaklarının ise düz kesilmesi gerekir.
Eve gelen ziyaretçiler ve bebek
Evine gelen yeni doğanları görmek isteyen çok olacaktır. Ancak bebekler her ziyaretçisinin yanında çıkarılmamalı, yoğun kalabalıklardan uzak tutulmalıdır. Kışın kapalı ortamlarda bakteri ve virüsler çok olacağından bebeklerin üst solunum yolu enfeksiyonuna yakalanması kolaylaşacaktır. Bu yüzden başka çocuklarla bir araya getirilmemeli, öpülmesine izin verilmemeli, ev halkı da el temizliğine önem vermelidir.
Doktorun acilen aranması gereken durumlar
Bebekler 6-7 saat sürekli uyuyup uyanmamışsa, popodan ölçülen ateş 38°C’den yüksekse, üzeri açılmasına ve 10-15 dakika beklenmesine rağmen yeniden ölçüldüğünde hala ateş düşmemişse durum ciddiye alınmalı, hastaneye götürülmelidir. Vücutta sarılık görülüyorsa, fışkırır gibi kusuyorsa, aşırı, bez dışına taşacak kadar sıvı bir dışkılama varsa ve günde 3-4 defadan fazla ise, kasık kısmında şişlik görülmüş ve bebeğe sıkıntı veriyor, ağrı yapıyorsa hiç vakit kaybetmeden doktora gidilmeli veya aranmalıdır.
Kaynakça:
http://centralhospital.com/Haberler/10-soruda-yeni-dogan-bebek-bakimi/
Yazar: Müşerref Özdaş