Kandaki yüksek seviyelerde amilaz (hiperamilazemi), kan dolaşımına giren enzimin çok fazla olmasından veya yeterli miktarda (böbrekler tarafından) temizlenmemesinden kaynaklanır. Amilaz genellikle tükürük bezleri veya pankreas ile ilgili sorunların bir sonucu olarak kanda birikir. Yüksek amilaz seviyeleri spesifik semptomlara neden olmaz. Bunun yerine, herhangi bir potansiyel semptom altta yatan koşullarla ilişkili olacaktır. Örneğin, pankreatitli insanlar ağrı, bulantı veya kusma yaşayabilir. Aşağıda listelenen nedenler genellikle yüksek amilaz ile ilişkilidir. Doğru teşhis için doktora müracat edilmesi tavsiye edilmektedir.
![Yüksek Amilaz Seviyeleri ile Sağlık Koşulları ve Genler Arasındaki İlişki]()
Bağırsak Sorunları
Bağırsak Sorunları• Pankreatit olarak bilinen pankreasın akut veya kronik iltihabı. Pankreatit, genellikle üç kattan fazla artacak olan yüksek kan amilaz düzeylerinin en yaygın nedenidir
• Safra kesesi (kolesistit) ve safra taşlarının iltihaplanması, pankreatik enzimlerin bağırsağa salınmasını engelleyebilir
• İnce veya kalın bağırsağı tıkayan bir şey olduğunda bağırsak tıkanıklığı
• Bağırsak iltihabı (gastroenterit), çölyak hastalığı, inflamatuar bağırsak hastalığı (IBD) ve peptik ülserler gibi diğer bağırsak sorunları
• Ek iltihabı (apandisit)
• Bağırsak yaralanması veya travma
• Gıda alerjileri
Diğer Hastalıklar
• Kabakulak, tükürük bezlerinin şişmesi nedeniyle
• Bulimia veya anoreksiya gibi yeme bozuklukları
• Böbrek hastalığı
• Diyabetik ketoasidoz
• Aşırı aktif paratiroid bezi (hiperparatiroidizm)
• Ektopik gebelik
• Farklı kanser türleri (pankreas, tükürük, prostat, meme, akciğer, kolon, yumurtalık tümörleri ve multipl miyelom dahil)
• Kanser için radyasyon tedavisi
Genetik veya Nadir Bozukluklar
• Amilazın kandaki immünoglobulinlere bağlandığı nadir bir durum olan makroamilazemidir.
• Ailesel hiperamilazemi, amilaz düzeylerinde nadir genetik benign artış
Zehirleme
• İnsektisit (organofosfat ve karbamat) zehirlenmesi
• Ağır alkol kullanımı/kronik alkolizm
İlaçlar
Aşağıdaki ilaçlar ayrıca amilaz seviyelerini artırabilir:
• Orta ila şiddetli ağrı tedavisinde kullanılan morfin ve tramadol (Ultram) gibi opioidler
• Yüksek tansiyon tedavisinde kullanılan metildopa (Aldomet)
• Şizofreni ve bipolar bozukluğun tedavisinde kullanılan antipsikotikler aripiprazol (Abilify) ve risperidon (Risperdal)
• Sertralin (Zoloft), bir antidepresan ve seçici serotonin geri alım inhibitörü (SSRI)
• DEHB tedavisinde kullanılan norepinefrin inhibitörü Atomoxetine (Strattera)
• Epilepsi ve nöropatik ağrı tedavisinde kullanılan karbamazepin (Tegretol)
• Antibiyotik klaritromisin (Biaxin)
• Lityum
Amilaz Seviyelerinin Düşürülmesi
En önemli şey, yüksek amilaz seviyelerine neyin neden olduğunu bulmak ve altta yatan rahatsızlıkları tedavi etmek için uzman bir doktora görünme tavsiye edilir. Yüksek amilaza sıklıkla acil tıbbi müdahale gerektiren ciddi bir durum olan pankreas iltihabı neden olur. Doktor sorunu teşhis etmeye ve uygun tedaviyi reçete etmeye yardımcı olacaktır ve bazı yaşam tarzı değişikliklerini doktorla görüşmek gerekir. Bu stratejilerin hiçbiri, doktorun önerdiği veya reçete ettiği şeyin yerine yapılmamalıdır!
Amilaz seviyelerinin yüksek olduğunda şunlara dikkat edilmelidir:
• Alkolden kaçınmak
• Su tüketimin yeterli olduğundan emin olmak (aksi belirtilmedikçe). Hidrasyon pankreasın iyileşmesine yardımcı olur
• Uygun oruç veya diyet değişiklikleri yapmak
Düşük Amilaz Seviyeleri
Düşük kan amilazı, pankreasın yeterli insülin üretmemesi ya da dokuların buna dirençli hale gelmesi nedeniyle zayıf insülin aktivitesine bağlıdır. Aşağıda listelenen nedenler genellikle düşük amilaz ile ilişkilidir. Doğru teşhis için doktora görünme tavsiye edilmektedir ve doktor, tıbbi geçmişi, belirtileri ve diğer test sonuçlarını dikkate alarak amilaz seviyelerini yorumlayacaktır.
Düşük amilaz aşağıdaki kişilerde bulunabilir:
• Obezite
• Yüksek trigliseritler (hipertrigliseridemi)
• İnsülin direnci
• Metabolik sendrom
• Prediyabet veya diyabet (tip 1 ve tip 2)
• Alkolsüz yağlı karaciğer hastalığı (NAFLD)
• Kronik pankreatit
• Kistik fibroz
• Gebelikte diyabet (gestasyonel diyabet)
Ayrıca bu tedaviler ayrıca amilaz seviyelerini azaltabilir:
• Antibiyotik gentamisin (Cidomisin, Septopal, Genticyn, Garamisin)
• Mide kanseri olan kişilerde kemo ve radyoterapi
Amilazın Arttırılması
Düşük amilazınızın altta yatan bir sağlık sorunundan kaynaklanıp kaynaklanmadığını görmek için doktora danışmak gerekir. Bu durumda, altta yatan sağlık sorununu çözmek veya iyileştirmek önemlidir. Ayrıca ilave yaşam tarzı değişiklikleri gerekiyorsa doktordan onay alınması tavsiye edilir.
Amilaz seviyeleri şu şekilde artırabilir:
• Daha fazla egzersiz yapmak: 54 çalışmanın gözden geçirilmesi orta derecede yoğun egzersizin amilaz düzeylerini artırmaya yardımcı olabileceğini göstermiştir.
• Kilo vermek: 160 denekle yapılan bir çalışmada, obez ve aşırı kilolu kişilerde amilaz daha düşüktür ve kilo kaybı ile artmıştır.
• Sigara ve tütün: Sigara içenler içmeyenlere kıyasla daha düşük amilaz düzeylerine sahiptir (70 kişi)
• Gece geç saatlerde yemek/atıştırmalıklardan kaçınmak. Akşamları geç yemek 2.500 kişide düşük amilaza bağlanmıştır.
Amilaz Genetiği
[yüksek3 ]Karmaşık karbonhidratlarda gelişiyor mu? Bunun cevabı genlerde saklıdır. Tükürük amilazı AMY1A tarafından üretilirken, pankreatik amilaz AMY2A ve AMY2B genleri tarafından üretilir. Birçok insanın bu genlerin birden fazla kopyası vardır. Birden fazla kopyaya sahip olmak, karbonhidrat yemeye (nişasta bakımından zengin diyetler) evrimsel bir uyumdur. Örneğin, bir ila yaklaşık 20 kopya AMY1A’ya sahip olunabilir. Tarihsel olarak tarım toplumları gibi daha fazla nişasta tüketen popülasyonlar, yağmur ormanı ve kutup bölgesi avcı-toplayıcıları gibi tarım öncesi yaşam tarzına sahip toplumlara kıyasla daha fazla sayıda kopya taşırlar.
Yüksek Amilaz Gen Aktivitesine Faydaları
Önemli olarak, az sayıda AMY1A kopyası daha yüksek vücut kitle indeksi (BMI) ve obezite ile ilişkilendirilmiştir. Bu, 7.500’den fazla kişiyle yapılan çok sayıda çalışmada gösterilmiştir. Örneğin, bir çalışma 4 kopyadan daha az olan bir kişinin 9’dan fazla kopyası olan bir kişiye kıyasla sekiz kat daha fazla obezite riski olabileceğini düşündürmektedir.
İnsanları daha yüksek amilaza yatkın hale getiren AMY1’deki (rs11185098) genetik varyasyonlar (SNP) kilo kaybı ile ilişkili bulunmuştur. Diyet uygulandığında, daha yüksek amilaz ‘A’ varyantı olan insanlar ‘A’ varyantı olmayan insanlardan daha fazla kilo verme eğilimindedir. Çalışmaya 2 yıl boyunca izlenen 800’den fazla obez katılımcı dahil edilmiştir.
Daha yüksek amilaz aktivitesi, nişasta yedikten sonra daha iyi glikoz toleransı ile de bağlantılıdır. 3.500’den fazla kişinin yaptığı çalışmalara göre, insülin direnci, metabolik sendrom ve tip 2 diyabet riskinde azalma ile ilişkili bulunmuştur. Ek olarak, bilim adamları AMY1A kopyaları ve bağırsak bakterileri arasında bir bağlantı buldular . Daha fazla kopyası olan kişilerde daha fazla bakteri fermente edici nişasta ve bağırsakta bütirat gibi daha faydalı kısa zincirli yağ asitleri bulunabilir. Diğer yandan, daha az sayıda kopya glikoz malabsorpsiyonu ve kompleks karbonhidratları sindirme ve kullanma kabiliyeti ile ilişkilendirilmiştir.
Gen Bilgilerinin Bu Duruma Nasıl Faydası Olur?
Bazı şirketler AMY1 kopya numarası testi ve rs1185095 genotip testi sunmaktadır. Çalışmalar, kopya numarası düşük veya rs11185095 GG genotipine sahip olanların (bunlar genellikle bağlantılıdır) karmaşık karbonhidratları verimli bir şekilde işleyemeyebileceğini düşündürmektedir. Vücutları ayrıca karmaşık karbonhidratlara daha az olumlu tepki verebilir. Eğer durum buysa, düşük karbonhidratlı bir diyette hissedebilir ve daha iyisini yapılabilir.
Daha yüksek bir kopya numarasına ve en az bir rs11185095 A varyantına (AG veya AA genotipleri) sahip olan insanlar, daha fazla diyet karbonhidratını tolere edebilir ve vücutları onlara daha olumlu yanıt verebilir. Amilazın parçalanmasını ve vücutta kullanılmasını gerektiren nişastalı karbonhidratlar şunları içerir:
• Tahıllar (tam tahıllar dahil)
• Pirinç
• Hububat
• Un
• Mısır nişastası
• Ekmek, makarna ve hamur işleri
• Fasulyeler
• Patates
• Mısır
Unutulmamalıdır, daha fazla diyet karbonhidratını tolere etmek, yüksek karbonhidrat diyetleriyle ilişkili olumsuz etkilere karşı koruyucu olduğu anlamına gelmez. Her zaman diyetin sağlıklı ve dengeli olduğundan emin olunmalıdır.
Kaynakça:
http://chemocare.com/chemotherapy/side-effects/hyperamylasemia-high-amylase.aspx
https://pancreas.imedpub.com/persistent-chronic-hyperamylasemia-clinical-interpretation-and-diagnostic-approach.php?aid=9720
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu