Yüz de oluşan tik, yüz kaslarında istemsiz, kontrolsüz bir spazmdır. Tik istenmeyen bir durumdur ve genellikle deneyimleyen kişi için sıkıntı olacak şekilde düzenli olarak ortaya çıkmaktadır. Bu durum başlangıçta, kişide geçici olarak, hapşırmaya benzer şekilde yüz kaslarında gerilmeler şeklinde görülebilirken sonraları kişiyi giderek rahatsız edecek duruma gelebilmektedir. Birkaç farklı bozukluk yüz tiklerine neden olmaktadır, ancak çoğu zaman yüz tikleri ciddi tıbbi durumu göstermemektedir. Pediatrik Nöroloji raporuna göre, yüz tikleri çocuklarda yetişkinlerden daha sık ve erkeklerin yüz tiklerini yaşama olasılığı kızlardan daha fazla gibi görülmektedir. Ayrıca çocukların çoğu yüz tikleri birkaç ay sonra kaybolmaktadır.
Yüz Tikleri Nedir?
Yüz tikini geçici olarak bastırmak mümkündür. Yüz tikleri, yüzün herhangi bir yerinde meydana gelebilecek istemsiz kas hareketleridir. Bununla birlikte, genellikle her seferinde aynı yerde görülmektedir ve kişiyi rahatsız edecek kadar sık yaşanmaktadır. Şiddetli tikler kişinin yaşam kalitesini etkilemektedir. Sık görülen yüz tikleri türleri bulunmaktadır ve bu türler aşağıdaki gibidir:
• Hızlı göz açıp kapama veya göz kırpma
• Göz kaydırma
• Burun deliklerini açma
• Dili tıklamak
• Diş emme
• Kaş kaldırma
• Ağzı açma ve kapatma
• Burnunu ezme yani bastırma
• Ağız seğirmesi
Bu kas tiklerinin yanı sıra, bazı kişiler boğazın temizlenmesi veya homurdanma gibi vokal tikleri yaşamaktadır. Kişi geçici olarak tik baskılayabilmektedir, ancak sonunda tekrar ortaya çıkmaktadır.
Tik Bozukluk Türleri
Farklı bozukluk türleri yüz tiklerine neden olmaktadır. Tik şiddeti ve diğer semptomların varlığı genellikle doktorun altta yatan durumu tanımlamasına yardımcı olmaktadır.
Geçici tik bozukluğu: Adından da anlaşılacağı gibi geçici tik bozukluğu geçici bir durumdur. Geçici tik bozukluğu düzenli yüz veya vokal tike neden olmaktadır, ancak tik tipik olarak bir yıldan az sürmektedir. Genellikle kişi uyanıkken tiklere neden olmaktadır ve ayrıca kişiler uyurken nadiren tiklerde olmaktadır. Geçici tik bozukluğu, çocuklarda tiklerin nedenlerinin çoğundan sorumludur. Genellikle herhangi tedavi olmaksızın kendiliğinde kaybolmaktadır.
Kronik motor tik bozukluğu: Kronik motor tik bozukluğu daha kalıcı tik bozukluğudur. Doktorun kronik motor tik bozukluğu olan kişiyi teşhis edebilmesi için, bir seferde en az 3 ay ile bir yıldan uzun süredir tikler yaşaması gerekmektedir. Geçici tik bozukluğundan farklı olarak, kronik motor tik bozukluğu uyku sırasında da oluşabilecek tiklere neden olmaktadır. Kronik motor tik bozukluğu hem çocuklarda hem de yetişkinlerde ortaya çıkmaktadır. Tik bozukluğu olan küçük çocukların tedaviye ihtiyacı olmayabilmektedir, çünkü semptomlar zaman içinde daha iyi yönetilebilmektedir veya kendiliğinden azalabilmektedir. Bozukluğu olan yetişkinlerin tikleri kontrol etmek için ilaç veya başka bir tedaviye ihtiyacı olmaktadır.
Tourette sendromu: Doktorlar Tourette sendromunu genellikle çocuklarda teşhis etmektedirler. Tourette sendromu, genellikle Tourette’s’e kısalır, bir veya daha fazla motor ya da vokal tikine neden olan kronik bir durumdur. Bu sendromu olan çoğu kişi çocuklukta geliştirmektedir, ancak bozukluk yetişkinlikte de devam etmektedir. Tikler genellikle kişi yaşlandıkça şiddeti azalkmaktadır. Tourette sendromlu kişiler hem motor hem de sözlü tiklere sahiptirler. Sesler çıkartma ya da istemeden kelime söylemektedirler. Bazı kişilerde hızlı yanıp sönme veya boğaz temizleme gibi sadece küçük motor tikleri bulunmaktadır. Bununla birlikte, daha fazla ilgili motor tikleri de olmaktadır. Buna örnekler aşağıdaki gibidir:
• Omuzlardan birini veya her ikisini de silkme
• Başı kontrolsüzce sallama
• Kolları çırpma
• Uygunsuz kelimeler söyleme
• Uygunsuz hareketler yapma
• Bağırma
Kişiler genellikle davranış terapisi yaparak Tourette sendromunun semptomlarını yönetmektedirler. Bununla birlikte, altta yatan ek koşullara sahip kişiler ilaca ihtiyaç duymaktadır.
Tedavi
Yüz tikleri tedavisi kişinin tikinin tipine ve şiddetine bağlı olarak değişmektedir. Geçici tik bozukluğunun neden olduğu gibi birçok tik, zaman içinde tedavi edilmeden kendiliğinden geçmektedir. Okulda veya işyerinde performansa müdahale eden tikler tedavi gerektirmektedir. Tourette sendromunun neden olduğu gibi uzun süreli, kronik tikler daha kapsamlı tedaviye ihtiyaç duymaktadır. Tikler için tedavi seçenekleri bulunmaktadır ve bu seçenekler aşağıdaki gibidir:
İlaç: Tikler için ilaç, alfa-adrenerjik agonistler, nöroleptik ilaçlar ve dopamin blokerleri olarak adlandırılan ilaç sınıflarını içermektedir. Kalıcı yüz seğirmeleri veya tikleri durumunda, doktorlar Botox enjeksiyonları önermektedir. Botox enjeksiyonları yüz kaslarını birkaç ay felç etmektedir, bu da tikin geri gelmesini durdurmak için yeterli olmaktadır. Ayrıca ilaçlar Tourette sendromu veya DEHB gibi tike neden olan altta yatan durumların tedavisine yardımcı olmaktadır.
Psikoterapi: Doktorlar, kişinin tikleri değiştirmek veya ortadan kaldırmak için yollar bulmasına yardımcı olabilecek psikoterapist ile düzenli oturumlar yapmasını önermektedir. Davranışsal modifikasyon ve alışkanlıkların tersine çevrilmesi teknikleri, bazı kişilerin tiklerini aşmasına ve yaşam kalitelerini iyileştirmesine yardımcı olmaktadır. Süreç tipik olarak tikin ne zaman gerçekleşeceğini tanımlamak için kişiye öğretmeyi içermektedir. Kişi bunu yapabilirse, terapist tiki farklı bir davranışla değiştirmeye çalışmaya teşvik etmektedir. Zamanla, bu fiziksel alışkanlığın daha az dikkat dağıtan veya kişinin günlük işleyişini etkilemeyen alışkanlıkla değiştirilmesine yardımcı olmaktadır.
Cerrahi Müdahale: Tourette sendromunun neden olduğu gibi ciddi yüz tik vakalarında bazı cerrahi yöntemler yardımcı olmaktadır. Cerrahi tedaviye derin beyin stimülasyonu denmektedir. Bazı bilim adamları, elektrotların beyne implante edilmesiyle, elektrik akımlarının beynin belirli bölümlerine ulaşabileceğine ve bu da beyin dalgalarını düzenlemeye ve tikleri azaltmaya yardımcı olabileceğine inanmaktadır. Son zamanlarda yapılan bir araştırma, derin beyin stimülasyonunun Tourette sendromunun semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabileceğini, ancak beynin en iyi bölgelerini uyarmak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyduğunu bulmuşlardır.
Doğal ilaçlar: Meditasyon ve hafif egzersiz tikleri tedavi edebilmektedir. Ayrıca doktorlar yüz tikleri için doğal tedaviler önermektedir. Stresin, tiklerin gelişiminde ve kalıcılığında rol oynadığına inanılmaktadır, bu nedenle doğal ilaçlar kişinin yaşamındaki stresi azaltmayı içermektedir. Stres giderici faaliyetler bulunmaktadır ve bu faaliyetler aşağıdaki gibidir:
• Hafif egzersizler
• Yaratıcı oyun
• Yoga
• Meditasyon
Tam bir gece dinlenmek, stresi azaltmak ve rahatlamak isteyen kişiler için çok önemlidir. Hatta bazen doktor danışmanlık önerebilmektedir.
Ne Zaman Doktora Görünmelidir?
Genellikle yüz tikleri geçicidir ve kendi başlarına düzelmektedir. Kişi, bir yıldan daha uzun 
süren herhangi bir tik yaşarsa doktora görünmelidir. Şiddetli, kalıcı veya birçok farklı kas grubunu etkileyen tikler yaşayan herkes, doğru tanı için doktorlarıyla iletişime geçmelidir. Yüz tiklerini önlemek her zaman mümkün değildir, ancak çoğu tedavi gerektirmemektedir ve kendi başına geçmektedir. Kişilerin tik yönetimine yardımcı olabilecek tedaviler kalıcı tikler için kullanılabilmektedir. Stres giderme tekniklerini öğrenmek ve bir terapisti görmek de bazı kişilere yardımcı olmaktadır.
Kaynakça:
pedneur.com
mayoclinicproceedings.org
nih.gov
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu