Halüsinojen devam eden algı bozukluğu veya HPPD, kişinin halüsinojenik ilaçların neden olduğu bir deneyimin görsel unsurunu yeniden yaşamaya devam etmesine neden olur. HPPD’si olan kişinin sık sık görme bozuklukları vardır. Uyuşturucu kullanım etkilerinin diğer yönlerini değil, yalnızca vizyonu yani görüşü içeren kısmı yeniden yaşarlar. HPPD’deki geri dönüşlerin kişinin görsel deneyimini etkileme şekli sinir bozucu olabilir ve endişeye neden olabilmektedir. Aşağıda HPPD’nin semptom ve nedenleri, ayrıca HPPD yaşayan kişilerin durumunu nasıl yönetebileceği hakkında bilgiler bulunmaktadır.
HPPD Nedir?
Bazı kişilerin uyuşturucu kullandıktan sonra sahip oldukları etkileyici geri dönüşlerin aksine, HPPD geri dönüşleri tamamen görseldir. Bu, HPPD’li kişinin bulanık desenleri, boyut bozulmasını ve parlak daireleri görme gibi görsel rahatsızlıklara sahip olduğu anlamına gelmektedir. Bu bireyler, uyuşturucu madde olma hissinin başka yönlerini yeniden yaşamazlar. HPPD geri dönüşleri genellikle zevkli değildir ve sık sık veya uzun süre dayanırsa can sıkıcı hale gelebilir, ayrıca geri dönüşler de kaygıya neden olabilir.
HPPD, kişilerin tam halüsinasyonlar veya sanrılar yaşamasına neden olmaz. Bir HPPD’yi deneyimleyen biri genellikle bunun görsel bir rahatsızlık olduğunun farkındadır ve 2012’de yapılan bir araştırmanın açıkladığı gibi gerçek olanı belirleyebilir. Bu, HPPD’nin görsel rahatsızlıklarını yalancı halüsinasyonlar olarak nitelendirilmektedir.
Belirtileri
HPPD, bir kişinin görsel girişi algılayış şeklini etkileyebilir. 2016 tarihli bir incelemeye göre, koşulun iki türü vardır ve bu türler aşağıdaki gibidir:
• Tip 1: Kişilerin HPPD’yi rastgele, kısa geri dönüşler şeklinde yaşamaktadırlar
• Tip 2: HPPD’ye sahip kişiler, görüşlerinde gidip gelip gidebilecekleri sürekli değişiklikler yaşamaktadır.
HPPD’li kişinin yaşayabileceği bazı görsel rahatsızlıklar vardır bu rahatsızlıklar aşağıdaki gibidir:
• Nesnelerin etrafında haleler veya auralar görmek, örneğin sokak lambaları veya yıldızlar, etraflarında halka veya bulanık bir sınır var gibi görünebilir.
• Hareketli nesneleri takip eden izleri görmek, bir nesne hareket ettiğinde, arkasında bir iz görünebilir.
• Renk algılamada oluşan değişiklikler dolayı renkleri ayırt etmek zor olabilir ya da farklı bir renk olarak algılanabilir.
• Bir nesne hala hareket ederken hareket ediyor gibi görünebilir.
• Örneğin başkalarının göremediği bir nesnede bir model görmek, bunlar genellikle bir dama tahtası gibi geometriktir.
• Hava grenli ya da dokulu gibi görünür, buna bazen görsel kar denir.
• Bir nesnenin boyutları değişebilir, örneğin, bir nesne şekil değiştiriyor gibi görünebilir veya benzer şekilde, çevresel görüşte olan nesneler onlardan daha büyük veya daha küçük görünebilir.
HPPD’nin semptomlarını yaşamak rahatsız edici olabilir. Genelde, HPPD’yi yaşayan kişinin, etrafındakileri eskisi gibi görmediğini açıkça bellidir. Bu sinir bozucu olabilir ve endişeye neden olabilir.
Geri Dönüş Nedir?
Bir geri dönüş, kişi geçmişte olan bir şeyi rahatlatıyormuş gibi hisseder ve travma sonrası stres bozukluğu (PTSD) Gibi durumlarda, bunlar özellikle şiddetli olabilir. Gerçekten zamanda geri gitmiş gibi hissederler ve gözlerden, kulaklardan ve diğer duyulardan elde edilen tüm bilgiler, bir etkinlik için ikinci kez yaşandığını söyler. Bununla birlikte, HPPD’de daha az yoğun olma eğilimindedirler diğer duyulardan ziyade çoğunlukla etkilenen vizyondur. Sık sık ortaya çıkarlarsa sinir bozucu olabilirler. Bugüne kadar bilim adamları hala tam olarak nasıl veya neden oluştuklarını belirlememişler ve bu konuda araştırmacılar hala soru üzerinde devam etmektedir.
İlgili Koşullar
HPPD’li bazı kişiler diğer semptomların yanı sıra görsel rahatsızlıklar yaşarlar. Bunlar şunları içerebilir:
• Panik ataklar
• Kaygı
• Depresyon
• Duyarsızlaşma bozukluğu
Duyarsızlaşma bozukluğu, kişinin nasıl hissedebileceği akıl sağlığı sorunudur. Bu sorunlar aşağıdaki gibidir:
• Vücutlarına bağlı değillerdir
• Hayatı deneyimlemek yerine gözlemliyorlar
• Etraflarındaki dünya sisli veya uzaktır
Araştırmacılar, bu koşulların HPPD ile nasıl ilişkili olduğunu tam olarak anlamamışlardır ancak birçoğu onları görsel rahatsızlıklarla birlikte yaşadıklarını bildirmişlerdir.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Araştırmacılar, rekreasyonel halüsinojenik ilaçlar kullanıyorlarsa, insanların HPPD yaşama riski altında olduğuna inanmaktadırlar. Ancak, buna neden olan uyuşturucu kullanımının türünü veya sıklığını henüz anlayamamışlardır. 2003 yılında yapılan bir çalışmaya göre, HPPD’nin en yaygın olarak yasadışı LSD kullanımından sonra oluştuğu bildirilmiştir. Aynı şekilde sadece bir veya iki kez benzer semptomlar yaşayan halüsinojenleri kullanan kişilerin raporları da vardır.
HPPD beyin hasarı veya zihinsel bir bozukluktan kaynaklanmaz. Aynı zamanda, mevcut zehirlenmelerin sonucu veya bir kişinin sisteminde kalan bir ilaç miktarı değildir. HPPD de kötü madde kullanımı kaynaklanmaz. Bunların hepsi, HPPD ile ilgili doğru olmayan ortak inançlardır. Beyindeki HPPD semptomlarına neden olan değişiklikleri anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Teşhisi
Bir insan görsel rahatsızlıklar yaşıyorsa, doktorlarıyla konuşmalıdır. Sebep olabilecek başka koşullar da vardır. Bu nedenle, doktor tanıya ulaşmak için birkaç soru sorabilir. Doktorun doğru tanı konmasına yardımcı olmak için geçmiş herhangi bir uyuşturucu kullanımında açık ve dürüst olmak önemlidir. Bir kişinin bir doktorla ilişkisi gizlidir. Doktor, en iyi tedavi sürecini sağlamak ve yaşam tarzı seçimlerini yargılamamak için oradadırlar. Doktorların çoğu, şart olarak HPPD’nin farkındalığına sahiptir. Doktor, bir kişinin semptomlarına sempati duymuyorsa veya HPPD’yi tanı olarak keşfetmek istemiyorsa, farklı bir doktorla konuşmak iyi bir fikirdir.
Yönetim ve Tedavi
HPPD için önerilen tek bir tedavi yöntemi yoktur. Fakat ilk araştırmanın etkili olabileceğini idda eden iki adet ilaç vardır. Bunlar:
• Lamotrigine: Bir 2012 vaka çalışmasına göre, bu antiepileptik, ruh hali stabilize edici ilaç semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir. Araştırmacılar, bazı kişilerde semptomları daha da kötüleştiren antipsikotikler ve selektif serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI) dahil olmak üzere lamotriginin diğer ilaçlardan daha etkili olduğunu bulmuşlardır.
• Klonazepam: 2015 yılında yapılan bir çalışma, sakinleştirici klonazepamın HPPD semptomları için de etkili bir tedavi olabileceğini tespit etmiştir. İlaç tedavisinin etkinliği kişiden kişiye değişebilir. HPPD’nin bir sonucu olarak görme bozukluğu olan herkes, onları biraz farklı şekilde deneyimleyebilir.
2012 çalışma aynı zamanda belirtilerin yönetilmesine yardımcı olmak için aşağıdakileri önerir:
• Yasadışı uyuşturuculardan kaçınma
• Stresi azaltmak
• Snksiyete veya depresyon gibi ilgili durumları tedavi etmek
HPPD belirtileri kaygıya neden olabilir. Buna karşılık, stres ve kaygı HPPD semptomlarını daha da kötüleştirebilir. Dikkat, yoga veya meditasyon denemek, stres ve kaygıyı azaltmaya yardımcı olabilir.
HPPD yaşayan çoğu kişi, uyuşturucu kullanımından sonra kısa bir süre için semptomlara sahiptir. Bununla birlikte, birkaç yıl boyunca HPPD semptomları yaşayan kişi örnekleri de bulunmaktadır. Bir doktor, HPPD semptomlarını yönetme konusunda tavsiyede bulunmaya yardımcı olabilir ve yardım için bir ilaç tedavisi süreci önerebilir. Yapılan araştırmacılar durum hakkında daha fazla bilgi edindikçe, daha kapsamlı tedaviler mevcut olabilir.
Kaynakça:
link.springer.com
ncbi.nlm.nih.gov
bjmp.org
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu