Doğa, oldukça faydalı olan bileşenlerle doludur. Şifalı bitkilerde bulunan doğal ürünlerin özleri binlerce yıldır tüm dünyada geleneksel tıpta kullanılmaktadır. Acı kavun (Momordica charantia), dünyanın tropik bölgelerinde yaygın olarak yayılış gösteren Cucurbitaceae familyasının bir üyesi olup, halk hekimliğinde diyabet tedavisi için kullanılmıştır. Ayrıca meyvesi binlerce yıldır sebze olarak kullanılmaktadır.
Acı Kavun Genel Bakış
Acı kavun Fitokimyasallar, flavonoidler, triterpenler, saponinler, askorbik asit, steroidler, proteinler ve polisakkaritler içerir. Bu bitki geleneksel bir bitkisel ilaçtır, antidiyabetik, antelmintik, kontraseptif, antimalaryal, müshil, antihiperglisemik, antimutajenik, antiülser, antilipolitik, antifertilite gibi çeşitli biyolojik, tıbbi aktivitelere ve farmakolojik fonksiyonlara sahiptir. M. Charantia bitkisinin antiinflamatuar, antidiyabetik, antioksidan, immünomodülasyon, hepatoprotektif, antiviral, antibakteriyel, antitümör, antikanser aktiviteleri olduğu bildirilmiştir.
Acı kavun Meyvesi özel bir acı tada sahiptir, M. charantia’nın meyveler, asmalar, yapraklar ve hatta kökler gibi kısımları diş ağrısı, ishal ve diyabet gibi hastalıkların tedavisi için halk ilacı olarak kullanılmıştır. Egzama, gut, sarılık, pnömoni, sedef hastalığı ve romatizma tedavisinde de kullanılır. Bu faydalı etkiler, eski zamanlardan beri çeşitli hastalıkları tedavi etmek için kullanılan önemli fito-bileşen kaynakları olan M. charantia’nın çeşitli biyoaktif bileşenlerine atfedilir.
Özellikle son yıllarda acı kavun içeren araştırma sonuçları çeşitli yönleriyle bu meyveyi incelemektedir. Bu araştırma sonuçları M. Charantia bitkisinden maksiumum düzyde faydalanabilmek için biyolojik aktivitelerine daha fazla dikkat çekmektedir ve böylelikle kapsamlı bir bakış açısı sağlamaktadır. Bu araştırmalar ile acı kavunun biyoaktif bileşik kaynağı olma potansiyeli ve farklı hastalıkların kontrolünde rolü açısından sunduğu faydaların gözden geçirilmesine odaklanılmaktadır.
Acı Kavun Nasıl Bir Bitkidir?
Acı kavun (Momordica charantiaL.) yaygın olarak acı kavun olarak adlandırılan, aynı zamanda acı kabak, acı elma, acı kabak, balsam-armut olarak da bilinir, Cucurbitaceae familyasına aittir. Çeşitli sağlık yararları için değer verilen Asya ve Afrika’nın tropikal ve subtropikal bölgelerinde bulunan bir bitkidir. Bu geleneksel tropik bitkinin farmakolojik aktiviteleri ve içerdiği biyoaktif bileşikler nedeniyle besleyici özellikleri nedeniyle çağlar boyunca tedavi edici etkileri olduğu iddia edilmiştir. Bazıları güçlü biyolojik etkilere sahip olan birçok biyoaktif bileşiğin varlığı, bu bitki tüm dünyada halk hekimliğinde farklı patolojilerin tedavisi için kullanılmaktadır. Diyabet, kanser, hipertansiyon, obezite, bakteriyel ve viral enfeksiyonlar ve hatta AIDS gibi çok çeşitli tıbbi uygulamalarda kullanılmıştır.
Ayrıca, sarılık durumlarda ve karaciğer ya da sindirim sistemi [bir hastalığın, kronik ateş karşısında, ağrı tedavisi için kullanılmıştır. Türk geleneksel tıbbında, acı kavunun olgun meyvelerinden elde edilen, güneşte ısıtılan zeytinyağında yumuşatılan yağ, bal ile birleştirilerek mide ülserlerinin önlenmesi ve iyileşmesi için kullanılmıştır. Afrika halk tıbbında esas olarak solucan enfeksiyonları, iltihaplanma, ateş, frengi, romatizma ve cilt hastalıkları için kullanılır.
Momordica charantiaL., dünya çapında yaygın olarak yetiştirilen bir tıbbi bitkidir. Bu bitkinin tüm kısımları anti-inflamatuar, antidiyabetik, antikanser, hipotansif, anti-obezite, antimikrobiyal, antihiperlipidemik, antioksidan, immünomodülatör, antelmintik, nöro-koruyucu ve hem in vitro hem de in vivo hepato-koruyucu özellikleri içeren önemli tıbbi özelliklere sahiptir.
Acı Kavun Besin Değeri ve Kimyasal Bileşimi
Acı kavun (Momordica charantia) birçok ülkenin tropikal ve subtropikal bölgelerinde yetiştirilen, eşsiz acı tadı olan otsu bir şifalı bitkidir. Acı tadı nedeniyle insanlar tarafından atılan sebzelerden biri olmasına rağmen doğanın en değerli hediyelerinden biridir. Meyve de dahil olmak üzere bitkinin tüm kısımları, esas olarak üç pentasiklik triterpen, momordicinin, momordicin ve momordicilin varlığından dolayı çok acı bir tada sahiptir. Lipidler, lif, protein, karbonhidratlar, kalsiyum, sodyum, potasyum, demir, manganez, bakır, fosfor ve vitaminler içerir. Ayrıca fitokimyasallar, vitaminler, antioksidanlar ve biyoaktif kimyasallar içerir.
Antioksidanlar, flavonoidler, fitosteroller ve saponinler gibi sağlığa faydalı bileşiklerde yüksek bir bitkidir. Antik çağlardan beri farklı ülkelerde geleneksel olarak halk ilacı olarak kullanılmaktadır. Meyvelerin C vitamini, A ve P, tiamin, riboflavin, niasin ve %93.2 su içeriğine sahip mineraller içerdiği, protein ve lipidlerin kuru ağırlığının sırasıyla %18.02 ve %0.76’sını oluşturduğu bildirilmektedir. Tohumları aynı zamanda iyi bir lipid, çoklu doymamış yağ asitleri ve konjuge linolenik asit kaynağıdır.
Acı kavun, anti-kanser, anti-mikrobiyal, anti-inflamatuar ve anti-diyabetik özelliklerle ilişkilendirilmiştir. Acı kabak meyvesinin tıbbi değerleri, antioksidan görevi gören yüksek fenolik içeriğiyle bağlantılıdır. Fenolik asitler, kumarinler, ligninler, tanenler, lignanlar ve flavonoidler içeren fenolik bileşikler bitkide bol miktarda bulunan ikincil metabolitler arasındadır.
M. Charantia aynı zamanda, doğrudan reaktif oksijen türleri üzerinde etki ederek ve endojen savunma sistemlerini aktive ederek oksidatif hasardan koruyabilen biyolojik aktivitesi ile iyi bir fenolik bileşik kaynağıdır. M. charantiaPolifenoller, fenolik asitler, flavonoidler, uçucu yağlar, yağlı asitler, amino asitler, lektinler, steroller ve saponinler, tokoferoller, monoterpenleri, seskuiterpen olarak fenilpropanoid ve diğer biyolojik olarak aktif bileşiklerin, içeren, onun ana fitokimyasal bileşenleri bağlıdır. Cucurbitane tipi triterpenoidler, cucurbitane tipi triterpen glikozitler ve meyvelerde, tohumlarda, köklerde, yapraklarda ve asmalarda bulunan bazı proteinler de bulunur.
En yaygın kimyasal bileşenler, cucurbitane tipi triterpenoidlerdir. M. Charantia kukurbitan tipi triterpenoidlerin bir sonucudur: kukurbitasinler, momordisinler I ve II ve triterpen glikozitler: başlıca anti-inflamatuar ve anti-diyabetik olmak üzere geniş bir biyolojik aktivite yelpazesi sergileyen momordikozitler.
Acı kavun zengin fitokimyasallar içeren böyle bir örnektir ve farklı hastalıklara karşı korunmak için diyet rejimlerinde etkili bir ajandır. Birçok ülkede sebze olarak kullanılmaktadır, ancak çok eski zamanlardan beri, örneğin antioksidan, antiinflamatuar, antimikrobiyal, antidiyabetik, antiobezite, antiülser, antikanser, hipotansif gibi çok çeşitli farmakolojik aktiviteleri içeren sayısız rahatsızlığın uygulanması için de kullanılmaktadır.
Dünya nüfusunun çoğunluğunun geleneksel halk ilaçları ürünlerini endüstriyel ürünlere tercih ettiği bilinmektedir. Bitkisel tıbbi ürünlere olan ilginin artmasının ana nedenlerinden biri, doğal ürünlerin daha az toksik olarak kabul edilmesidir, ancak bu genellikle yanlış bir algıdır. Sağlık problemlerinde, doğal ürünlerden elde edilen bitkisel kökenli birçok bileşen, tek başına veya karışımlar halinde takviye görevi görme potansiyeline sahiptir. Sinerjik etki nedeniyle, birçok aktif bileşik, bitkisel bir preparat olarak verildiğinde tek başına verebileceklerinden çok daha yüksek terapötik potansiyele sahip olabilir.
Enflamatuar, lösemik, diyabetik, mutajenik, mikobakteriyel, mikrobiyal, tümör, ülser, afrodizyak, viral, büzücü, gaz giderici, sitotoksik, hormonal, depuratif, hipotansif, immüno-uyarıcı vb. gibi farklı hastalıklar için faydalıdır. Acı kavun, iyi tedavi edici değerlere sahip en önemli şifalı bitkidir. Terapötik önemi acı kavunu, geleneksel olarak ünlü bir meyve haline getirmektedir. Antikanser, antiviral, antidiyabetik, antiinflamatuar, bağışıklık uyarıcı ve kolesterol düşürücü özelliklere sahiptir. Birçok fenolik bileşik içerir, bu nedenle antioksidan ve antimutajen özelliklere sahiptir. Meyvesi, yaprakları, gövdesi ve kökleri, hiperlipidemi, sindirim bozuklukları, mikrobiyal enfeksiyon ve adet sorunları gibi birçok hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır. Bağışıklık sistemini güçlendirebilen antiviral ve antikanserojenik özelliklere sahiptir.
Biyoaktivitelerinin araştırılması acı kavunun ayrıca tohumlarda, yapraklarda ve meyvelerde bulunan alfa ve beta-momorcharin proteinleri ile anti-HIV aktivitesini ifade ettiği göstermektedir. M. charantia kullanımı hızla yayılmış olmasına rağmen, acı kavunun gıda ve tıbbi alanlarda uygulanması henüz ilk işleme aşamalarındadır. Ve günümüzde sağlık yararları hala tam olarak kullanılmaktan uzaktır. Çok sayıda sağlık işlevi nedeniyle bitki, tümör tedavisinde, kan şekerini düşürmede ve klinik uygulamaların diğer yönlerinde, güvenliği sağlama öncülü altında geniş beklentilerle kullanılabilir.
Kaynakça:
https://www.researchgate.net/publication/260184234_Nutritional_and_chemical_evaluation_of_Momordica_charantia
https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/10942912.2018.1446023
https://academicjournals.org/article/article1380538976_Bakare%20et%20al%20Pdf.pdf
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu