Algor Mortis ya da ölüm soğukluğu ölümden sonra vücut sıcaklığının değişeme uğramasıdır ve ikinci ölüm belirtisidir. Ölümden sonra vücut sıcaklığı genelde kademeli olarak ortam sıcaklığına göre düşmektedir ve ancak dış etkenler bu duruma etki etmektedir. Cesedin bulunduğu ortamda ki sıcaklık vücut sıcaklığının üzerindeyse vücut ısısı ortama göre değişiklik göstermektedir ve sıcaklık artmaktadır. İnsanlar dâhil çoğu memeli homeotermiktir. Başka bir deyişle, soğukkanlı poikilotermler gibi çok ısındığında vücut sıcaklığını arttırmak veya gölgede uzanmak için güneşlenmek zorunluluğu yoktur. Bunun nedeni, homeotermlerin sabit bir iç vücut sıcaklığını muhafaza etmesinden kaynaklanmaktadır.
İnsan vücudu yaklaşık 37 ° C’de (96 ° F) sıcaklıkta sabit kalmaktadır. Ortam sıcaklığı en uygun sıcaklığı değiştirmekle karşı karşıya kaldığında, vücutta ki beyin tarafından kontrol edilen mekanizmalar devralır ve dengeyi eski haline getirmeye çalışmaktadır. Dışarısı çok sıcak olduğunda, vücut kendini soğutmak için ter üretmektedir. Çok soğuk olduğunda ise vücut titremeye ve derideki tüyler dikleşmeye başlamaktadır, ayrıca vücut ısısını korumak için kişi kıvrılır. Bununla birlikte ölümden sonra, bu mekanizmalar çalışmayı durdurmaktadır. Sonuç olarak, vücudun sıcaklığı ortam sıcaklığına uymaya başlamaktadır. Ölümden sonra vücut ısısındaki bu değişime Algor Mortis denmektedir. Kısacası Algor Mortis ölümden sonraki ikinci ölüm belirtisidir ve ortam sıcaklığı ile dengelenmek vücut ısısındaki değişikliktir. Ortam sıcaklığı 37 ° C’den düşükse, vücut sıcaklığının ortam sıcaklığı ile dengelenmesi 18-20 saat sürmektedir, ancak bu diğer dış koşullara bağlı olarak değişiklik göstermektedir.
Algor Mortis Neden ve Nasıl Olur?
Algor mortis gelişir çünkü vücutta sıcaklık kontrol mekanizmaları kapanmıştır. Bu mekanizmalar arasında öncelikle ana kontrolör, beyin ve dolaşım sistemi bulunmaktadır. Vücut sıcaklığını dolaşım sistemi üzerinden kontrol etmektedir. Kan, karaciğer veya kas gibi daha derin organların ürettiği ısıyı, deri gibi dış organlara, yayılabileceği yere taşımaktadır. Isı, kas hareketine kimyasal reaksiyonlarla veya yiyecekleri sindirmek için vücuda gerekli olanlar gibi vücutta ki metabolik reaksiyonlarla üretmektedir.
Cildin epidermisinin altında bir kılcal ağ bulunmaktadır. Bu kılcal damarlar, sırasıyla ısının serbest bırakılması veya korunması gerekliliğine bağlı olarak çapı arttırmakta (vazodilatasyon) veya azaltmaktadır (vazokonstriksiyon). Beyin, dolaşım sistemine duruma bağlı olarak nasıl davranmasını iletmektedir. Deride sıcaklığı algılayabilen bazı reseptörler bulunmaktadır. Bu termoreptörler beyne hava koşullarını iletmektedir ve buna dayanarak beyin vücudun dengesini yürütme kararını vermektedir. Beyin ve kalp çalışmadan, vücudun iç vücut sıcaklığını kontrol etmesinin bir yolu bulunmamaktadır.
Beynin, sadece kan damarı boyutundaki değişikliklerden ziyade 37 ° C sıcaklığı korumak için vücudun kullandığı mekanizmalar bulunmaktadır. Bu mekanizmalar metabolik reaksiyonları arttırarak ısı üretmeyi içermektedir. Kas hareketi ısı üretmektedir, bu yüzden kişi soğukken titremeye başlamaktadır ve ölümden sonra vücudun metabolik hızı azalmaktadır. Bazı metabolik reaksiyonlar vücutta hala meydana gelmesine rağmen, artık yeni moleküller veya herhangi bir enerji üretmemektedir.
Beyin ve kalp çalışmadan, vücudun sıcaklığını kontrol etmesinin bir yolu yoktur. Bu nedenle, fizik yasalarına dayanarak, cesedin sıcaklığı çevredeki ortam sıcaklığı ile dengelenmektedir. Vücut sıcaklığı 37 ° C’nin altındaysa, ölümden sonraki ilk iki saatte 1 ° C düşmektedir ve daha sonra her saat bir derece azalmaya devam etmektedir.
PMI’yı Belirlemek İçin Algor Mortis’i Kullanma
Post-mortem aralık (PMI), bireyin öldüğü zaman ile vücudun bulunduğu zaman arasındaki zaman aralığıdır ve buna ölüm zamanı da denmektedir. Adli tıp uzmanları ve patologlar, bireyin ölebileceği 3 ila 4 saatlik bir zaman aralığı sağlamaktadır. Algor mortis, PMI hesaplamak için yararlı olsa da, her zaman en güvenilir faktör değildir. Glaister denklemi başparmak kuralı olarak da adlandırılır, soğutma oranını ortam sıcaklığı vücut sıcaklığından daha düşük olduğunda geri hesaplamak için kullanılan genel bir formüldür. Ayrıca Glaister Denklemi Algor mortis’i belirlemek için kullanılmaktadır.
Henssge Nomogram Tekniği PMI’yi hesaplamak için Algor mortis’i kullanmanın başka bir yöntemidir. Bir nomogram grafiksel bir hesaplama cihazıdır. Farklı parametrelere sahip bir grafik bulunmaktadır ve bilinen bir veya daha fazla parametrenin eşleştirilmesi, grafiği kullanarak üçüncü bir bilinmeyen parametreyi tahmin etmeyi sağlamaktadır. Ayrıca Henssge nomogramı, bireyin vücut ağırlığını ve PMI’yi tahmin etmek için rektal sıcaklığı dikkate alınmaktadır.
Bu formülü kullanarak PMI hesaplaması, 18 saat geçmeden önce ölümün erken aşamalarıyla sınırlandırılmalıdır. O zaman bile, Algor mortis PMI’yi belirlemek için kullanılan tek gösterge olmamalıdır. Soğutma hızı veya daha nadir durumlarda ısıtma, vücudun konumuna bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Örneğin dışarıdaki vücut güneş ışığına maruz kalmış mı yoksa gölgede mi? Ceset giyinik mi değil mi ve giysiler ölümden sonra bir noktada çıkarıldı mı? Sorularına 
cevap vermektedir.
Adli tıp uzmanları sadece vücut sıcaklığını değil, aynı zamanda vücudun bulunduğu ortam sıcaklığını ve son birkaç gündeki sıcaklıkları da kaydetmektedir. Toplanan diğer kanıtlarla birleştiğinde vücudun katı mortis ve livor mortis ve bölgedeki böcekler gibi diğer fizyolojik değişiklikler, bu adli tıp uzmanlarına yaklaşık PMI vermektedir.
Kaynakça:
link.springer.com
researchgate.net
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu