Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Anosmi Nedir?

0 515

Anosmi, kişinin koku alma duyusunu kısmen veya tamamen kaybettiği bir durumdur. 10.000 kişiden biri doğuştan anosmi ile doğmaktadır, yani doğdukları andan itibaren hiçbir koku alma duyusu yoktur. Bununla birlikte, anosmi diğer birçok faktör tarafından tetiklenebilmektedir. Sebebine bağlı olarak geçici, kısmi veya kalıcı da olabilmektedir ve koku alma yeteneği olmadan yaşamak bir mücadele olabilir. Bu genellikle soğuk algınlığı veya grip sonrası burun tıkanıklığı nedeniyle oluşan geçici bir durumdur. Bununla birlikte, ileri yaştaki yetişkinler, ilerleyen yaşla birlikte değişen çeşitli sağlık komplikasyonları nedeniyle koku alma duyularını kalıcı olarak kaybetme riski altındadır. Beyin veya kafadaki tümörler ya da travma gibi sinirleri etkileyen diğer sağlık koşullarının da her yaştan bireyde kalıcı koku kaybına neden olması muhtemel bir durumdur.

Nedenleri ve Risk Faktörleri

Çoğu zaman, anosmi tıkalı veya şişmiş burun pasajlarının bir sonucudur. Bu, koku moleküllerinin burun geçişine girmesini önler ve koku kaybına neden olabilmektedir. Anosmiyi tetiklediğine inanılan başka birkaç neden daha vardır ve bu nedenler aşağıdaki gibidir:
Mukus zarının tahrişi nedeni
• Sinüzit
• Soğuk
• Grip
• Alerjik olmayan rinite bağlı kronik tıkanıklık
• Sigara içmek
• Grip
• Alerjik rinit
• Kimyasal veya zehirli dumanlar
• Alkol kullanımı
Bunlar arasında, soğuk algınlığı anosminin birçokları için önde gelen nedenlerinden biridir. Ayrıca, bu tetikleyicilerin neden olduğu anozmi genellikle zamanla azalmaktadır. Nazal pasajların tıkanmasına yol açabilecek diğer faktörler ise aşağıdaki gibidir:
• Tümörler
• Polipler
• Nazal septum veya burun içindeki kemiğin deformiteleri
Daha önce de belirtildiği gibi, beyin veya sinirlere zarar vermek ayrıca anosmiyi tetikleyebilmektedir. Nazal geçidinde, burundaki sinirlerden beyne bilgi taşıyan reseptörler bulunmaktadır. Bu sinirlere verilen herhangi bir hasar, değişmiş bir koku duyusuna veya bunun tamamen kaybolmasına neden olabilmektedir. Çeşitli tıbbi durumlar bu hasarı tetikleyebilir ve bu tıbbi durumlar aşağıdaki gibidir:
• Beyin tümörü
• Alzheimer hastalığı
• Hipotiroidi
• Huntington hastalığı
• Şizofreni
• Parkinson hastalığı
• Çoklu skleroz
• İnme
• Şeker hastalığı
• Epilepsi
Ayrıca bazı faktörler kişiyi anosmi geliştirme riskine daha fazla götürebilir ve bu durumlar aşağıdaki gibidir:
• İlerleyen yaş
• Hormonal dengesizlikler
• Antibiyotik ve yüksek tansiyon ilaçları gibi ilaçlar
• Kimyasallara maruz kalma
• Baş veya beyinde bir yaralanma
• Radyasyon ve kemoterapi gibi tıbbi tedaviler
• Yetersiz beslenme
• Alkol bağımlılığı
• Sigara içme
Çok nadir durumlar da, bazı bebekler genetik faktörler nedeniyle koku alma duyumu gelişmeden doğarlar ve bu duruma doğuştan anosmi denmektedir. Anosminin ana semptomu koku kaybı olmasına rağmen, etkilenen bireyler ayrıca koku alma duyusunun azalması veya kaybolması nedeniyle birkaç işaret daha gösterebilirler.

Belirti ve Bulgular

• İştah kaybı
• Libido kaybı
• Depresyon
• Değişmiş koku alma duyusu
• Ani kilo kaybı veya kazanç
Ayrıca kişi anosmi için doktora gitmeye karar verirse, durumunun nedenini bulmak için bazı testlerden geçmesi istenebilir.

Teşhisi

Anosmi Nedir?Kişinin sağlık hizmeti sağlayıcısı veya doktoru önce yaşadığı belirtileri not ederek başlayabilir. Daha sonra devam edip burnunu inceleyebilir, tam bir fizik muayene yapabilirler ve hatta tıbbi geçmişini sorabilirler. Bu muayenelere ve cevaplarına bağlı olarak, doktor aşağıdaki testlerden birini veya birkaçını yapmayı önerebilir:
• Koku kimliği testi
• Beyni görüntülemek için manyetik rezonans görüntüleme (MRG) taraması
• Beyin bilgisayarlı tomografi (BT) taraması
• Nazal pasajına bakmak için nazal endoskopi
• Teşhis laboratuvar testleri
• Veya diğer uzmanlara yönlendirilme
Ayrıca kişinin anosmi durumunun nedeni belirlendiğinde, doktor buna göre bir tedavi prosedürü öneri yapacaktır.

Başa Çıkma ve Tedavi

Anosminin başlangıcı soğuk algınlığı veya grip tarafından tetiklenirse, burun tıkanıklığı düzeldiğinde koku alma hissi geri geleceği için bunun için ek bir tedaviye ihtiyaç olmayabilir. Anosmi tedavi stratejileri vardır ve bu stratejiler aşağıdaki gibidir:
• Antihistaminikler ve steroidler gibi ilaçlar
• Bir burun dekonjestanı veya burun spreyleri
• Polip varsa, cerrahi olarak çıkarılmaları
• Akupunktur
• Anosmiyi tetikleyebilecek ilaçları almayı bırakma
• Koku eğitimi
• Diyet ve yaşam tarzında değişiklik olabilecek diğer bilinen nedensel faktörleri ele alma
Ne yazık ki, yaş ilerledikçe veya doğumdan beri mevcutsa anosmi her zaman tedavi edilememektedir. Bu nedenle bu gibi senaryolarda, daha fazla komplikasyon veya kazaya yol açmadan önce bu durumla başa çıkmaya çalışılmalıdır. Etkilenmiş bir bireyin anosmi ile yaşamasına yardımcı olabilecek birkaç yol vardır ve bu yollar aşağıdaki gibidir:
• Yangın dedektörlerini ve alarmları eve yerleştirme
• Sigarayı bırakma
• Alkol alımını sınırlama
• Artıkları buzdolabında bırakma denenmeli ve kötüye gidip gitmedikleri söyleyip söylemediklerini takip etme
• Stresi kontrol altında tutma
Anosmi ile başa çıkmak, bir süredir bu durumla mücadele edenler için çok daha kolay olmaktadır. Ancak son zamanlar da koku alma duyularını kaybetmiş olanlar için işler biraz zor olabilir. Özellikle yakın zamanda teşhis edilmiş olan kişiler de, anosmi hastası olanlar tarafından karşılaşılan bazı komplikasyonlar vardır.

Komplikasyonları

Anosmi Nedir?Bireyin koku alma kabiliyetine bağlı olmayan anosmi ile yüzleşen bazı komplikasyonlar bulunmaktadır bunlar aşağıdaki gibidir:
• Yiyeceklerin tadına bakılmaması, etkilenen bir bireyin çok fazla veya çok az yemek yemesine neden olabilmektedir
• Gıda zehirlenmesi
• Etkilenen birey duman kokusunu tespit edemeyeceğinden, yangında tuzağa düşme riski artmaktadır
• Koku almamaya bağlı olarak samimiyet veya libido kaybı (feromonlar)
• Evde bulunan kimyasalları veya diğer tehlikeleri koklama kabiliyeti kaybı
• Depresyona yol açabilecek duygu durum bozuklukları
• Sosyal hayattan geri çekilme
• Vücut kokularını koklayamama
Hiç kimse kişinin anosmiden mustarip olmasıyla ilgilenemez, ancak yapabileceği en yakın şey onlarla empati kurmak ve elinden gelen her şeyi sunmaktır. Eğer kişinin anosmi hakkında herhangi bir sorunu veya şüphesi varsa, en yakın zamanda bir doktor tarafından yardım almalıdır. Akupunktur, koku duyusunun geri kazanılmasında etkili olan birçok tedaviden biridir. Bununla birlikte, yalnızca bir profesyonel tarafından yapılması gerekmektedir. Konjenital anosmi, günümüzde tedavisi yoktur. Bunla doğan bireyler, küçük yaşlardan itibaren bu durumla başa çıkmaya çalışmalıdır. Nazal polip, sinüzit veya soğuk algınlığı gibi durumlardan kaynaklanıyorsa anosmi tersine çevrilebilir. Bununla birlikte, daha ileri yaşta ortaya çıkarsa veya doğumdan beri mevcutsa, bu yeti geri alınamaz. Kişi bilinen bir durumdan ya da bilinen bir nedenden ötürü tamamen iyileşmeden sonra koku alma duyusu geri dönmediğinden şüpheleniyorsa doktorunu ziyaret etmelidir. Çünkü erken tanı daha fazla komplikasyonları önleyebilmektedir.

Kaynakça:
nih.gov
fifthsense.org
mayoclinic.org
uspharmacist.com

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku