Ardıç meyveleri (Juniperus communis L.), 60 ile 70 farklı tür içeren bir cinse aittir. Ardıç meyvelerinin en yaygın kullanılan şekli, Juniperus communis L. varyasyonudur. Ortak isim olarak kullanılan ardıç, aynı zamanda ardıç frukti, olarak da bilinir. Ardıç meyveleri, mutfakta kullanılan otlar ve baharatlar kategorisinde sınıflandırılır, çünkü yaygın olarak yiyeceklerin pişirilmesi ve muhafaza edilmesinde aroma olarak kullanılır. Ayrıca bitkisel bir acı olarak kabul edilir ve sindirimi arttırmaya yardımcı olduğu düşünülür.
Ardıç, her dem yeşil bir bitki veya ağaçtan elde edilen güçlü bir aromatik (kokulu) bitkidir. Kuzey Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika’nın ılıman bölgelerinde yetişir. Ardıç konisi, dut olarak adlandırılan kısımdır. Küçük yeşil bir meyveye benzemektedir, büyümenin ikinci yılında mavimsi siyah bir renge dönüşmektedir ve baharın sonlarında, ardıç bitkisi üzerinde küçük çiçekler açmaktadır.
Ardıç meyvesi meyveden ziyade küçük bir çam kozalağı gibidir. Aslında, ardıç meyvesi hiç bir meyve değil, acı bir tür turunçgil tadında bir baharattır. Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda potansiyel olarak faydalı özelliklerde maddeler içerirdiği tespit edilmiştir. Bunun yanında insanlarda ardıç meyvelerinden klinik bir yararı olduğunu gösteren hiçbir klinik çalışma olmadığını not etmek önemlidir.
Yaygın Kullanım Alanları
Ardıç meyvesinin en sık kullanılan mutfak kullanımı, geleneksel yemeklere lezzet vermek için kullanılan bir baharattır. Ezilmiş, kurutulmuş veya fermente edilmiş meyvelerin buharla damıtılmasıyla elde edilen esansiyel bir yağ olarak tıbbi amaçları için kullanılır. Ardıç meyvesinin kullanıldığı diğer yollar kurutulmuş meyvelerdir. Yağın diüretik (idrar üretimini artıran, ödemi azaltmaya ve kan basıncını düşürmeye yardımcı olabilecek arttırılmış bir madde) ve antiseptik özelliklere sahip olduğu söylenir. Ardıç meyvesi yağı ayrıca, sindirim sistemi yoluyla gıdanın hareketini arttırmaya yardımcı olduğu düşünülen gastrointestinal (mide ve bağırsaklar) tahriş edici olarak da bilinir. Kurutulmuş meyve ve yağ mide rahatsızlığını gidermek için kullanılır. Dikkat edilmesi gereken nokta, ardıç meyvesi esansiyel yağı birçok esansiyel yağın aksine, sınırlı iç kullanım için FDA onaylıdır.
Tarihçe
Ardıç meyvelerinin olgun dişi kozalakları binlerce yıldır kullanılmaktadır. Ardıçtan elde edilen özler, yılan ısırıkları ve solucanlar (bağırsaklarda) dahil olmak üzere birçok rahatsızlığın tedavisinde tarihsel olarak kullanılmıştır. Kuzey Amerika yerlileri, tüberküloz, mesane enfeksiyonları ve daha fazlası gibi durumları tedavi etmek için ardıç meyveleri kullanmışlardır. Ardıç meyveleri, turşusu yapılan yiyecekler için bir lezzet maddesi olarak yiyecek ve alkollü içecekler için popüler bir lezzetlendirici olarak da kullanılmıştır. Ardıç meyveleri, Hollanda’da 17. yüzyılda geliştirilen bir likör olan cinleri tatlandırmak için kullanılmıştır. Ardıç aromalı diğer alkollü içecekler arasında ardıç meyveleri ve dallarından yapılan Fin çavdar ve ardıç birası bulunur.
Eski Çağlarda Kullanımı
Zamanla daha da geriye giden antik Romalılar, Yunanlılar ve Mısırlıların ardıç meyveleri kullandıkları biliniyordu. Aslında, Yunanlılar ardıç meyvelerini arınma törenleri için bir bitki olarak kullanmışlar ve ardıç meyveleri ilaçlarını meyvelerde baharat olarak kullanmaya başlamaları söylenmeden çok önce ilaç olarak kullandılar. Romalılar da ardıç meyvelerini, Hindistan’dan ithal etmek pahalı olan karabiber yerine ucuza üretilmiş bir ikame olarak kullanmışlardır. Ardıç meyveleri Mısır mezarlarında bile bulunmuş; Mısırlılar ardıçları şifalı bir bitki olarak kullanırlar ve ölenleri mumyalamak için kullanmışlardır. Geleneksel Çin Tıbbında (TCM) ardıç meyveleri yüzyıllardır böbrek ve mesanenin safsızlıkları ve toksinleri atması için uyarıcı olarak kullanılmıştır. Ayrıca, mide, bağırsaklar ve dalak için sindirim toniklerinin yanı sıra, enfeksiyonları iyileştirmek için genel bir antibiyotik bitki olarak da kullanılmıştır.
Ek Yararlar
Sağlam bilimsel kanıtlar bulunmamakla birlikte, ardıç meyvelerinin aşağıdakiler dahil birkaç semptom ve durumu tedavi etmek için etkileyebileceği yıllar boyunca iddialarda bulunulmuştur:
• Diüretik etki (idrar çıkışını arttırır, ödemi azaltır ve kan basıncını düşürmeye yardımcı olur)
• Cilt sağlığı
• Anti-inflamatuar (şişmenin azaltılması) özellikleri
• Antiseptik ve antimikrobiyal özellikler (Candida mantarını öldürme gibi anti-bakteriyel ve anti-mantar etkileri dahil)
• Antioksidan özellikler (serbest radikallerin neden olduğu hasarı azaltır)
• Sitotoksik (anti-kanser) özellikleri
• Sindirim sistemini tahriş edici (sindirimi arttırır)
• Nöroprotektif özellikler (beyni ve sinir sistemini korur)
Ardıç Meyveleri Tıbbi Kullanımları
Bazı ardıç meyveleri de dâhil olmak üzere tedavi edebileceğini iddia ettiği birçok tıbbi koşullar vardır:
• Dispepsi (üst karın bölgesinin yemeklerden ve mide bulantısından, mide ekşimesinden ve yiyecek veya asidin yetersizliğinden sonra ağrı, rahatsızlık ve şişkinlik hali)
• Romatoid artrit
• Uykusuzluk (ardıç meyvesi yağı diğer yağlarla karıştırıldığında)
• Döküntü, egzama ve yara iyileşmesi
• Bronşit
• Mesane enfeksiyonları
• Diyabet (sınırlı klinik araştırma)
• Yüksek kolestorol
• Bazı kanser türleri (daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır)
• Bazı kişiler, aşağıdaki tıbbi durumların ardıç meyvesi esansiyel yağı ile tedavi edildiğini iddia etmektedir:
• Solunum yolu enfeksiyonları
• Boğaz ağrısı
• Yorgunluk
• Kas ağrıları
• Artrit
Bir kez daha, bu iddiaları destekleyecek tıbbi kanıt bulunmadığına dikkat etmek önemlidir.
Diğer Kullanımlar
[ardın kuru]Ardıç yaygın olarak aroma olarak kullanılır:
• Salamura gıdalar
• Alkolsüz içeçekler
• Dondurulmuş süt tatlıları
• Şeker
• Pişmiş ürünler
• Jelatinler ve pudingler
• Et ürünü
Ardıç meyveleri ayrıca acı baharatlarda, parfümlerde ve kozmetiklerde, cin benzeri tadı için ev ürünlerinde (bakteri ve mantar da dahil olmak üzere birçok mikroorganizma suşunu 
öldürme kabiliyeti için) ve veteriner kullanımı için (iyileştirmek için) baharat olarak kullanılır.
Yapılan Çalışmalar
Ardıç meyvelerinin çeşitli sağlık yararlarını gösteren çok sayıda klinik çalışma yapılmıştır. 2007 yılında yapılan bir araştırmada, ardıç meyvelerinin hayvanlarda dispepsinin iyileştirilmesine yardımcı olduğunu bulunmuştur. 2016 yılında gerçekleştirilen ve Farmakognozi ve Doğal Ürünler alanında hakemli bir dergide yayınlanan bir başka araştırmada bazı kanserlerde, ardıç meyvesi ekstraktlarının, romatoid artrit ve multipl sklerozun bakteriyel tetikleyicilerinin büyümesinin engellenmesinde, tedavide yararlı olduğunu keşfedilmiştir.
2010 yılında yapılan bir araştırma, ardıç meyvelerinin, meyve ve sebzelerde yaygın olarak bulunan bioflavonoitler ve flavonoidler olarak bilinen bileşiklerin çok güçlü antioksidan etkilerine sahip olduğunu keşfedilmiştir. Aslında, çalışma ardıç meyvelerinde 87 doğal antioksidan bileşiği ortaya çıkarmıştır. Birkaç çalışma daha ardıç meyvelerinin antimikrobiyal aktivitesi için olumlu sonuçlar göstermiştir. Ardıç meyvesi yağının, Staphylococcus aureus, Enterobacteria, birkaç zatürree lekesi ve daha fazlası ile mücadele ettiği bulunmuştur. Diğer çalışmalar ardıç meyvelerinin Parkinson hastalığının etkilerini iyileştirme ve kolesterolü düşürme ile ilgili potansiyel sağlık yararları olduğunu ortaya çıkarmıştır. Ardıç yağının (diğer esansiyel yağlarla birlikte) uyku ilacı bağımlılık yapıcı etkilerini azalttığı veya uykusuzluk hastalarında tamamen ortadan kaldırdığı bulunmuştur.
Olası Yan Etkiler
Ardıç meyvelerinden (alerjik semptomlar hariç) yapılan kayıtlarda belgelenmiş çok az yan etki bulunmaktadır:
• Deri döküntüsü
• Nefes alma zorluğu
• Böbrek hasarı (aşırı kullanımdan)
• Kan şekeri seviyelerindeki artış (şeker hastaları dikkatli kullanmalı ve kullanmadan önce sağlık uzmanına bildirilmelidir)
Ardıç meyveleri kullanımından sonra alerjik semptomlar ortaya çıkarsa, kullanıma devam etmeden önce tıbbi yardım istemek önemlidir.
Toksisite
Büyük miktarda ardıç meyveleri toksik olabilir ve aşağıdakilere yol açabilir:
• Kusma
• İshal
• Konvülsiyon
• Ardıç uçucu yağı böbrekler için toksik olabilir; Bununla birlikte, hayvan çalışmalarında toksisite öncelikle çok yüksek dozlarda keşfedilmiştir.
Kontrendikasyonlar
Ardıç meyveleri, bazı durumlarda kontrendike olabilir (önerilmez):
• Böbrek yetmezliği
• Karaciğer koşulları
• Diyabet (ardıç meyveleri kan şekeri düzeylerini düşürebilir – şeker hastaları dikkatli olmalı ve alınmadan önce daima sağlık uzmanına danışmalıdır)
• Emzirme
• Bazı ilaçlar almak
• Gebelik
Ardıç meyvesi, hamileliğin erken döneminde embriyonun düzgün bir şekilde yerleştirilmesine müdahale edebilir ve hamileliğin kaybına neden olabilecek ya da buna neden olabilecek başka özelliklere (uterus kasılmalarını tetikleme gibi) sahip olabilir. Hamile kadınlar ve hamile kalmaya çalışanlar ardıçları hiçbir şekilde kullanmamalıdır (bütün meyveler, baharat veya esansiyel yağ olarak).
2014 yılında yapılan bir araştırma, ardıç meyvelerinin toksisiteye neden olabileceğini veya vücudun birçok ilaç türünü parçalamak için gereken spesifik bir enzimi azaltarak çok çeşitli ilaçları metabolize etme yeteneğine müdahale edebileceği keşfedilmiştir. Bu nedenle, ardıç meyveleri almadan veya ardıç esansiyel yağı kullanmadan önce (herhangi bir ilacı 
kullananlar için) sağlık kuruluşu ile konuşmak önemlidir. Ardıçların bebeklerde veya çocuklarda kullanılması önerilmez.
Çalıdan Ardıç Meyveleri Yenebilir mi?
Hangi türden yediğini bilmek kaydı ile çalıdan ardıç meyvesi yenilebilir. Ardıç çalı/ağacının yaklaşık 60 ila 70 farklı çeşidi vardır. Az sayıdaki ardıç bitkisi zehirlidir ve bazılarında yenemeyecek kadar acı meyveler bulunur. Sadece ortak ardıç (Juniperus communis L.) bitkisi geleneksel yiyeceklerde tatlandırmak için kullanılan yenilebilir meyveler verir.
Herhangi bir bitkisel üründe olduğu gibi, uygulama ve dozaj konusunda sağlık hizmeti sağlayıcısının talimatlarını takip etmek önemlidir. Tüm ilaçlarda ve takviyelerde olduğu gibi, sağlık hizmeti sağlayıcısı, ardıç almanın böbrek sorunları da dahil olmak üzere herhangi bir tıbbi durumla çelişip çelişmediğine karar verebilecek nitelikteki kaynağı olmalıdır.
Kaynakça:
draxe.com
ncbi.nlm.nih.gov
sciencedaily.com
sciencedirect.com
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu