Bilimsel adı Dasypodidae olan armadillo ya da yaygın ismiyle tatu, cingulata takımına aittir. Bu hayvanlar pilosa sınıfına giren karınca yiyen ve tembel hayvanlardandır. Her iki grup da vücudun alt kısmında çift vena, kava veni ve alt lomber vertebra üzerinde xenarthra adı verilen ek hareketli eklemlere sahip olmaları bakımından benzersizdirler. Armadillonun zırhlı bir üst gövdesi olduğundan, karınca yiyen ve tembel hayvanlar kürklü olduğu için iki gruba ayrılabilir. Tropikal yağmur ormanlarından, kuru savana ve otlaklara kadar çeşitli habitatlar da yaşarlar, Kuzey ve Güney Amerika’da bulunan yaklaşık 20 tür armadillo vardır. Armadillo ismi İspanyolcadır ve küçük zırhlı biri anlamına gelir. En yaygın ve en kalabalık armadillo, Orta Amerika’da doğal avcıların bulunmamasından dolayı menzilini genişleten Dokuz kemerli Armadillodur (Dasypus novemcinctus). Bu hayvanlar türlerine bağlı olarak büyüğünde 13–150 santimetre arasında ve 85 gram–54 kilogram arasında değişen küçük plasental memelilerdir. En büyüğü 89 santimetre uzunluğundaki Dev Armadillo (Priodontes maximus), üçte biri kuyruğudur, tipik olarak 28 kg ağırlığında ve koyu kahverengi rengindedir. En küçüğü ise 90–115 milimetrede uzunluğunda ki Pembe Peri Armadillodur (Chlamyphorus truncatus). Diğer türler arasında siyah, kırmızı, gri veya sarı renkli olabilirler. Bazı Armadillolar, zırhlarında bulunan kemer sayısıyla ayırt edilebilir. Brezilya üç kemerli Armadillo (Tolypeutes tricinctus) ve Güney üç kemerli Armadillo (Tolypeutes matacus), kendilerini top gibi toplayabilen tek türlerdir ve bu durum avcılarına karşı savunma şekilleridir. 41–53 santimetre uzunluğundadırlar, sağlam kuyrukları ve keskin pençeleri vardır. Arka plakaları, ön plakaları ve ortada üç hareketli plakaları olan kompakt hayvanlardır. Diğer Armadillo türleri korunma için zırhlarına güvenirler. Bir Armadillo zırhı, scute adı verilen küçük, üst üste binen epidermal pullarla kaplı dermal kemikten oluşur. Alt kısımları yumuşak deri ve tüyle kaplıdır. Bu hayvanlar yiyecek almak ve yuvalarını kazmak için kullandıkları çok keskin pençelere sahiptirler. Az gelişmiş bir vizyona sahip olsalar da, böcekleri ve diğer avları aramak için akut koku alma duygularına güvenirler. Tıpkı karıncayiyenler gibi, Armadillolar da karıncaları ve termitleri yakalamak için kullandıkları çok uzun, yapışkan bir dile sahiptirler. Arka ayaklarında 5 pençeli ayak parmağı ve ön ayakta 3-5 pençeli ayak parmağı olan kısa, kalın bacakları vardır. Böceklerin dış iskeletlerini ezmek için kullandıkları çok sayıda kazık benzeri yanak dişine sahiptirler, ayrıca sivri uçları, küçük gözleri ve küçük kulakları vardır.
Habitatları
Armadillolar türene bağlı olarak çok çeşitli sıcak yaşam alanlarına sahiptirler. Habitatlar tropikal yağmur ormanlarından çayırlara, kuru çöllere ve ovalara kadar değişebilir. Armadillolar düşük metabolik hızları ve yağ depolarının bulunmamasından dolayı soğuk havayı sevmezler.
Beslenme Alışkanlıkları
Çoğu Armadillolar omnivorlardır ve farklı Armadillo türlerinin farklı beslenmeleri vardır. Bazıları böcekleri, toprağı, bitkileri, meyveyi ve küçük omurgasızları yerler, ancak çoğunluğu tamamen karınca ve termitlerle beslenirler. Genellikle sabahın erken saatlerinde akşam yiyeceklerini avlarlar.
Davranışları
Armadillolar, yuvalarını diğer yetişkin Armadillolarla paylaşmayan yalnız, çoğunlukla gece hayvanlarıdır. Günde 16 saate kadar uzun süreler boyunca uyku eğilimindedir. Çok iyi yüzücülerdir ve yaklaşık 6 dakika su altında kalabilirler. Armadilloların yüzebilmeleri için midelerini ve bağırsaklarını hava ile şişirmeleri gerekir, aksi halde zırhlarının ağırlıkları nedeniyle batarlar. Ayrıca havasız kaldıklarını hissettiklerinde havaya 3 feet kadar zıplayabilirler. Armadillolar bölgelerini yüzlerinden, ayaklarından ve arkalarından salgılarla işaretler.
Üreme Biçimleri
Türlere bağlı olarak, dişi Armadilloların gebelik süresi, 60–120 gün arasında değişmektedir. Dokuz kemerli Armadillolar gibi bazı türlerde, gecikmiş implantasyon, gençlerin çiftleşmeden 8 ay sonrasına kadar doğmadıkları durumlarda ortaya çıkar. Bu, yeni alanları kolonileştirme yeteneklerine yardımcı olur. Armadillo dişiler aynı cinsiyetten 4 aynı yavruyu doğururlar ve bu da başka bir hayvan tarafından bilinmez. Her 4 bebek de aynı yumurtadan gelişir ve aynı plasentayı paylaşır. Infant Armadillo’ların zırhları yoktur, bunun yerine büyüdükçe sertleşen yumuşak derileri vardır. Yavruları yaklaşık 10 haftada sütten kesilir ve 3-12 ay arasında cinsel olgunluğa ulaşırlar. Bir Armadillo’nun ömrü yaklaşık 15 yıldır.
Korunma Durumları
Armadillolar, popülasyonu genişleyen Dokuz kemerli Armadillo hariç, tehdit altında bir tür olarak sınıflandırılır. Büyük tehditler habitat kaybı ve aşırı avlanmadır. Çünkü Armadillo eti Amerika’da bazı kültürler tarafından tüketilir. İşte biraz daha Armadillo türü ve onlar hakkında bazı genel bilgiler aşağıdaki gibidir.
And Peri Armadillo (Chaetophractus nationi): Bolivya’da, Puna bölgesinde yaşarlar. Bu Armadillo 8’i hareketli olan 18 kemer vardır. Sarı ve açık kahverengi renktedirler, vücut uzunluğu 8–15 inç arasında ve kuyruk uzunluğu 3–6 inç arasındadır. Ayrıca yüksek rakımlı arazilerde yaşarlar. Omnivoril diyetleri, kuşlar ve sürüngenler gibi küçük omurgalıları içerir 
ve ayrıca böcekleri, kökleri, tohumları ve meyveleri de yerler. Bu tür, sıcak havalarda gece ve hava serin olduğu gün boyunca aktiftirler. Oyuklar 10 feet uzunluğunda olabilir, yaz aylarında olan üreme mevsimi dışında yalnızdırlar. Gebelik süreleri 2 aydır ve iki yavru yuvalarda doğarlar. Erkekler gençleri yetiştirmeye yardımcı olmazlar. Cinsel olgunluğa yaklaşık 9 ayda ulaşılmaktadır ve 16 yıla kadar ömürleri var. Ayrıca And Peri Armadillolar nesli tükenmekte olan bir türdür.
Brezilya Üç Kemerli Armadillo (Tolypeutes tricinctus): Brezilya, Güney Amerika’ya özgü bir türdür. Kendilerini bir top haline getirebilecek yalnızca 2 tür Armadillodan biridir. Tercih edilen yaşam alanı savan ve kuru ormanlıktır ve ana beslenmeleri karıncaları ve termitleri içerir. Ayrıca yumuşakçalar, solucanlar ve meyveleri de yerler. Karıncaları yakalamak için uzun yapışkan bir dilleri vardır. Ağırlık 1,5 kilogram ve vücut uzunluğu 41–53 santimetredir. Zırhlı üst kısımlar ve alt kısımlarda uzun tüyleri vardır. Yalnız hayvanlar ancak ara sıra 3 üyeye kadar olan aile gruplarında yaşarlar. Bu hayvanlar gece hayvanlarıdır, ancak gün boyunca beslendikleri bilinmektedir. Üreme ayları ise ekim-ocak arasıdır. Gebelik süreleri 120 gün sürer ve sonrasında tek bir kör yavru doğururlar. Yavrular doğumdan birkaç saat sonra toplanarak yuvarlanabilirler ve 10 haftada sütten kesilirler, ayrıca 9–12 ayda cinsel olgunluğa ulaşırlar. Yaşam süresi vahşi ortamda 15 yıla kadardır. Brezilya Üç Kemerli Armadilloları hassas türler olarak sınıflandırılır.
Büyük Tüysüz Kuyruklu Armadillo (Cabassous tatouay): Arjantin, Bolivya, Peru, Uruguay, Brezilya ve Paraguay’da (Güney Amerika) bulunurlar. Vücut uzunluğu 63,5 santimetredir ve ağırlıkları 5,40 kilogramdır. Bu tür Dev Armadilloyu andırıyor ancak kuyruklarında zırhtan yoksundurlar. Genellikle nehirler boyunca ve çayırlarda bulunur ve geceleri yemek için beslenen gece hayvanlarıdır. Tehdit edildiklerinde kendilerini dakikalar içinde gömebilirler. Seslerini kullanıldıklarında domuzlara benzer bir ses çıkarırlar. Beslenmeleri esas olarak karıncalardan oluşur, ancak aynı zamanda karınca yuvası ve termit höyüklerinde bulunan omurgasızları da tüketirler. Dişiler yılda bir yavru doğurur ve ömürleri 12–15 yıl arasındadır.
Pembe Peri Armadillo (Chlamyphorus truncatus): Yaşam alanları Arjantin’dir. Bu Armadillo, türlerin en küçüğüdür, 4–5 inç uzunluğunda bir gövdeye sahiptirler ve 120 gram ağırlığındadırlar. Çok küçük gözleri ve kulakları vardır, alt kısımlarında uzun ipeksi tüyleri vardır ve pembe/soluk renklidirler. Tercih edilen yaşam alanı kuru otlaklar ve dikenli çalı ve kaktüslerin bulunduğu kumlu ovalardır. Başlıca yiyecekleri karıncalar ve karınca larvalarıdır. Bu hayvanlar yuvalarını genellikle karınca yuvalarına yakın yaparlar. Bu Armadillo, kendini tehlikede hissettiğinde saniyeler içinde kendini gömme yeteneğine sahiptir. Dişiler bir yavru doğurur veya bazen iki yavruları olabilir. Ömürleri 5–10 yıldır ve nesli tükenmekte olan bir tür olarak listelenir.
Cırlak Peri Armadillo (Chaetophractus vellerosus): Arjantin, Bolivya, Şili ve Paraguay’da yaşarlar. Bu hayvanın baş ve vücut uzunluğu 220 ile 400 milimetredir ve 
ağırlıkları ortalama 84 kilogramdır. Kuyruğunun uzunluğu 90 ile 175 milimetredir. Bu tür 6–8 hareketli kemeri olan toplam 18 kemeri vardır ve diğer Armadillo türlerinden daha fazla tüy uzamasına sahiptirler. Uzuvları ve alt kısımları açık kahverengi ve beyaz tüylere sahiptirler. Yalnızca gece boyunca yiyecek ararlar ve gece hayvanıdırlar. Yiyecekleri çoğunlukla böceklerden ve bitkilerden oluşur, ancak yaz boyunca kertenkeleler, yılanlar ve kemirgenlerle de beslenirler. Gebelik süresi 675 gündür ve yılda iki kez ürerler. Ayrıca cinsel olgunluğa 9 ayda ulaşılmaktadırlar.
Kaynakça:
İnterestingfacts
Zooborn
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu