Akciğer aspirasyonu, yanlışlıkla bir nesneyi veya akışkanı soluk borusu ve ciğerlerine soluyan bir kişinin durumuna ilişkin bir tıbbi terimdir. Bu durum; öksürüğe, solunum zorluğuna, rahatsızlığa ve bazen de boğulmaya neden olabilir. Çoğu birey, yemek yerken veya içerken yedikleri ya da içtikleri yanlış yere gittiğinde pulmoner aspirasyonla karşılaşır. Veya aspirasyon, altta yatan sağlık durumundan kaynaklanan sürekli bir problem olabilir. Aspirasyon terimi ayrıca, doktorun istenmeyen sıvıları bir kişinin vücudunun bir kısmından çıkarmak için bir emme borusu veya iğnesi kullandığı tıbbi bir prosedürü de ifade edebilir.
Akciğer Aspirasyonu
Akciğer aspirasyonu, bir kişi soluk borusu ve ciğerlerine yabancı bir madde soluduğunda meydana gelen bir durumdur. Genellikle bir insanın yediği veya içtiği bir şey yanlış bir şekilde gittiğinde meydana gelir. Veya birisi nefes aldığında şu durumlarda oluşabilir:
•Havuzda ya da nehirde yüzerken veya oynarken
•Tükürük yuttuğunda
•Kusma dâhil mide içeriği yuttuğunda
•Duman, gaz veya toz
Bu maddeler solunum yollarını kısmen tıkayabilir ve akciğerleri tahriş edebilir; bu da öksürük, nefes almada zorluk ve diğer semptomlara yol açabilir.
Aspirasyon Prosedürü
Aspirasyon ayrıca bir sağlık uzmanının, akciğerlerden, eklemlerden, apselerden, diğer organlardan veya dokulardan gelen zararlı sıvıyı almak için bir emme borusu veya iğnesi kullandığı tıbbi bir prosedürü de ifade edebilir. Bir doktor ayrıca, bir sıvı numunesi almak ve enfeksiyon belirtileri, kanser hücreleri veya belirli maddelerin varlığı açısından test etmek için aspirasyon yapabilir.
Belirtiler
Bir kişi hava yollarına bir şey aspire ettiğinde, belirgin semptomlara neden olmayabilir. Bununla birlikte, madde soluk borusunu kısmen tıkar veya ciğerleri tahriş ederse, bazı semptomlara yol açabilir. Bu semptomlar:
•Öksürme
•Boğazına bir şey sıkışmış hissi
•Acı yutma
•Hırıltılı
•Nefes alma zorluğu
•Ses kısıklığı
Nedenleri
Genellikle bir birey yemek yerse veya içerse yiyecek ya da sıvı ağızdan boğaza, yemek borusu veya yemek borusundan mideye doğru hareket eder. Akciğer aspirasyonu, madde yanlışlıkla yemek borusu yerine soluk borusu ve ciğerlerine geçtiğinde meydana gelir. Bu genellikle yutma refleksindeki bir sorundan veya dil kontrolünün olmamasından kaynaklanır. Aspirasyon, kişi anestezi altında ameliyat olurken de oluşabilir. Mide içindekiler ağzına, ardından ön borudan aşağı doğru ve ciğerlere doğru ilerleyebilir.
Anestezi, kişinin bilinç düzeyini ve solunum yollarını koruma yeteneğini azaltır, bu da aspirasyon riskini artırır. Bu nedenle doktorlar, cerrahi bir prosedür yapmadan önce hastalardan bir şey yememelerini ister. Anestezistler, anestezi uyguladıktan sonra solunum yollarının entübasyonla korunması gibi aspirasyonu önlemek için de önlem alırlar. Bazı sağlık koşulları da kişinin pulmoner aspirasyon riskini artırabilir.
Risk Faktörleri
Çoğu birey ara sıra akciğerlerine bir şey aspire eder ve bazı konular bu riski artırabilir. 2015 yılında yapılan araştırmada kesitsel çalışma göre, 105 kişiden en az bir kişide yaşanan inme faktöründen sonra bu durumun oluşturduğu sonucuna varılmıştır.
Araştırma, aşağıdaki koşullardan herhangi birine sahip katılımcıların aspirasyon geliştirme olasılıklarının yedi kat daha fazla olduğunu göstermiştir:
•Yutma güçlüğü için tıbbi terim olan yutma güçlüğü
•Bozulmuş ya da yok gag refleksi
•Fiziksel hareketliliğin azalması
•Parkinson hastalığı gibi nörolojik bozukluklar
Bir bireyin aspirasyon riskini artırabilecek diğer faktörler şunlardır:
•Bilinç kaybına ve reflekslere yol açabilen ilaçlardan veya alkolden sarhoşluk
•Bunaklık
•Gastroözofageal reflü hastalığı (GERD)
Komplikasyonlar
Aspirasyon, zararlı yabancı cisimleri veya maddeleri akciğerlere sokarak ilave problemler yaratabilir. Örneğin, bir kişi akciğerlere zararlı bakteri içeren bir şeyi aspire ettiğinde, bu aspirasyon zatürre denilen bir durumu karakterize eden enfeksiyon ve iltihaplanmaya neden olabilir. Aspirasyon pnömonisi belirtileri şu şekilde sıralayabiliriz:
•Kronik bir öksürük
•Kan ya da yeşil balgamlı öksürük
•Ateş
•Göğüs ağrısı
•Yorgunluk
•Nefes darlığı veya hırıltılı solunum güçlüğü
Aspirasyon zehirli dumanlar içerdiğinde, kimyasal zatürre gelişebilir. Enfeksiyon olmamasına rağmen, kimyasal zatürre iltihaplanmaya ve aspirasyon zatürre ile benzer semptomlara neden olabilir.
Çocuklarda Aspirasyon
Aspirasyon çocuklarda sık görülen bir sorundur ve bir ebeveyn veya bakıcı, çocuğun kronik bir öksürükle boğmasına veya gelişmesine kadar fark edemeyebilir. 2016’da yapılan bir araştırmaya göre, aspirasyon semptomları gösterdikten sonra endoskopi yapılan 102 çocuğun tıbbi kayıtlarını gözden geçirrilmiş, araştırmacılar, bu çocukların 49’unun fındık veya tohum parçalarını aspire ettiği tespit edilmiştir. Çocuklarda aspirasyon belirtileri yetişkinlerde olduğu gibi aynı olmayabilir ve çocuklarda aspirasyon belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz:
•Yüz ekşitme ifadeleri
•Zayıf emme
•Aşırı ağız akıntısı
•Beslenme sorunları veya beslenme sırasında nefes almada zorluk
•Hırıltı
•Sık göğüs enfeksiyonları
Çocuklarda aspirasyon için risk faktörleri şunlardır:
•Yarık damak
•Beyin felci gibi nörolojik durumlar
•Erken doğum
•Kronik kalp hastalığı
Kronik aspirasyonu olan çocuklar için tedavi seçenekleri GÖRH ilaçları ile tedaviyi veya mesleki tedaviyi ve ameliyatı içerebilir.
Ne Zaman Doktora Görünmeli
Aspirasyon her zaman tıbbi tedavi gerektirmez. Bununla birlikte, bazı semptomlardan herhangi biri ortaya çıkarsa acil servise başvurulmalıdır:
•Boğulma veya tıkalı havayolu
•Gürültülü solunum
•Ciltte veya tırnaklarda morarma
•Göğüs ağrısı
•Hırıltılı
Aspirasyon belirtileri her zaman hemen göstermez, gelişmeleri saatler veya günler alabilir. Aspirasyondan sonra bazı belirtiler ortaya çıkarsa bir doktora gidilmelidir, bu belirtiler şunlardır:
•Ateş
•Mukusta artış
•Kronik öksürük
•Kan tükürme
•Kötü kokulu mukus
Tedavi
Aspirasyon tedavisi, bir bireyin semptomlarının ciddiyetine ve soludukları materyale bağlıdır. Bazı durumlarda, tedavi gerekli değildir. Bir parça yiyecek gibi bir nesne hala akciğerlerde ise, doktor bronkoskopi önerebilir. Bu prosedür sırasında, bir sağlık uzmanı yabancı bir malzemeyi çıkarmak için bir kişinin boğazından aşağı doğru kamerayla ve akciğerlere bir tüp yerleştirecektir.
Aspirasyon pnömonisi olan insanlar için, bir doktor enfeksiyonu gidermek için antibiyotik önerebilir. Aspirasyon inme gibi tıbbi bir durumdan kaynaklandığı zaman, konuşma terapisi bir kişinin yutma refleksini iyileştirmeye ve aspirasyon riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Ayrıca diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri de kronik aspirasyonun tedavisinde yardımcı olabilir. Bu yöntemlere cevap vermezse, bir kişi beslenme ihtiyaçlarını karşılamak için tüp besleme gerektirebilir.
Önleme
Birey, pulmoner aspirasyon riskini azaltmak için aşağıdakileri içeren adımlar atabilir:
•Daha küçük yiyecek parçalarını almak ve yavaş çiğnemek
•Çiğ et gibi çiğnenmesi zor yiyeceklerden kaçınmak
•Uzanırken yemek yemekten veya içmekten kaçınmak
•Çocuklara fındık, tohum, sosisli ve üzüm gibi boğulması kolay yiyecekler vermekten kaçınmak
•Yutma tekniklerini geliştirmek için konuşma veya mesleki terapiye katılmak
•Doktorun ameliyat öncesi açlık talimatlarını takip etmek
•Bir doktorla yutmayı etkileyen ilaçlar hakkında konuşmak
Aspirasyon bir sağlık durumu veya tıbbi prosedür ile ilgili olabilir. İşlem sırasında, doktor, kişinin vücudunun bir bölümünden sıvıyı almak için bir emme borusu veya iğnesi kullanır. Pulmoner aspirasyon adı verilen sağlık durumu, bir insan yanlışlıkla yiyecek veya içecek gibi bir yabancı maddeyi akciğerlerine soluduğunda meydana gelir.
Semptomlar şiddete göre değişebilir, ancak insanlar çoğu zaman inhale edilen materyali öksürebilir. Zararlı maddelerin solunması zatürree gibi komplikasyonlara neden olabilir. Disfaji ve GÖRH dâhil bazı tıbbi durumlar kişinin aspirasyon riskini artırabilir.
Hafif aspirasyon genellikle tedavi gerektirmez. Bununla birlikte, yabancı madde akciğerlere sıkışırsa veya pnömoni semptomları ortaya çıkarsa bir doktora başvurulmalıdır. Kronik aspirasyonu olan kişiler için, doktor, altta yatan nedeni tedavi etmeye odaklanacaktır. Ayrıca, konuşma terapisi bir kişinin yutma tekniğini ve dil kontrolünü iyileştirmeye yardımcı olabilir
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu