Azerbaycan‘ın güneyinde yer alan Lenkeran-Astara Bölgesi Talış Dağları ve Lenkeran Ovası olarak iki kısma ayrılır. Lenkeran Ovası deniz seviyesinden 28 m aşağıda olup Hazar Denizi’yle Talış Dağları arasında yer almaktadır. Bölgenin iklimi nemli subtropik, yıllık yağış miktarı 1400-1600 mm olup, Azerbaycan’ın en çok yağmur alan bölgesidir. Toprak tiplerinden sarı ve kırmızı (terrarosa) topraklar bulunur. Azerbaycan’ın altı ilini (Lenkeran, Astara, Lerik, Yardımlı, Masallı ve Celilabad) içine alan bu bölge çok güzel doğal zenginliklere sahiptir. Üçüncü Dönem Buzul Çağı etkisinden korunabilen Lenkeran-Astara Bölgesi, doğası ve üçüncü dönem florasının relikt (eski çağlardan günümüze kadar kalan türler) ve endemik (sadece bulunduğu yörede yayılış gösteren türler) ağaç türlerinin yer almasıyla Azerbaycan’ın diğer bölgelerinden ayrılır. Zengin orman alanına, kaplıcalara, şifalı su ve güzel manzaralı baraja sahip olan bu bölge, ilkbahar ve yazları bir çok turist tarafından ziyaret edilir.
Kaplıcalar: Lenkeran’da kaplıcalar eski dönemlerde de insanlar tarafından kullanılmaktaydı. XIV yy.da yerli ahali tarafından bu suların şifalı oldukları tespit edilmiştir.
Meşe Kaplıcası:Diğer adı da Haftonu’dur (yedi pınarı). Eskiden burada 7 kaplıca kaynağının bulunduğu bilinmektedir. Suyundaki pH 7,0- 7,6 arasında değişir. 1962-1963 yıllarında Meşe Kaplıcası’nda yeni kaplıca kuyuları kazılarak, günlük su debisi ve sıcaklığı tespit edilmiş, ama maliyet yönünden problemler olduğu için kuyuların ağızları mühürlenmiş ve yedekte tutulmuştur.
Havzova Kaplıcası: Lenkeran-Boradikah-Masallı kara-yolu üzerinde Lenkeran il merkezinden 13 km kuzeybatıda, Talış Dağları’nın eteğinde yer almaktadır. XVIII-XIX. yy da bu kaplıcadan yıkanmak için, insanlarda ve hayvanlarda deri hastalıklarının tedavisi için ve şifalı çamurundan ilkel olarak yararlanılmıştır. 1920’li yıllarda, ağaç ve tahta ile kenarları kapatılmış havuzlar insanların hizmetine sunulmuştur. Günümüzde Havzova Kaplıcası biraz da genişletilerek, pansiyon-tedavi merkezi halinde faaliyet göstermektedir. 300-1013 m derinliğe sahip kuyulardan çıkartılan, 400C’den yüksek sıcaklığa sahip olan, hidrojen sülfitli kükürt gazı içeren su; sinir, deri hastalıkları, kas ve kemik ağrılarının, romatizma rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılır.
Ibadi Kaplıcası: Kaplıca adını Ibadi Dağı’ndan almıştır. Rivayete göre ilk defa buraya ağır deri hastalığını tedavi etmek için Ibadulla adlı birisi gelmiş tedavi olduktan sonra buraya yerleşmiş ve burası onun adıyla adlandırılmıştır. 1930 yılında burada dinlenme-tedavi amaçlı merkezin inşaatı başlamıştır, fakat 1933 yılında çevrede olan ormanlığın yanması, yapılan binaların da yanmasına neden olmuştur.
Günümüzde kaplıca dinlenme- tedavi merkezi olarak hizmet vermektedir. Günlük su debisi 1123 m3, suyun sıcaklığı 42 0C’dir.
Bu kaplıcaların suyunun fizikokimyasal yapısı, yüksek içeriği ve tedavi etkisi bakımından, dünyaca ünlü olan Soçi-Matsesta (Rusya) dinlenme-tedavi merkezinin suyundan geri kalmamaktadır .
Hanbulan Barajı: Lenkeran-Astara karayolu üzerinde Talış Dağları eteğinde, Didioval çöküntüsünde, yatağına kurulmuş olup, Lenkeran il merkezinden 18 km güneyde bulunur. Barajın yeri özellikle seçilmiştir. Çok güzel manzaraya sahip olan barajın inşaatı 1962 yılından 1976 yılına kadar sürmüştür. Barajın genel su tutumu 52 milyon m3, setin maksimum yüksekliği 74,18 m, barajın su yüzeyinin alanı (dolu halde) 246 ha, barajda suyun önünü kesmek için kullanılan setin uzunluğu 550 m’dir. Baraja 3 ana su aktarıcı kanal bağlanmıştır: Uzunluğu 4,5 km olan Hanbulan su aktarıcı kanalı, uzunluğu 7,7 km olan Astara yönünde yer alan Sağ Sahil kanalı ve uzunluğu 6,6 km olan Lenkeran yönünde yer alan Sol Sahil kanalı. Hanbulan Barajı’nda bulunan su ile Astara ilinin 2787 ha, Lenkeran ilinin ise 7787 ha alanı sulanmaktadır. Barajdan Lenkeran ve Astara illerinin içme suyu ihtiyacını karşılak için boru hatları çekilmiştir.
Talış ormanları: Bu ormanlar Talış Dağları’nda ve kısmen Lenkeran Ovasında yer almaktadır. 2200 m yüksekliğe kadar yayılarak 150 bin ha alanı kaplamaktadırlar. Burada Hirkan tipli suptropik iklim ağaçları yer alır. Lenkeran-Astara Bölgesi’nde 36900 ha’lık alanda 1167 tür bitki kayda alınmıştır. Bölge tür çeşitliliğine göre Kafkaslarda yer alan 18 flora bölgesi içinde ilk sıradadır. Buradaki 150 tür ağaç ve 36 tür çalı endemiktir.
Hazar Denizi’nden gelen bulutlar Talış Dağları’nı geçemeyip, tüm yağışı bu bölgeye bırakır. Yüksek neme neden olan bu hava kütleleri, bölgede orman, çalı ve çimenliklerin yoğunluğunu arttırmıştır.
Talış Dağları’nda ormanları korumak amacıyla Lenkeran Ovasında, Lenkeran-Astara illeri arazisinin çoğunu kaplayan Hirkan Devlet Koru’su oluşturulmuştur.
Maalesef son yıllarda Azerbaycan’da geçiş döneminin getirdiği otorite boşluğu nedeniyle bu ormanların bilinçsiz olarak yok edilmesini önlemek için gerekli dikkat gösterilmemektedir.
Yazar:Enes Eker