Anadolu kültür varlıkları bakımından oldukça zengindir. Birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Anadolu bu medeniyetlerin izleriyle daha da zenginleşmiştir. Her bölgenin her yörenin her ilçenin hatta her köyün kendine has özellikleri vardır. Yan yana iki köyde bile farklı kültürel özellikler görmek mümkündür. Yemekleriyle, düğünleriyle, asker uğurlamalarıyla, kına geceleriyle, el sanatlarıyla Anadolu her adımda farklılıklar sergiler.
Bitlis’te Anadolu’nun kültürel değerleri yönünden zengin illerinden bir tanesidir. Bitlis’in kendine has birçok kültürel değeri vardır. Bunlardan el sanatlarını incelersek öncelikle kendi arasında gruplandırmak gerekir. İlk olarak el tezgahlarında yapılan el sanatlarını değerlendirmek gerekirse;
1- Gej: Bu yöresel bir kumaşı dokuma sanatıdır. İl Kültür Müdürlüğü tarafından desteklenir ve açılan kurslarla halka öğretilir. Bu kumaş daha çok yöresel elbiselerin yapımında halk oyunları kıyafetleri için kullanılır.
2- Aba: Keçi kılından ve tiftik yünden yapılır. Aba Bitlis’in Mutki ilçesinde yapılır. Aba yapımı Mutki Halk Eğitim Merkezi tarafından desteklenmekte olup açılan kurslarla herkes kolayca aba yapmayı öğrenebilir. Aba ekonomik olarak pazarı açık bir üründür.
El tezgahlarında dokunan gej ve abadan başka seccade, heybe, cacım ve Bitlis kuşağı da yapılmaktadır.
Bitlis ilinde dokuma tezgahlarında da birçok el sanatı yapılmaktadır. Bunlar;
3- Halıcılık: Bitlis’te halıcılık İl Kültür müdürlüğü tarafından açılan kurslarla halkın öğrenimine açılmıştır. Halıcık Anadolu’da yaygın olarak yapılan bir el sanatıdır. Ama her yörenin kullandığı halı ipi ve halıya uyguladıkları motifler, renkler birbirinden farklıdır. Bu da Anadolu’nun kültürel değerlerinin ne kadar zengin olduğunu bir kez daha göstermiş olur.
4- Kilimcilik: Bitlis’in Ahlat ve Adilcevaz ilçelerinde kilim üretilir. Atölyelerde yapılan kilimlerin yapılmasını İlçelerin Kaymakamlıkları ile Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları destekler.
5- Harik: Bu yöresel bir ayakkabıdır. Yöresel bir ayakkabı olduğu için yöresel halk oyunları esnasında giyilir. Aynı zamanda yöre halkı özel günlerde de bu ayakkabıyı giymeyi tercih eder. Süs olarak da evlerde kullanılmaktadır. Bu ayakkabının yapımını da İl Kültür ve Turizm müdürlüğü kurslar açarak desteklemektedir.
6- Bastonculuk: Bastonculuk, Bitlis’in Ahlat ve Adilcevaz ilçelerinde yapılmaktadır. Özellikle Ahlat bastonu oldukça ünlüdür. Bitlis’te yapılan bastonlar yöreye ait desenlerle işlenmektedir. Baston malzemesi olarak ceviz, kiraz, karaağaç, dut ağaçları kullanılmaktadır. Bastonlarda Selçuklu motiflerini de görmek mümkündür. Bastonculuk da diğer birçok sanat dalında olduğu gibi İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından desteklenmekte aynı zamanda Ahlat Kaymakamlığı da Bastonculuğu desteklemektedir.
7- Taş İşçiliği: Taş işçiliği çok önemli ve göz dolduran bir sanat dalıdır. Bitlis’in Ahlat ilçesinde yapılmakta olup Ahlat Kaymakamlığınca desteklemek amaçlı her yıl yarışmalar düzenlenmektedir.
8- İğne ve Boncuk Oyası: Anadolu’nun en yaygın el sanatlarından bir tanesidir. Bu sanatta halıcılık gibi yöreden yöreye kullanılan renkler, modeller farklılık gösterir. Her genç kızın çeyizinde baş köşeye iğne oyalı, bocuk oyalı yazmalar yerini alır.
Yazar: Serpil Altunyay