Çin mumu ile Japon mumu isimleri pek duyulmayan doğal mumlardandır. Çin mumu bazı böcekler tarafından salgılanır, Japon mumu ise Rhus succedanea ağacının meyvelerinden ve gövdelerinden elde edilir. Bu makalede bu iki doğal mum ile ilgili bilgilere yer verilecektir.
Çin Mumu
Eş anlamlıları Çin böcek mumu; bitkisel böcek mumu; koşnil mumu olan “Çin mumu”bazı böcekler (kabuklu bit türleri) tarafından salgılanır. Mum, bu salgılardan elde edilir, beyaz ya da sarımsı renkte, kristalimsi, jelatinimsi, suda çözünmeyen bir yapıdadır. Spermaceti’ye benzer, göz kamaştırıcı bir beyazlığa sahiptir fakat daha kırılgan, sert, lifli dokuya sahiptir, erime noktası da spermacetiye göre yüksek olup 80- 85 santigrat derecedir. Doğal esterlerden oluşur, ana bileşen seril cerotat’tır. Formülü “C52 H104 02” olan “Seril cerotat” bir serotik asit esteridir. Çin mumu asetik asitte az çözünür ve eterde, suda veya susuz etanolde çözünmez, benzen, kloroform ve diğer organik çözücüler içinde çözünebilir.
Çin Mumu Hayvan Kökenlidir
Çin mumu iki kabuklu bit türü tarafından üretilir. Bunlardan biri hem Çin’de hem de Hindistan’da bulunan Ceroplastes ceriferus (eski adı: Coccus ceriferus) ve diğeri hem Çin hem de Japonya’da bulunan Ericerus pela adlı kabuklu bit türüdür. Çin beyaz mum kabuklu biti (Ericerus pela), mum üretiminde önemli rolü olan ekonomik açıdan değerli bir türdür. Ericerus pela, insanlar tarafından tanınan en eski faydalı böceklerden biridir (ipek böceği ve bal arılarından sonra) ve mum için bin yıldan fazla bir süredir yetiştirilmektedir. Küçük böcekler olan bu kabuklu bitlerin her ikisi de emici böcekler takımı olan Homoptera takımına (Hemiptera da denir), Coccidae familyasına dahildir ve genellikle konakçı bitkiler üzerinde hareketsizdir. 
Beslenmeleri için en uygun olan bitkiler Ligustrum lucidum (kurtbağrı) ve Fraxinus chinensis (Çin dişbudak ağacı) adlı türlerdir. Coccidae familyasında, birçok tür, ya vücutlarını kaplayan ya da yumurtalarını korumak için bir ovisak ( ovaryumdaki olgun folikülleri örten bir örtü) olarak büyük miktarda mum üretir. Mum bu türlerin yapraklarına ve dallarına salgılanır.
Çin Mumunun Elde Edilmesi ve Kullanımı
Çin mumu esas olarak Sichuan, Yunnan, Guizhou, Hunan ve Shanxi Eyaletlerinde üretilmektedir. Böcekler ile salgıları toplanarak suyla kaynatılır ve kalıplara dökülür, böylece ham mum çıkartılmış olur. Dibe çökmüş olan böcekler ise domuz gibi hayvanlar için yem haline getirilir.
Çin mumu tıp, gıda, kimya ve diğer endüstrilerde geniş uygulamalara sahiptir. Çoğunlukla mobilya cilaları, mum, tutkal tapınaklardaki törensel ibadetlerle ilgili olan bazı eşyaların yapımında kullanılır. Çin’de asılı parşömenlerin ( resim ve kaligrafilerin sergilendiği dikey parşömen kağıtlar) arkasını taşla parlatmak için de kullanılmaktadır. Tıbbi amaçla dahili yoldan (ağız yoluyla) alınırsa ağrı giderici, ses kısıklığını azaltıcı, solucanlara karşı ve gerginlik azaltıcı, kırılmış kemiklerin onarımını sağlayıcı olarak, harici yoldan ise yaraları tedavi edici merhemler şeklinde kullanılmıştır. Yine de geleneksel Çin tıbbında çok fazla bir yeri olmadığı söylenebilir hatta bitki kökenli bir ilaç şeklinde Çin’den başka bir yerde fazla kullanılmamıştır.
Japon Mumu![Çin Mumu ve Japon Mumu]()
Japon don yağı ve Çin yeşil donyağı olarak da adlandırılan Japon mumu bitkisel bir mumdur. Anarchadiaceae veya sumak ailesine ait olan Toxicodendron vernicifluum (eski adı Rhus verniciflua olan Japon lak veya Japon sumak ağacı) ve Toxicodendron succedaneum (diğer adı olan Rhus succedanea olan Japon mum ağacı) gibi Çin ve Japonya’ya özgü, Kore’de de yetiştirilen bazı sumak ağaçlarının meyvelerin preslenmesiyle elde edilir. Uçuk, soluk sarı, krem renginde, suda çözünmeyen yumuşak bir bitki mumudur. Teknik olarak yağlı mum gliseridi olarak kabul edilen Japon mumu, yapışkan, nemli kıvama sahiptir. Aslında gerçek bir mum değildir, %10-15 Palmitik asit, Stearik asit ve Oleik asit ile yaklaşık %1 japonik asit içeren bir yağdır. Keskin bir kokuya sahiptir. Mum, ilaç ve kozmetik üretiminde kullanılır. Sumak mumu olarak da bilinen Japon mumu binlerce yıldır kullanılmaktadır.
Nasıl Elde Edilir?
Sumak mumu, yüksek C16-18 yağ asidi trigliserit içeriği bakımından zengindir. Japon sumak ve Japon mum ağaçlarının meyveleri hasat edilir, kurutulur, haşlanır. Çözücülerin de etkisi ile ekstrakte edilen madde daha sonra preslenir ve soğuyunca sertleşen bir mumsu madde elde edilir.
Ne İçin Kullanılır?
Erime Noktası: 43-55 santigrat derecedir. Çok düşük bir erime noktasına sahip olması ürünleri kopmaya çok daha az eğilimli hale getirir. Kimyasal yapısı nedeniyle, sumak mumu, klasik bir yumuşatıcı ile karşılaştırılabilir, formülleri koyulaştırır ve karışıma hoş, kolay işlenebilir, yumuşak bir doku verir. Ruj, kaş kalemi, maskara, eyeliner, fondöten, kaş arttırıcı, aydınlatıcı veya başka herhangi bir güzellik ürününde kullanılan bir katkı maddesidir. Hafif ve ciltle doğrudan temasa uygundur. Tüm mumlar gibi Japon mumu da koruyucu bir tabaka oluşturur, cilde ve saça parlaklık, göz alıcılık katar. Yüzyıllardır sumo güreşçileri ve geyşalar tarafından saç stillerini şekillendirmek ve korumak için kullanılmıştır. Aynı nedenle günümüzde 
saç bakım ürünlerinde de sıklıkla kullanılmaktadır. Sadece kozmetikte değil vegan gıda ürünlerinde, masaj mumlarında (eritilen mumun vücuda dökülmesiyle yapılan bir masaj çeşidinde kullanılır), mumlarda, zemin cilalarında, mobilya cilalarında, metal yağlayıcılarda, yapıştırıcılarda, pastellerde, boya kalemlerinde ve deri bakım ürünlerinde de kullanılabilir. Sumak mumu ayrıca balmumuna harika bir vegan alternatiftir.
Kaynakça:
https://www.chembk.com/en/chem/Chinese(insect)%20wax
https://www.britannica.com/science/Chinese-wax
https://soapandmore.ca/products/japan-wax
https://nedir.ileilgili.org/japon+balmumu
https://www.cesitleri.gen.tr/mum-cesitleri.html
Yazar: Müşerref Özdaş