COMT Nedir?

COMT genindeki bir mutasyon, stres ve acıyı deneyimleme biçimini değiştirebilmektedir. Katekol-O-Metiltransferaz (COMT), dopamin, epinefrin ve norepinefrini parçalayan birkaç enzimden biridir. COMT, daha çok bilişsel ve yürütücü işlevlerden (prefrontal korteks) sorumlu beyin bölümünde dopamini parçalamaktadır.

Metilasyondaki Rolü

Katekol-O-Metiltransferaz, metil gruplarını transfer eden bir enzimdir, bu nedenle metiltransferaz adıdır. COMT, S-adenosilmetiyonin ( SAM ) tarafından bağışlanan katekolamine (dopamin, epinefrin ve norepinefrin) bir metil grubu tanıtmaktadır ve COMT’un düzgün çalışması için SAM gerekmektedir. Undermetilasyondan çok az SAM (s-adenosilmetiyonin) ve çok fazla SAH (s-adenosilhomosistein) olması da COMT inhibisyonu ile sonuçlanmaktadır. Ergen madde kullanımı sigara içme, alkol ve esrar gibi üzerine yapılan bir araştırma, COMT metilasyonu ve madde bağımlılığı arasında karmaşık bir ilişki bulunmuştur.

COMT V158M (rs4680) ve Sağlık Açısından Etkileri

İnsan genomunda en çok araştırılan varyantlardan biridir, COMT geninde V158M (veya rs4680) adı verilen bir nokta mutasyonudur. Ayrıca zekâ, kişilik ve hastalık riskindeki farklılıklar ile ilişkilendirilmiştir.
Enzim Aktivitesi
A aleli, COMT enzim aktivitesinde 3-4 kat azalma ile sonuçlanmaktadır. Bu gen varyantı bilişsel esneklik, dürtü kontrolü, soyut düşünce ve kurallar veya görev yapısını takip edebilme farklılıklarıyla ilişkilendirilmiştir.

Dopamin Seviyeleri

Kişi de AA varsa, en yüksek dopamine GG ise en düşük dopamine sahip anlamına gelmektedir. AG ortada bir yerdedir; AA ve GG arasındaki fark, homozigoz genotip ve AG arasındaki farktan daha sık çalışılmaktadır. Bu arada, çok yüksek ve çok düşük dopaminlerin her biri bilişsel performansın azalması ile ilişkilendirilmiştir. Stres altında, dopamin artmaktadır. Yüksek dopamin üreticilerinin (AA genotip), stres altında daha kötü performans gösterdiği bulunmuştur, çünkü muhtemelen dopamin seviyeleri, optimum bilişsel işlev için çok yüksektir. Aynı mantıkla, düşük dopamin üreticileri (GG genotipi) stres altında potansiyel olarak daha iyi performans göstermektedir.

Cinsiyet Farklılıkları

COMT östrojen ile azalmaktadır, öyle ki prefrontal korteks ve diğer dokulardaki genel COMT aktivitesi kadınlarda ve kızlarda erkeklerden ve erkek çocuklardan yaklaşık % 30 daha düşüktür. Bu azalmış COMT aktivitesi, kadınlarda erkeklerdekinden yaklaşık % 30 daha yüksek bazal dopamin seviyelerine karşılık gelmektedir. Bu nedenle, bazı araştırmacılar düşük COMT ile sonuçlanan SNP’lerin (rs4680 için A aleli gibi) erkekler için yararlı olabileceğini öne sürmüşlerdir. Gerçekten de, düşük COMT’lu erkekler prefrontal kortekse bağlı görevlerde performans artışı göstermişlerdir, oysa ki kadınlar aynı etkiyi göstermemişlerdir.

Bilişsel İşlev

AA/AG/GG tarafından yapılan testlerle ilgili bilişsel puanların bir özeti bulunmaktadır ve bu özet aşağıdaki gibidir:
• Met/Met = AA; Prefrontal kortekste yüksek dopamin
• Val/Met=AG; Prefrontal kortekste daha yüksek dopamin (AA kadar yüksek değil)
• Val/Val = GG; Prefrontal kortekste düşük dopamin
• PIQ=Performans IQ
• VIQ=Sözel IQ
Yapılan bir çalışmada, AG genotipli insanlar hem sözel hem de performans en iyi IQ puanlarına ve genel olarak en iyi bilişsel puanlara sahip olma eğilimindedir. Bununla birlikte, bu çalışma çoğu metrikte istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulamamıştır. Aynı çalışmada, AA ve AG genotipleri olan kişilerde, okuma ile ilgili beceriler konusunda GG’ye göre üstün performans ve şifre çözme becerisi için marjinal olarak daha iyi performans elde edilmiştir. Ancak, daha genel dil becerilerinde yani sözlü dil ve anlama veya IQ’da önemli bir fark bulunmamaktadır. AA grubundaki kişilerin beyinleri, okuduğunu anlamadan (frontal lob) sorumlu alanlarda en büyük aktiviteyi yaşamışlardır. AA genotipli kişilerin de genel olarak en iyi okuyucu olduğu görülmüştür.

Kişisel Özellikler

Düşük dopamin üreticilerinin yani GG genotipine sahip kişiler, daha dışa dönük ve daha az nevrotik olduğu bulunmuştur.
• Met/Met=AA; Prefrontal kortekste yüksek dopamin
• Val/Val=GG; Prefrontal kortekste düşük dopamin
Etnik Farklılıklar
G alel frekansları: Doğu Asyalılar % 71 G, Afrikalılar % 69 G, Amerikalılar % 61 G ve Avrupalılar % 48 G’dir.
Diğer COMT SNP’leri
Bazı SNP’ler, COMT geninin etkinliğini de etkileyebilmektedir. Bu SNP’ler aşağıdaki gibidir:
• Rs4633 – TT’li erkekler akut olarak cıvaya maruz kaldıklarında bilişsel performans daha kötüdürler.
• Rs6269 – AA olan erkeklerde akut olarak cıvaya maruz kaldığında daha kötü bilişsel performans bulunmaktadır.
• Rs165599 – G aleli, Bipolar 1 ile ilişkilidir ve GG, sağlıklı kişilerde AA / AG’ye (prefrontal kortekste düşük dopamin) kıyasla, sağlıklı kişilerde sözel bellek ve öğrenme testlerinde düşük performans ile ilişkilidir. En kötü sözel bellek performansının Bipolar’a katkıda bulunduğu varsayılmaktadır.
• Rs737865 – Panik ve anksiyete bozukluğu ile ilişkili haplotip: rs737865 (T), rs4680 (G) ve rs165599 (G).

Kaynakça:
nih.gov
terkko.helsinki.fi

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu