Dev virüsler, diğer virüslerden çok daha büyük ve bazı bakterilerden de büyük olan büyüleyici varlıklardır. Bazıları, küçük akrabalarının aksine ışık mikroskobu altında görülebilecek kadar büyüktür. Araştırmacılar, dev virüslerin birçok genden oluşan devasa bir genom olduğunu keşfettiler.
Tüm biyologlar, genleri olmasına rağmen virüsleri organizma olarak görmezler. Hücrelerde bulunan yapılardan yoksunlardır. Bununla birlikte, yeni keşifler bazı bilim adamlarının dev virüslerin kökenini yeniden değerlendirmelerine neden olmaktadır.
Bir virüs bir tür varlıktır. Hücresel organizmalara atıfta bulunmak suretiyle “türlerin” anlamı ile belli belirsizdir. Virüslere örnek olarak Epstein-Barr virüsü, hepatit A virüsü ve korona virüs verilebilir. Belirli bir virüsün ayrı parçacıklarına viryonlar denir.
Hücresel Yaşam Formlarında DNA ve Genler
Dev bir virüsün veya daha küçük bir virüsün aktiviteleri, DNA (deoksiribonükleik asit) veya RNA (ribonükleik asit) olan nükleik asitlerdeki genlere bağlıdır. Hücresel yaşam formları bu kimyasalların her ikisini de içerir, ancak genler DNA’da bulunur. Virüsler hücresel organizmaları enfekte ettiği ve iç biyolojilerini kullandığı için, DNA’nın hücrelerde nasıl işlediği hakkında biraz bilgi sahibi olmak yararlıdır.
Bir DNA molekülü, çift sarmal oluşturmak için birbiri etrafında bükülmüş iki telden oluşur. İki şerit, her bir teldeki azotlu bazlar arasındaki kimyasal bağlarla bir arada tutulur. Bazlar adenin, timin, sitozin ve guanin olarak adlandırılır. Bir iplikçikteki bir taban ile diğer yapıdaki bir taban arasındaki bağ, bir baz çifti olarak bilinen bir yapı oluşturur. Adenin her zaman zıt iplik üzerinde timine katılır (ve tersi) ve sitozin her zaman guanine katılır.
Bir gen, belirli bir protein yapmak için kod içeren bir DNA zincirinin bir kesimidir. Protein üretilirken sadece bir DNA molekülünün bir teli okunur. Bir DNA dizisinin bazı bölümleri baz içermesine rağmen proteini kodlamaz. Araştırmacılar bu segmentlerin ne yaptığını yavaş yavaş öğrenmektedirler.
DNA kodundan üretilen proteinler vücudumuzda (ve diğer hücresel organizmaların ve virüslerin yaşamında) hayati fonksiyonlara sahiptir.
Bir hücrenin çekirdeğindeki kromatin, protein ile karıştırılmış DNA moleküllerinden oluşur.
Bir DNA molekülü çift sarmaldır. Molekülün her teli, değişken deoksiriboz ve fosfat moleküllerinden yapılmış bir “omurga” içerir. Azotlu bazlar deoksiribozdan uzanır. Bir DNA teli üzerindeki azotlu bazların sırası, genetik kodu oluşturur.
Sadece haberci ve aktarma formlarından daha fazla RNA türü vardır. İnsanlarda DNA çift sarmallıdır ve RNA genellikle (ancak her zaman değil) tek sarmaldır. Virüsler, tek veya çift iplikli DNA ya da tek veya çift iplikli RNA’ya sahiptir.
Hücresel Yaşam Formlarında Protein Sentezi
Transkripsiyon
Virüsler, hücreleri viral proteinler yapmak için uyarır. Protein sentezi çok aşamalı bir süreçtir. DNA, proteinlerin üretilmesi için talimatları içerir ve bir hücrenin çekirdeğinde bulunur. Proteinler çekirdeğin dışında bulunan ribozomların yüzeyinde yapılır. Çekirdeğin etrafındaki zar gözenekler içerir, ancak DNA bunlardan geçemez. DNA kodunu ribozomlara almak için başka bir moleküle ihtiyaç vardır. Bu molekül, haberci RNA veya mRNA olarak bilinir. MRNA, DNA kodunu transkripsiyon olarak bilinen bir işlemde kopyalar.
Genetik Kod
MRNA, bir ribozoma girer, böylece protein oluşturulabilir. Proteinler bir araya getirilen amino asitlerden yapılır. Yirmi çeşit amino asit vardır. Bir nükleik asit zincirinin bir segmentindeki bazların dizilimi, belirli bir proteini yapmak için gereken amino asit dizisini kodlar. Bu kodun evrensel olduğu söylenmektedir. İnsanlarda, diğer hücresel organizmalarda ve virüslerde aynıdır.
Çeviri
MRNA bir ribozoma ulaştığında, transfer veya tRNA molekülleri, kopyalanan koda göre amino asitleri ribozoma doğru sırada getirir. Amino asitler daha sonra proteini yapmak için bir araya gelirler. Ribozomların yüzeyindeki proteinlerin üretimi, çeviri olarak bilinir.
Virüsün Yapısı ve Davranışı
Bir virüs, bir protein tabakası veya kapsid ile çevrili nükleik asitten (DNA veya RNA) oluşur. Bazı virüslerde, bir lipit zarfı kılıfı çevreler. Virüslerin, hücresel organizmalara göre görünüşte basit yapılarına rağmen, bir hücre ile temas ettiklerinde çok yetenekleri varlıklardır. Bununla birlikte, aktif olmaları için bir hücrenin varlığı gereklidir.
Bir hücreyi enfekte etmek için bir virüs, hücrenin dış zarına yapışır. Bazı virüsler daha sonra hücreye girer. Diğerleri nükleik asitlerini hücreye enjekte ederek kapsidi dışarıda bırakırlar. Her iki durumda da, viral nükleik asit, nükleik asit ve yeni kapsidlerin kopyalarını yapmak için hücrenin ekipmanını kullanır. Bunlar viryon yapmak için toplanırlar. Viryonlar hücreden ayrılır ve sıklıkla proseste öldürülür. Daha sonra yeni hücrelere bulaşırlar. Temelde, virüs, hücreyi teklifini vermesi için yeniden yapılandırır. Bu etkileyici bir başarıdır.
Dev Virüs Nedir?![Dev Virüsler: Etkileyici Varlıklar Hakkında Gerçekler ve Keşifler]()
Her ne kadar dev virüsler büyük ve ayırt edici boyutları ile farkedilir olsalar da, virüsü dev yapan şeylerin daha kesin bir tanımı vardır. Genellikle ışık mikroskobu altında görülebilen virüsler olarak tanımlanırlar. Çoğu virüsleri görmek için ve dev virüslerin ayrıntılarını görmek için daha güçlü bir elektron mikroskobu gerekmektedir.
Dev virüsler bile insan standartlarına göre küçük varlıklar olduğundan, boyutları mikrometre ve nanometre cinsinden ölçülür. Bir mikrometre, metrenin milyonda biri veya milimetrenin binde biri kadardır. Bir nanometre, metrenin milyarda biri veya milimetrenin milyonda biri kadardır.
Dev Virüslerin Keşfi
Keşfedilen ilk dev virüs 1992’de bulundu ve 1993’te tarif edildi. Virüs, bir amip adı verilen tek hücreli bir organizmanın içinde bulundu. Amip, İngiltere’de bir soğutma kulesinden kazınmış olan biyofilmde (mikroplar tarafından yapılan balçık) keşfedildi. O zamandan beri çok sayıda başka dev virüs bulundu ve adlandırıldı. Bulunan ilk dev virüsün adı Acanthamoeba polyphaga mimivirus veya APMV’dir. Acanthamoeba polyphaga, konağın bilimsel adıdır.
2002’den önce dev virüslerin neden keşfedilmediğini merak etmiş olabilirsiniz. Araştırmacılar, bazen yanlış bakteri olarak sınıflandırdıkları kadar büyük olduklarını söylerler. Aslında, yukarıda açıklanan virüsün ilk başta bir bakteri olduğu düşünülüyordu. Mikroskoplar, laboratuvar teknikleri ve genetik analiz yöntemleri geliştikçe, bilim adamlarının keşfettikleri varlıkların bakteri değil virüs olduğunu tespit etmeleri kolaylaşmıştır.
Eski Virüsün Yeniden Etkinleştirilmesi
2014 yılında, bazı Fransız bilim adamları Sibirya Permafrost’unda dev bir virüs buldular. Virüs, Pithovirus sibericum olarak adlandırıldı ve 30.000 yaşında olduğu tahmin edildi. Dev bir virüsün boyutuna sahip olmasına rağmen, sadece 500 gen içeriyordu. Permafrost örneği çözüldüğünde virüs aktif hale geldi ve amiplere saldırdı. (İnsan hücrelerine saldırmaz.)
Modern virüsler, inaktif bir durumda sert koşullarda hayatta kalabilir ve daha sonra uygun koşullar altında yeniden aktif hale gelebilirler. Bununla birlikte, Sibirya virüsünün devredışı bırakılma süresi şaşırtıcıdır. Reaktivasyon, permafrostta sıcaklık arttıkça salınabilecek patojenik (hastalığa neden olan) virüslerin olabileceği konusunda endişe verici bir hatırlatmadır.
Tupanvirüsler
Brezilya’da, Tupanvirüslerin keşfi 2018’de bildirildi. Bunlar, virüslerin bulunduğu yerel halkın gök gürültüsü tanrısı Tupã (veya Tupan)’ın adını almıştır. Bir tür Tupanvirüs soda gölü olarak bilinir, çünkü bir soda gölü içinde keşfedilmiştir. Diğer Tupanvirüs derin okyanus olarak bilinir, çünkü Atlantik Okyanusunda 3000 m derinlikte keşfedilmiştir. Virüsler boyutlarından daha fazla önemlidir. Dev virüs grubunda çok fazla sayıda gen bulunmasa da, genomları ilginçtir. Şimdiye kadar keşfedilen herhangi bir virüsün çevirisine katılan en büyük gen koleksiyonuna sahiplerdir.
Tupanvirüsler, bulunan ilk dev virüs gibi, Mimiviridae adlı bir aileye aittir. Çift zincirli DNA’ları vardır ve amiplerde ve akrabalarında parazit olarak bulunurlar. Virüsler sıradışı bir görünüme sahiptir. Uzun kuyruk benzeri bir yapıya sahiplerdir ve elektron mikroskobu altında incelendiklerinde tüylerle kaplanmış gibi görünmelerini sağlayan elyaflarla kaplanmışlardır.
Araştırmacılardan alıntılandığı gibi, Tupanvirüslerin 1276 ila 1425 gen içerdiği düşünülmektedir.
Kaynakça:
https://owlcation.com/stem/Giant-Viruses-Recent-Discoveries-About-Intriguing-Entities
Yazar: Katibe Melis Dinçer