Meme apsesine, tıp dilinde mastit denmektedir. Hormonal açıdan aktif 18-50 yaş arası kadınlarda görülür.
Bebeğin doğması ile emzirmenin ilk dönemlerinde veya bebeği sütten kesme döneminde ortaya çıkar. Meme başı çatlaklarından giren mikroplar memede apseye neden olur. Meme başı temizliğinin yeterli yapılmadığı durumlarda daha sık görülür. Meme içinde tıkalı süt kanalı varsa mikropların üremesi kolaylaşır. Apseye dönüşebilir.
Emzirme dönemi dışında özellikle sigara kullanan kadınlarda meme başı apseları memeye yayılarak apseye neden olabilir. Verem, yani tüberküloz, meme başını tutup memede apseye yol açabilir. Tekrarlayan meme apselerinde bağışıklık sistemi hastalıkları rol oynayabilir.
Şeker hastalığı, AIDS gibi bağışıklık sistemini zayıflatan hastalıklar, kanser tedavisi görenler ve genel vücut direnci düşük kişilerde daha sık karşımıza çıkmaktadır.
BULGU, BELİRTİ VE YAKINMALAR
Memede ağrı, kızarıklık, şişlik, hassasiyet ve ateş vardır. Apse oluşursa meme derisi parlak ve kırmızıdır. Ele kitle gelir. Çarpıntı, halsizlik, yorgunluk eşlik eder. Mikroplar kana karışırsa apse tüm vücudu kaplayabilir.
Apseler müzminleşirse cilde ağız yapıp akıntıya neden olur.
Kan tahlilinde beyaz kan hücresi yükselmiştir.
Apseyi ultrasonla kontrol etmek gerekir. Kanserden ayırt etmek için gerekirse biyopsi, MR gibi tetkikler yapılarak değerlendirilir.
TIBBİ TEDAVİ
Genellikle meme apsesi tedavisi antibiyotik ile 10-14 gün süresinde yapılır. Antibiyotik tedavisinin ilk birkaç gününde rahatlama olabilir ama ilaçlar bırakılmayıp tam kullanılmalıdır. Erken bırakıldığı zaman kısa sürede tekrarlayabilir. Uygun antibiyotik (sefalosporin grubu gibi) başlanır. Apse gelişimi varsa, apse ameliyatla boşaltılarak antibiyotik tedavisine devam edilir. Cilde ağız yapan apseler kolay iyileşmez, bu nedenle cerrahi olarak süt kanallarını çıkarmak gerekebilir. Tekrarlayan meme apsesi ve meme apselerinde ameliyatla süt kanalları çıkarılır.
Doktor tarafından asetaminofen veya ibuprofen gibi hafif bir ağrı kesici önerilebilir.
Emzirme dönemindeki meme apselerinde bebek emzirilmeye devam edilmelidir. Gerekirse süt kanalları boşaltılmalıdır. Emzirme döneminde kullanılacak antibiyotik çocuk hastalıkları doktorunun ve kadın hastalıkları doktorunun önerisine göre seçilmelidir.
Bebek emzirilmesi ile ilgili yardım alınabilir. Emzirme sonunda memenin tam boşalması gerekli olup bebeğin doğru pozisyonda emmesi sağlanmalıdır. Bu konuda doktorun önerisi doğrultusunda emzirme danışmanlığı alınabilir.
YAŞAM TARZI DEĞİŞİKLİKLERİ
Emzirme başlamadan önce anne adaylarının bu konuda danışmanlık alarak bilinçlendirilmesi gereklidir.
Bebek acıktıkça sık ve olabildiğince uzun emzirilmelidir.
Mümkün olduğunca bebekle birlikte yatakta istirahat edip sık sık emzirilmelidir.
Emzirme öncesi memenin sütle aşırı dolup şişmesi engellenmelidir.
Bebeğin bir memedeki sütü tamamen emerek boşaltmasına izin verilmeli, daha sonra diğer memeye geçilmelidir.
Bebeğin her emzirme sonrası yeni emzirmelerinde emme pozisyonları değiştirilmelidir. Emzirme sırasında bebeğin emme işlemini iyi yapıp yapmadığı gözlenmelidir.
Eğer memenin bir kısmının boşaltılmasında sorun varsa, emzirme veya pompayla süt boşaltılması öncesi memeye sıcak havluyla kompres yapılmalı veya ılık bir duş alınmalıdır.
Destekleyici, yumuşak ve rahat sutyen giyilmelidir.
İltihaplı memede çok ağrı varsa, bebek emmiyorsa süt pompayla veya elle sağılmalıdır.
Emzirme sırasında sadece memenin başı değil, areolanın bir kısmı da bebeğin ağzında olmalıdır. Bebek kısa sürelerle fakat sık beslenmelidir.
Emzirmenin sonunda meme başları birkaç damla süt ile ıslatılıp açık havada kuruması sağlanmalıdır.
Emzirmeye daha az ağrılı olan taraftan başlanmalıdır.
Meme çocuğun ağzına verilirken ve emzirmenin sonunda çocuğun ağzından alırken uygun teknik kullanılmalıdır.
Bebeğin pozisyonu sık sık değiştirilerek yalnız bir noktaya değil, memenin farklı noktalarına basınç uygulanması sağlanmalıdır.
Çatlak meme başlarına bitkisel yağ sürülebilir, bitkisel yağın emzirme öncesi yıkanması gerekmez. Çatlaklar üzerine birkaç damla limon ya da portakal suyu sıkılması biraz ağrılı olmasına rağmen iyileşmeyi hızlandırır.
Daha geç başlayan veya kronik meme ucu çatlak ve ağrılarının nedeni monilia enfeksiyonudur. Sıklıkla, çocuktaki ağızda monilyazis ile beraberdir. Tedavisinde çocuktaki enfeksiyon odakları ortadan kaldırılmalı, meme başlarının karbonatlı suyla temizliğine ve açık hava ile temas ettirip kuru tutulmasına gereken önem verilmelidir. Nistasin içeren prepatlarda kullanılabilir.
Memelerde dolgunluk varsa, memeler sık sık ve pozisyon değiştirilerek emdirilmeli, gerekirse el ve pompa yardımıyla boşaltılmalı. Süt akımını artırmak için emzirme öncesi sıcak, iki emzirme arasında soğuk tatbik edilerek şişkinlik azaltılmalıdır.
Meme apsesinde eğer memeden süt gelmiyorsa, emzirmeye devam edilmelidir. Stafilokokus aureusu da etkileyebilecek bir antibiyotik kullanılmalıdır. Nadiren analjezik kullanımı gerekebilir. Sıcak tatbiki, süt akımını kolaylaştırıp biraz rahatlama sağlayabilir.
ÖNERİLEN BİTKİSEL İÇERİKLİ TAKVİYELER
Hayıt meyvesi: Günde 3 kez 0.5-1 gram meyve veya meyvelerden hazırlanmış olan standart ekstresinden günde 30-40 mg alınması önerilir. 1 çay kaşığı ezilmiş hayıt meyvesi 1 bardak kaynamış su içinde ağzı kapalı olarak 10-15 dakika demlenip süzülür. Günde 2 çay fincanı içilir.
Evening primrose yağı: Oenethera biennis’ten (eşek otu, ışıldak otu) elde edilen evening primrose yağından günde 3-4 gram alınması önerilir.
Beyaz lahana lapası: Böcek ısırıkları, apse, yara ve yanıklar, artrit ve mastitis (meme apsesi) durumunda apsesi azaltmak, şişmeyi önlemek ve dokuyu yumuşatmak amacıyla lahana yapraklarından yararlanılır. Yapraklar doğrudan meme ucuna konulabileceği gibi, lapa haline getirilip meme ucuna sürülür ve üzeri pamuklu bir bez ile örtülür. 1-12 saat boyunca, ara sıra lapa ve beni yenilemek suretiyle kompres uygulaması önerilir.
Acı karpuz (citrullus colocynthis): Soğuk algınlığı, öksürük, astım, bronşit, sarılık, meme apsesi, hazımsızlık, dizanteri, gastroenterit, kolik ağrısı gibi mide-bağırsak bozukluklarında ve farklı mikrobik enfeksiyonlarda geleneksel olarak kullanılmaktadır. Bir tatlı kaşığı acı karpuz kökü, kaynayan bir bardak suya konup 10 dakika demlenir ve bu suyla ıslatılan bez memeye sarılarak 20 dakika tutulur. Daha sonra meme nemli bir bezle silinir.
Meme çatlağı kremi:
Benzalkonyum klorür: Topikal bir antiseptiktir. Cilt, mukozal membranlar ve yaraların antisepsisinde kullanılır.
Rezorsin: Beyaz kristal bir madde olup, karakteristik bir kokusu vardır. Rengi hava ve ışık etkisiyle kırmızıya dönüşür. Yakıcı bir tadı vardır. Çok geniş satıhlara tatbikten kaçınılmalıdır.
Morina balığı karaciğer yağı: A ve D vitaminleri açısından zengin bir besin kaynağıdır. Ağırlıklı olarak morina balığının taze karaciğerinden elde edilir. Balık yağı içeren pomatlar ülserleşmiş çeşitli yüzeysel yaralarda kullanılır.
Peru balsamı: Antiseptik ve yara iyileştirici etkisiyle bilinen, baklagiller familyasından bir drogdur.
Benzalkonyum klorür, 0.30 gram
Rezorsin, 2 gram
Morina balığı karaciğeri yağı, 20 gram
Peru balsamı, 3 gram
Vazelin, 10 gram
Lanolin, 20 gram
Cam bir havan içerisinde, tartılmış olan benzalkonyum klorür ve rezorsin ezilerek balık yağı ile yumuşatılır. Vazelin ilave edilerek homojen hale gelene kadar karıştırılır. Başka bir havanda Peru balsamı ve lanolin karıştırılır. En son olarak her iki havandaki formül karıştırılarak birleştirilir. Peru balsamının direkt olarak vazelin ile karıştırılmaması gereklidir.
Yazar: Enes Eker