Bazı hayvanların ağzına bakıldığında evrimin en iyi kanıtlarını gözlemlemek mümkündür. İğne gibi ince ve zehirli dişleri olan yılanlardan avını öldürmek için müthiş dişleri olan avcı hayvanlara kadar hepsinin diş sayıları farklıdır. Ağır vücutlarını kendine çekmek için buz gibi büyük dişlerini kullanan morslardan kancaya benzer dişleri ile avını kendine doğru toparlamak için dişlerini kullanan hagfish’e kadar farklı diş yapıları olan hayvanların hepsinin diş sayıları ve biçimleri kendine özgü ve idealdir. Ancak bu dişlerin yapısı bir yana, rakamlarına gelince dünyada en çok dişe sahip olan hayvanın hangisi olduğu merak konusudur.
Dişin görünüşe göre ve neyin diş olarak tanımlandığına bağlı olarak en genç ve en çok dişe sahip canlı unvanı için sıkı bir rekabet vardır.
Karada Yaşayanlar
Güney Amerika’nın yağmur ormanlarının derinliklerinde, dev armadillo (Priodontes maximus), 74 dişiyle karadaki memeliler arasında en çok işi olan hayvandır. Bu sayı çok fazla ve etkileyici görünmeyebilir ancak aslında dünyadaki en az dişi olan canlılardan bazıları olan memeliler olduğu düşünüldüğünde bu sayının ne kadar yüksek olduğu aşikârdır.
Ornitorenkler gibi yumurtlayan memelilerin dişleri yoktur, opossumlar gibi kestanelerin diş sayısı ise 50 civarındadır. İnsanlar ise yaklaşık 32 diş sayısına sahiptir. New York’taki Amerikan Tabiat Tarihi Müzesi’ndeki Mammalogy Anabilim Dalı küratörü Robert Voss’a göre bu bağlamda, dev armadillo’nun kesinlikle bir anomal olarak değerlendirilmeleri gerektiğini dile getirmiştir.
Bunun arkasında ilginç bir sebep vardır. Çoğu memeli, heterodont’tur, yani dişleri birden fazla şekle sahiptir, karmaşıktır ve üst ve alt çene arasında hassas etkileşimler sağlar. Bu, memelilere yiyeceklerini gerçekten püre yapmalarını sağlar, bu da yiyeceklerin yüzey alanını arttırır ve daha fazla enerji ve besin emmelerini sağlar. Arkansas Üniversitesi memeli dişlerinin nasıl geliştiğini inceleyen Paleoantropolog Peter Ungar, daha az dişleri olan hayvanların, çok hassas temas tiplerine sahip oldukları için ve karşılıklı dişler arasındaki etkileşimlere daha iyi odaklandıklarını açıklamıştır.
Ve böylece enerji tüketimini en üst düzeye çıkarabilirler. Ancak, diğer memelilerin aksine, dev armadilolar homojendir, yani dişleri daha az karmaşıktır. Önde bulunan dişleri keskindir ve narin bir yapıya sahiptir. Arkaya doğru daha kaba bir yapıya sahip olduğunu söylemiştir. Bu basit gnasher’ler, enerjiyi serbest bırakmak için sadece biraz kırma gerektiren yumuşak gövdeli omurgasızlar diyetine uygundur. Evrimsel olarak konuşursak, daha basit dişlere sahip olmak daha çok ağza sığabileceği anlamına gelir. Buna ek olarak, dev armadillo’nun uzun çenesi düşünüldüğünde ve kombinasyon göz önüne alındığında bu memelilerin neden çoğundan daha fazla dişi olduğunu açıklayan bir durumdur.
Denizde Yaşayanlar
Ancak dev armadillolar, bazı balıklarla karşılaştırıldıklarında bazı balıkların yüzlerce, hatta binlerce dişe aynı anda sahip olabilirler. Köpekbalığı Araştırma Florida Programı Direktörü göre, çenelerin içine bakıldığında okyanusa dalan requiem köpekbalığı, büyük olasılıkla tüm omurgalı hayvanların arasında en çok dişi olan bir hayvandır. Bu köpek balığı ömrü boyunca 30 bin dişe sahip olduğu ise şaşırtıcı bilimsel açıklamalar arasındadır.
Bu, onların döner diş çıkarma sistemiyle ilgilidir ve tüm köpek balıkları türlerinin sahip olduğu akıllı bir biyolojik yapıdan kaynaklanır. Çenedeki tek bir diş dizisi yerine, köpek balıkları ağızlarında çok sayıda sıra büyür. Bunlar sadece çeneyi kaplayan cilde bağlanır ve kaybedilen dişleri değiştirmek için ileriye doğru hareket etmelerini sağlar. Neden köpekbalıklarının bu sisteme sahip olduğu araştırıldığında en önemli sebep, bu köpekbalığının vahşi savaşlarda sık sık kaybettiği dişlerini avlarıyla değiştirmelerini sağladığından dolayıdır. Çünkü dişler beslenme için önemlidir, bu nedenle sürekli olarak değiştirmek çok büyük avantajlar
sağlayabilir gerçeği göz ardı edilmemelidir.
Herhangi bir zamanda, requiem köpekbalıklarının ağızlarında birkaç yüz aktif diş bulunmaktadır. Ancak, yapılan tahminlere göre ömürleri boyunca, bazı köpek balıkları türlerinin 30.000 diş büyütebileceğini göstermektedir. Bu, ömrü boyunca yaklaşık 10.000 dişi olan büyük beyaz köpekbalığının (Carcharodon carcharias) diş sayısından üç kat daha fazladır.
Diş Sayısında Birinci Sırada Olan Hayvan Hangisidir?
Bir deniz sümüklüböceği ağzının içi mikroskopta incelendiğinde pek çok korku filminin kurgusuna ilham kaynağı olabilecek kadar korkunç sivri dişler görmek mümkündür. Adeta bu dişlerin sıklığı orman gibidir. Bazı 
sümüklü böcek türlerinin ağızlarında birkaç yüz bin diş vardır. Sümüklü böcek, gastropoda denilen hayvanların sınıfına aittir ve genel olarak dişlek bir hayvan olarak nitelendirmek yanlış olmaz. Sivri uçları dişlerin kesin tanımına uymamaktadır. Çünkü klasik diş tanımı insanların dişleri gibi kalsiyum fosfattan yapılmıştır ve tipik olarak omurgalı hayvanlarda bulunur. Gastropod dişleri ise aynı zamanda radula olarak da bilinir. Gerçekte böceğin kullandığı chitin şeritleri dışkı bezleriyle aynı malzemedendir.
Ancak kullanılan tüm teknikler bir yana gastropod radula hala aynı işleve sahiptir. Yani sümüklü böcek, salyangoz ve limpet yemek için yardımcı olur. Radula hem etçil hem de otçul yumuşakçalar tarafından, yiyecek parçalarını ağızlarına raspalamak için kullanılır. Bu nedenle Latince radula küçük kazıyıcı anlamına gelir. Dişlerin aşınmasının sebebi deniz sümüklü böcekleri gibi yaratıklar yemek için kayalara kazıma yapmak için çok 
zaman harcadıkları içindir. Bunlar sürekli büyüyen konveyör bant sıralarına benzer şekilde radulanın arkasında oluşan ve ileri doğru hareket eden yeni dişler ile değiştirilir. Çok dişi olan hayvanlardan birinci sırayı alan türlere gelincede: Bu tür ömür boyu 750.000 den fazla dişi olan renkli sümüklü böceklerdir (Umbraculum umbraculum).
Kaynakça:
awildsmile.com
BBC
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu