Döviz kuru sistemleri işleyiş açısından ikiye ayrılmaktadır. Döviz kurunun dar sınırlar içerisinde hareket ettiği Merkez bankası para politikalarından etkilenen sabit kur sistemi ve tamamen piyasanın arz ve talebi doğrultusunda değişim gösteren değişken kur sistemi bulunmaktadır.
Sabit Kur Sistemi
Ülke para birimi, büyük bir sanayi ülkesi para birimine ya da yabancı paralardan oluşan bir para sepetine bağlanır. Oluşturulan bu sabit fiyata parite kuru adı verilir ve fiyatın dar sınırlar içerisinde hareket etmesine olanak tanınır. Şayet parite üst sınırda uzun bir süre kalıyorsa ülke para birimi devalüe edilerek parite kuru yükseltilir, alt sınırda uzun süre kalıyor ise de ülke para birimi revalüe edilerek parite kuru düşürülür.
Sabit kur sistemi, özellikle gelişmekte olan ülkelerde para politikalarının disipline edilmesi için tercih edilmektedir.
Sabit kur sisteminde kurlar sabit olarak tutulabildiği sürece ekonomik birimler geleceğe yönelik daha sağlıklı planlama ve fiyatlama yapabilmekte ve böylece ticaret hacmi ve büyümeye yardımcı olmaktadır. Döviz kurunun [https://www.bilgiustam.com/merkez-bankasi-hakkinda-bilimesi-gerekenler/]Merkez Bankası tarafından belirlenerek dengelenebiliyor olması da önemli bir avantajdır.
Sabit kur sisteminde en önemli dezavantaj ise Merkez Bankası kredibilitesinde düşüş olması halinde spekülatif hareketlere açık hale gelmesidir. Bu nedenle Merkez bankaları yüksek düzeyde rezerv bulundurarak spekülasyonlara karşı korunması gerekmektedir. Ayrıca sabit kur sistemi aktif para politikası uygulanamadığı için döviz kurunun sabitlendiği ülkenin para politikaları ile ters duruma düşmesi halinde oluşacak sermaye giriş ve çıkışlarına Merkez bankasının müdahale etmesi zorunluluğu doğacaktır. Aşırı sermaye girişleri enflasyonu yükselteceği gibi, aşırı sermaye çıkışları ise döviz rezervlerinin erimesine yol açacaktır.
Değişken Kur Sistemi
Piyasalarda dalgalı ve esnek kur olarak da bilinen değişken kur sisteminde ülke para biriminin değeri, Merkez Bankası ya da hükümetlerce hiç bir müdahale olmadan piyasanın arzı ve talebi doğrultusunda belirlenir. Böylece döviz kurları para politikası aracı olmaktan çıkar ve ekonomik gelişme, uygulanan ekonomik plan ve beklentiler neticesinde piyasa tarafından belirlenir.
Değişken kur sistemi ile ulusal paranın gerçek değeri de ortaya çıkmaktadır. Döviz talebinin kurlarda yükselmeye döviz arzının ise kurlarda düşüşe sebebiyet vermesi ile dış denge de otomatik olarak sağlanmaktadır. Böylece yüksek rezervlere ihtiyaç duyulmaz. Üstelik oluşacak dış politika dengesizliklerinde otomatik olarak döviz kuruna yansıyacağı için yabancı sermaye giriş ve çıkışlarına müdahale gerekmeyecek ve Merkez Bankaları aktif para politikalarını uygulayabileceklerdir.
Değişken kur sisteminin en önemli dezavantajı ise değişken kur nedeni ile geleceğe yönelik belirsizlik oluşturmaktadır. Ekonomik birimler geleceğe yönelik planlama ve fiyatlamalarını sağlıklı yapamamakta ve dış ticarete yönelik caydırıcı bir unsur oluşturmaktadır. Ayrıca kurlarda ki yükseliş hammadde ve gıda fiyatlarının yükselmesine neden olacaktır. Oysaki kurlarda ki düşüş hammadde ve gıda fiyatlarında aynı oranda bir düşüş yaratmamaktadır. Bu da enflasyonun yükselmesine yol açacaktır.
Yazar: Nalan Kaya