Zehirsiz yılanlardan daha evrilmiş olan zehirli yılan türleri, tüm yılanların dörtte birini oluşturur ve yaklaşık 600 türün zehirli olduğu bilinir. Yılan zehri, içinde pek çok etkili madde barındırır. Bunlar şöyle özetlenebilir:
Kalp üzerinde etkili olan “Kardiotok-sin”,
Sinir sisteminde etkili “Nörotoksin”,
Kan hücrelerini eriten “Hemolizin”,
Proteinleri eriten “Proteolitik enzimler” ve “Kolinesteraz”, “Nüldeöti-daz Hiyaüronidaz”
Bu zehirler etki ettikleri organları bozarak, kalp, sinir sistemi, dolaşım ve diğer sistemlerin bozulmasından kaynaklanan ölümlere neden olabilirler.
Dünyanın en zehirli yılan türleri arasında başlıcaları şunlardır;
Taipan Yılanı
Hızlı, çevik ve çok zehirli bir tür olan Taipan, Elapidae ailesine mensuptur. Ana vatanı Avusturalya olan Taipan yılanının bilinen üç türü bulunur. Bunlardan en yaygın olarak rastlananı Kıyı Taipanı, solgun bir koyu kahve ve sönük bir krem rengindedir. Kıyı Taipanının bir alt türü olan Papua Taipanı ise sırt kısmında bakır renkli çizgiler olan morumsu gri veya siyah rengiyle tanınır.
Davranışsal olarak Taipan türleri, Afrika’nın meşhur Kara Mamba Yılanı ile benzeşen özellikler gösterir.
Genellikle saldırgan olmayan Taipanlar, tahrik edilmedikleri ve saldırıya uğramadıkları sürece kaçma eğilimindedirler. Gelişmiş koku ve görüş yeteneklerine sahip olan Taipan yılanları, çok hızlı biçimde avını ısırarak zehrini enjekte ettikten sonra, onu yutmaya başlar.
Taipan yılanlarının zehri tüm yılan türleri içinde en etkili olan zehirlerden biridir. Taipan zehri içerdiği nörotoksin ile kasları zayıflatarak felce yol açar. Zehrin içerdiği prokoagülan pıhtılaşmayı engelleyerek kan kaybına sebep olurken, miyotoksin kas hücrelerinde yıkıma yol açar.
Taipan yılanı tarafından gerçekleştirilen ısırıkların %90’ı ciddi zehirlenmelerle sonuçlanır ve mutlaka acil panzehir tedavisi gerekir.
Engerek Yılanı
10 kadar türü olan Engerek yılanı, pullu sürüngenler takımından oluklu zehir dişliler bölümüne mensup Engerekgiller familyasındandır. Doğurgan bir hayvan olan Engerek Yılanının zehri üst çenesindeki dişlere bağlı bulunan keseciklerde yerleşmiştir.
50 cm ile 2 metre arasında değişen boylara ulaşabilen Engerekler, Afrika’da, Asya ve Avrupa kıtalarında yaşar. Üçgen şeklindeki başları ve kısa kuyrukları ile tanınırlar.
Avlarının kendisine yaklaşmasını oldukları yerden ayrılmayarak bekleyen Engerekler, gelişmiş koku alma duyuları sayesinde zehirledikleri avlarının izini sürerek ölüsüne ulaşırlar. Avlanmak için genellikle gece saatlerini tercih ederler.
Kara Mamba Yılanı
Elapidae familyasından, oldukça saldırgan ve güçlü zehre sahip bir yılan türü olan Kara Mamba, dünyanın ikinci sıradaki en uzun zehirli yılan türüdür. Anavatanı Afrika olan Kara Mamba’ların erişkin olanlarının boyları ortalama 2.5 metre civarında olmakla birlikte 4.5 metreye kadar ulaşanları bulunmaktadır. Vücut rengi zeytin yeşiline çalan Kara Mamba, ismini saldırı pozisyonunda açtığı ağzının içindeki siyah renkten almaktadır.
Yılan türleri arasında karada yaşayan en hızlı tür olan Kara Mamba’nın tek bir ısırığının 100 civarında insanı rahatça öldürebilecek kadar zehir içerdiği bilinmektedir. Ölüm oranının % 100 olduğu tek yılan türü olan Kara Mamba tarafından ısırılan kişi için, acil şekilde panzehir alınmaması durumunda ölüm kesindir. Son derece agresif bir tür olan Kara Mamba, saldırı pozisyonu aldığında, ağzını ve dişlerini göstererek yüksek sesle tıslar.
1.20 metre uzaklığa kadar aldırabilen Kara Mamba yılanı, kafa ve vücudu hedef alır ve bir ısırışta avına yaklaşık olarak 100-400 mg zehir zerk edebilir.
Çıngıraklı Yılan
Engerekgiller familyasının bir üyesi olan Çıngıraklı Yılanlar, Asya ve Amerika’da bulunur. Tanımlanmış 18 cins ve 150 türe sahip olan Çıngıraklı Yılanlar, ortalama 30-45 cm boylarında olup, 3.65 m uzunluğa erişebilirler.
Çıngıraklı yılanları diğer türlerden ayıran en önemli özellik, burun deliği ve göz arasındaki kızıl ötesi radyasyona karşı duyarlı derin çukurdur. Bu ısı algılayıcılar sayesinde çevresindeki avın yerini ve vücut ısısını saptarlar.
4 cm uzunluğundaki dişlerinin zehri, merkezi sinir sistemini felce uğratarak ve kanın pıhtılaşmasına yol açarak avın ölümüne neden olur.
Kaynakça:
^ Ehmann, Harald. “Australian Reptiles”. Australian Museum. Erişim tarihi: 2008-05-28.
.^ a b c “Australian Taipan Snakes”. Clinical Toxinology Resources. Erişim tarihi: 2008-05-29.
.^ Doughty et al. (2007). “A new species of taipan (Elapidae: Oxyuranus) from central Australia”. Magnolia Press. Erişim tarihi: 2008-05-28.
^ “Taipan”. www.kidcyber.com.au. 2000. Erişim tarihi: 2008-05-29.
Yazar:Ensar Türkoğlu