Güvenlik açığı, yalnızca bireysel olarak fiziksel, psikolojik veya duygusal zararlara maruz kalmak değildir. Aynı zamanda insanların, toplulukların veya toplumların maruz kaldıkları stresörlerin etkisinin üstesinden gelememesine atıfta bulunur. Ayrıca sosyal bir boyutu da içeren geniş bir kavramdır olumlu yaşam sonuçlarına ulaşma potansiyellerinin farkına varmama riski altındadır. Bu nedenle, kökleri yoksullukta, sosyal dışlanmada, etnisitede, engellilikte, sadece hastalıkta veya yaşamın belirli gelişim aşamalarında olabilir. Son zamanlarda bilim camiasında savunmasızlığa ilgi artmış ve hem makro hem de mikro teorik düzeylerde kademeli olarak farklı önlemler geliştirilmiştir.
Bir ülkenin şoklara yatkınlığını ve şoklardan kurtulma yeteneğini yakalamak için makro ülke düzeyinde birleşik önlemleri içerir. İkincisi, biçimlendirmek için daha da bir araya getirilebilecek bireysel veya topluluk düzeylerini ifade eder bir toplum veya hatta bir ülke güvenlik açığı önlemidir. Bununla birlikte, savunmasızlığı hem bireysel hem de topluluk düzeyinde belirlemek ve değerlendirmek oldukça zordur. Çünkü yalnızca mevcut farklı bileşik önlemler nedeniyle değil, aynı zamanda uzunlamasına bir perspektif içerdiği ve belirli bir kişinin, hane halkının veya toplumda, yıllar içinde veya ondan önce ve sonra, bilinen bir tehlike nadiren mevcut olan uygun maliyetli / etkili araçları gerektirir.
Mevcut göstergelerin birçoğunun açıklayıcı güçlerini aşamalı olarak yitirdiği ergenlerde savunmasızlık değerlendirildiğinde, konu daha da karmaşık hale gelir. Araştırma ve deneysel deneyim kanıtları, ergenlerin her zaman kendi çıkarlarına hizmet ederek hareket etmediklerini göstermiştir. Kısa ve uzun vadeli sonuçlarda kendi risklerine dair sahip oldukları algı, belirli eylemlerle veya daha genel olarak belirli seçimlerle ilişkili riski sıklıkla hafife aldıkları için gerçeklikten çok daha büyüktür. Savunmasız gençler, kendilerini, toplumlarını veya daha sık olarak her ikisini de incitme potansiyelini artıran sorunlu davranışlar ve sonuçlar geliştirme riskiyle karşı karşıya bırakan özellikleri ve deneyimleri bünyesinde barındırır. Ergenlerin savunmasızlığının yükünü kavramsallaştıran, ölçen ve değerlendiren disiplinler arası araştırmalar ve özellikle acil durumlarda, gençleri etkilerinden potansiyel olarak koruyan veya engelleyebilecek faktörleri belirlemeyi amaçlayan araştırmalara ihtiyaç vardır.
Aslında, risk ve koruyucu ergenlerin seçimleri ve kendi savunmasızlıklarına ilişkin algıları üzerinde bir arada var olan karmaşıklığı olabildiğince kapsamlı bir şekilde keşfetmek için tasarlanmış yaklaşımların karıştırılması tavsiye edilir. Öncüllere dayalı olarak, bazı durumlarda, diğer durumlarda farklı paradigmalar üzerinde dururken, benzerlikler yaratan çeşitli gösterge kaynakları önerilmiştir. Örneğin, riskli davranışlar, yaşamları için deneysel bir tehdit oluşturdukları için gençlerin savunmasızlığının etkisi olarak görüldüğü sözde risk yaklaşımı ile tutarlı bir ortak yönler bütünüdür. Öte yandan, stresli yaşam olaylarının etkilerini azaltabilecek bireysel, çevresel özellikleri veya koşulları tanımlamayı amaçlayan koruyucu veya tamponlayıcı yaklaşım bulunabilir. Her iki yaklaşıma da önemli bir katkı, Dünya Sağlık Örgütü’nün Okul çağındaki Çocuklarda İşbirlikçi Sağlık Davranışı (HBSC) araştırmacılarının grubundan gelmektedir. HBSC, 11, 13 ve 15 yaşındaki gençlere sağlıkları, refahları, sosyal çevreleri, geniş bir sağlık ve esenlik içindeki seçimleri hakkında sorular soran dört yıllık bir çapraz ulusal çalışmadır.
HBSC, Avrupa bölgesi ve kuzey Amerika’daki 48 ülke ve bölgeden 350’den fazla araştırmacıyı kapsayan 30 yıldan uzun bir deneyimdir. HBSC, en azından davranışların basitçe sağlık tehdidi olarak toplandığı standart bir epidemiyolojik çalışma olarak görülmemelidir. Bunun yerine, içki içmek, sigara içmek, hatta zorbalık veya interseksüel ilişki gibi sağlıkla ilgili davranışlar, ergen yaşam tarzlarında birbiriyle bağlantılı bireysel ve sosyal kalıpların bir sonucu olarak yorumlanır. Bu nedenle, bireysel algılar ve seçimlerle birlikte demografi ve makro sosyal etkiler kabul edilir. Bu nedenlerden dolayı, bireysel, ailevi, okul, psikososyal ortamlar ve makro düzeydeki ortamlarda mevcut en iyi savunmasızlık göstergeleri kaynağını temsil eder.
Farklı disiplin alanlarındaki araştırmacılardan gelen katkı, çalışmanın bilinen bilimsel engelleri aşamalı olarak genişletmesine ve aşmasına izin vermiştir. Çalışma, ergenlik çağındaki ilk ve daha kapsamlı sürveyansı temsil eder. Araştırmacıların bireysel bir bakış açısından mikro ve mezo topluluk düzeyinde daha geniş bir bakış açısına ve tekrar bireysel yaşa, cinsiyete ve SES’e özgü düzeye geçmesine olanak tanır. Ergenlik döneminde gelişen evrimsel mekanizmaları anlamak için, nörofizyolojik gelişim yönüne ek olarak, risk faktörlerinin varlığını, yani savunmasızlık kavramını da dikkate almak önemlidir. Bu kavramın temelinde, gelişimin fizyolojik değişkenliğinin yanı sıra, bazı ergenlerin neden özellikle tehlikeli, sapkın davranışları uygulama riski altında olduğunu açıklayabilecek bireysel değişkenliğin de olduğu temel bir varsayım vardır.
Ergenler, doğal nörofizyolojik ve bireysel gelişim nedeniyle daha büyük risklere yol açan başa çıkma stratejileri uygulama eğilimindedir. Bu bakımdan evrimsel bakış açısına göre insan beyni ontogenetik olarak gelişimini doğumdan itibaren, ergenlik döneminde ve daha sonra yaşlılıkta yaşlarda sürdürür. Beynin birçok bölgesinde, çeşitli nöronlar arasındaki bir dizi bağlantı, yaşamın ilk aylarında ve yıllarında katlanarak artar. Ergenlerde olgunlaşır ve daha sonra, yaşlılarda çürüyerek yavaş yavaş azalır. Özellikle bir beyin bölgesi, bu eğilimi diğerlerinden daha fazla izleyen prefrontal serebral korteks, her birinin yaşam süresindeki varyasyon vardır. Zihinsel yeteneklere ve karmaşık sosyal durumlarda bile dil, karar verme ve sosyal anlayış gibi karmaşık bilişsel süreçlere dâhil olur. Aslında, nörobilim araştırmaları bu kavramı ontogenetik bir bakış açısıyla, doğumdan ölüme kadar daha iyi anlamaya yardımcı olmuştur. Bir insanın hayatında ergenlik ve yaşlılık olmak üzere iki kritik dönem olduğu ortaya çıkmıştır, çünkü bu çok önemli beyin yapısı olan prefrontal kortekstedir.
Beyin döngüsüne duyarlı, ayrıca bağımlılık ve kumar gibi riskli davranışlara duyarlı olan beynin alanıdır. Aslında, bu beyin bölgesi bilişsel süreçlerden sorumludur. Bunlar, bilişsel süreçlerin ve sosyal ilişkilerde uygulanan davranışların kontrolünü ve izlenmesini içerir. Tüm bu yönler biyolojik, psikolojik, sosyal ve davranışsal değişkenler arasında çok önemli kırılganlık faktörlerini yansıtır. Bugüne kadar hiç kimse, bu beyin bölgesinin önemli varyasyonlara uğradığı iki kritik anı bir araya getirmemiştir ve bu alanlar aşağıdaki gibidir:
• Gelişiminin gerçekleştiği ergenlik,
• Bu alanın bilişsel düşüşe geçtiği yaşlılık birçok yüksek bilişsel işlevin göreceli kaybı.
Ergenlikte Savunmasızlık
Öfke, herkesin hissettiği evrensel bir duygudur, bu yüzden çok endişe verici olmamalıdır. Gerçekte ise tam tersi olur: öfke bizi korkutur. Bunun nedeni, öfkenin kontrol kaybının, kişi için bir reddin ifadesi olabilmesi ya da yine de gerçek şiddetin bir ifadesi olabilmesidir. Çok yaygın olmasına rağmen, tanımlanması da çok zordur. Fizyolojik aktivasyonları, kas gerilimlerini, bilişsel süreçleri, öznel deneyimleri ve belirgin davranışları içerir. Özellikle ikincisi çok farklı olabilir, öfkeli insanlar çok saldırgan veya yıkıcı olabilir.
Öfke ve muhalif davranış, patolojik bozuklukların başlangıcı ile doğrudan ilişkili olmasa da, genç yaşta karşılaşılırsa klinik problemlerin başlangıcını öngörebilen önemli risk faktörleridir. Bu nedenle, çocukların öfke duygusuna nasıl tepki verdiklerini ve kendilerini olası olumsuz sonuçlarından korumak için hangi başa çıkma stratejilerini uyguladıklarını sormak çok önemlidir: Fabes ve Eisenberg işte budur yaptıkları çalışmada, uygulanan stratejilerin sosyal becerilerine ve cinsiyetlerine bağlı olarak tamamen farklı olabileceği sonucuna varmışlardır. Spesifik olarak, iki araştırmacı, erkek çocukların öfkelerini daha agresif bir şekilde ifade etme ve öfkelerini daha fazla ifade etme eğiliminde olduklarını, kadınların ise daha iddialı başa çıkma stratejilerini tercih ettiğini bulmuşlardır. Ek olarak, daha sosyal ve daha popüler becerilere sahip çocuklar, daha sonra başka çatışmalar yaşama olasılığını ve ayrıca çatışma durumunda yer alan sosyal ilişkilere zarar verme riskini en aza indiren stratejiler kullanma eğilimindedir.
Kaynakça:
nap.edu/read/10209/chapter/6
open.edu/openlearncreate/mod/oucontent/view.php?id=63&printable=1
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu