Pamela Georgeson, Osteopatik Hastalıklar Doktoru ve Amerikan Osteopatik Birlik’i üyesi, pediatri, alerji ve bağışıklık bilimi alanlarında heyet sertifikalı osteopatik doktoru, şu şekilde cevap veriyor:
Hapşırmak: Özellikle refleks olarak, ağız ve burundan ani, şiddetli, spazma benzeyen sesli bir nefes verme biçimi.
Burnumuz, vücudumuza alınan havanın giriş ve çıkış yaptığı ana rotayı belirler. Pozisyonu sebebiyle, bir sürü fonksiyonu vardır. Daralan geçiş yolları, solunan havanın yükselen bir türbülansla çıkışını sağlar. Bu türbülans, hava akımı ile burun mukozasının (burun duvarı) etkileşimi yükselterek, ısı ve nemin dengelenmesini ve havaya karışmış ve asılı duran parçacıkların temizlenmesini sağlar.
Hapşırmak, burun duvarında bulunan solunumla ilgili epitel hücrelerin, kaşınma ve rahatsızlığa karşı verdiği fizyolojik bir tepkidir. Hapşırmak genellikle histamin ve lökotrien gibi kimyasalların salınmasıyla başlar. Bu maddeler tipik olarak burun mukozasında bulunan eozinofil ve mast hücreler gibi, enflamatuvar hücreler tarafından üretilir. Bu kimyasal salınım viral solunum enfeksiyonları; burun mukozasındaki filtreden geçebilen parçacıklar, alerjik reaksiyonu tetikleyen maddeler ya da duman, polen, parfüm ve soğuk hava gibi fiziksel olarak rahatsız edebilecek etkenler sebebiyle ortaya çıkabilir. Burun mukozasındaki alerjik reaksiyonlar için IgE’nin – vücudun alerjik madde için özellikle ürettiği antikor – mevcudiyetine bakılır. Bu durum, burun tıkanıklığı ve burun sızıntısı gibi semptomlar gösteren burun damarları akıntısına sebep olur. Ayrıca sinir uçları uyarılmış olduğundan, kaşıntı hissi gelir.
Nihayetinde, uyarılmış sinir uçları beynin içindeki bir refleksin aktive olmasını sağlar. Bu sinirsel tepki, duyusal sinirlere doğru yolculuğa çıkar, daha sonra sinirlerin kontrol ettiği kafa ve boyun kaslarına ulaşır, bu da ani bir hava çıkışına sebep olur. Göğüs kafesinden artarak gelen basınç ve ses tellerinin kapanması, yüksek hızlı hava akımı yaratır. Ses tellerinin ani açılımı ile basınçlı hava, solunum sistemine giriş yapmış tahriş edici parçacıkların geri çıkarılmasını sağlar. Bu yolla burnun içindeki rahat edici parçacıkların çıkmasına da yardımcı olunur. Ancak, iltihaplı hastalıklardan muzdarip kişilerde hapşırmak, mukozanın her bir damlacığında bulunan sayısız viral parçacığın çıkışını sağladığından, nezle ve soğuk algınlığının yayılmasına sebep olur.
Bu reaksiyonu kontrol altında tutmaya yardımcı olan çeşitli ilaçlar mevcuttur. Antihistaminler, esas olarak burnun içindeki kan damarlarında bulunan alıcıların histamin etkisini engelleyerek çalışır. Bazı reçeteli antihistaminler, reçetesiz satılan emsalleriyle karşılaştırıldığında yatıştırıcı özellikte değildirler. Dekonjestanlar nefes daralmasına sebep olanaynı kan damarlarından bulunan alıcıları uyarır ve sıvı tutulumunun artışını hafifletir. Alerjik hastalarda kullanılan lokal burun steroitleri, enflamatuvar hücre sayısını düşürür ve sonuç olarak histamin salınımını engeller.
Kaynakça:
Scientific American, Why do we sneeze?, April 17, 2000
available online at:�http://www.scientificamerican.com/article/why-do-we-sneeze/
Yazar:Merve Turan