Hıçkırık, her yaşta görülebilir. Tıp dilinde singultus olarak isimlendirilir. Çok sık rastlanır.Karın boşluğu ile göğüs boşluğunu birbirinden ayıran adeleye diyafram denir. Diyaframın ami kasılması ile istem dışı ve ani olarak nefes alınır. Bu nefes alma sırasında, ses telleri titreşerek hıçkırığa neden olur.
Çoğunlukla aşırı yemek tüketimi, gazlı içecekler (şampanya, soda, kola, gazoz gibi ) sebep olur. Aşırı gülme, sigara içilmesi sırasında ya da bilinçli şekilde hava yutulması ile de oluşur. Bebeklerde ve küçük çocuklarda gaz veya açlığa bağlı hıçkırık sıktır. Ağır egzersiz veya aşırı sıcağa bağlı sıvı kaybına bağlı vücutta elektrolit dengesinin bozulmasıda hıçkırığa neden olabilir. Endoskopi sonrası da görülebilir. Bu şekilde oluşan hıçkırıklar kısa sürer.
Uzun süren hıçkırık, altta yatan bir hastalığın habercisi olabilir. Diyafram, vagus siniri ile uyarılır. Vagus sinirini uyaran durumlarda hıçkırık ortaya çıkar. Bazı ilaçlar (steroidler, benzodiazepinler), kemoterapi, göz tansiyonu, kulakta yabancı cisim, farenjit, guatr, zatürree, kalp zarı iltihabı, kalp krizi, astım, tümörler, kan mineralleri dengesizliği gibi bir çok hastalıkta vagus siniri uyarılır.
Beyin apsesi, beyin damar hastalıkları, inme, menenjit, kafa travması, beyin tümörleri, Parkinson hastalığı, mide ülserleri, mide reflüsü, mide fıtığı, kalp büyümesi, yemek borusu hastalıkları, karaciğer hastalıkları, bağırsak tıkanması, mide kanseri, pankreas hastalıkları, şeker hastalığı, üremi gibi bir çok hastalıkta karşımıza çıkar. Mide ve göğüs bölgesi ameliyatlarından sonra da oluşabilir. Aşırı stres ve heyecanlanma da hıçkırık sebebidir.
BULGU, BELİRTİ VE YAKINMALAR
1 aydan fazla süren hıçkırıklar inatçı hıçkırıktır. Özellikle uykuda da oluyorsa, altta mutlaka bir hastalık araştırmak gereklidir. İnatçı hıçkırıklar, kişinin sosyal ortamdan kopmasına neden olur. Hastada stres başlar. Yemek yeme ve sıvı almak zorlaşır. Bundan dolayı kilo kaybı ve vücudun susuz kalması görülür. Halsizlik, tansiyon düşmesi, baş dönmesi ortaya çıkabilir.
Geçirilmiş ameliyatlar, hastanın kullandığı ilaçlar ve beslenme şekli sorgulanır. Ayrıntılı olarak kulak, boğaz ve boyun muayenesi yapılır. Kulakta yabancı cisim araştırılır. Boyun bölgesinde bezeler ve guatr değerlendirilir. Boğaz iltihabı var mı diye bakılır.
Tam kan sayımı ile iltihap varlığı ve kansızlık bakılır. Kan mineralleri, üre, kreatinin, karaciğer fonksiyon testleri, amilaz sonuçları değerlendirilerek hıçkırık sebebi araştırılır. Hastanın ek bulguları önemlidir. 40 yaş üstü, erkek hasta, şişmanlık, sigara kullanımı gibi risk faktörleri varlığında kalp şeridi, yani EKG çekilmesi ile kalp krizi değerlendirilir. Bulantı, kusura, baş ağrısı birlikteliğinde beyinle ilgili tetkikler yapılır. Mide yanması şikayeti varsa mide ülseri veya mide reflüsü düşünülür ve endoskopi istenebilir. Nefes darlığı varlığında göğüs içinde kitle varlığını araştırmak için BT tetkiki yapılır.
TIBBI TEDAVİ
Göz küreleri üzerine bası veya boyun üzerindeki karotislere masaj, hıçkırık için yararlıdır. Tiroit kıkırdağına bası uygulanabilir. Ancak mutlaka doktor tarafından yapılmalıdır. Bu masajlar bilinçsiz yapılırsa kan basıncını ve kalp hızını düşürür.
Hıçkırık, kullanılan ilaçlar nedeniyle oluşmuşsa ilaç değişimi veya doz ayarlaması yapılır.
İlaç tedavisinde klorpromazin, ilk tercih edilendir. Klorpromazin, normalde psikiyatri ilacıdır. Etkisini beyin üzerinden gerçekleştirir. Yan etki olarak tansiyon düşmesi, aşırı uyuma, uyuşukluk en sık rastlanan şikayetlerdir. Yüksek dozda ise idrar yapamama, göz tansiyonu, istemsiz kasılmalar görülebilir. Metoklopramid, baklofen ve gabapentin gibi ilaçlar da yararlı olabilmektedir. Epilepsi ilaçları (fenitoin, karbomazapin gibi), kas gevşeticiler (siklobenzaprin vb), depresyon ilaçları, amantadin, simetikon gibi ilaçlar da yardımcı olabilir.
İlaç tedavilerine cevap vermeyen dirençli hıçkırıklarda ameliyatla diyafram siniri kesilebilir. Ya da cilt altına pil takılarak diyafram kasılması baskılanabilir.
DİYET DEĞİŞİKLİKLERİ
Dilin üzerine veya altına şeker konarak emilmesi yararlı olabilir. Kesme şekere birkaç damla limon damlatılabilir. Az miktarda limon suyu veya sirke içmek, şekerli su içmek hıçkırığı kesebilir.Su içilerek hıçkırık geçirilebilir.Bir meyve hızlı şekilde yenebilir.Buzlu su ile ağız çalkalanması yararlı olabilir.
Organlar bebek ve çocukların hızlı gelişimlerine uyum sağlarken hıçkırık gibi bazı sorunlar oluşabilir. Bebeklerde veya küçük çocuklarda hıçkırık sinyalinin engellenmesinin bir yolu şeker veya tatlı bir şurup ile tat duyularının harekete geçirilip sinir sisteminin meşgul edilmesidir. Bebek ve küçük çocuklarda yutma refleksinin kontrolü yeterli olmadığı için su veya şurup içerken hıçkırık nedeni ile akciğerlerine kaçırabilirler, bu nedenle hıçkırırken gözlem altında azar azar verilmelidir. Eğer çocuk hıçkırıktan rahatsız görünmüyorsa müdahale etmeyip kendiliğinden geçmesi beklenebilir.
Bebek emzirirken hıçkırmaya başlarsa, emzirmeye ara verilerek pozisyonu değiştirilir ve gazı çıkarılmaya çalışarak rahatlatılır. 5-10 dakika aradan sonra da hıçkırmaya devam ediyorsa birkaç dakika emzirilir. Bu şekilde çoğunlukla bebeğin hıçkırığı kesilmektedir. Bazen bebekler aç kaldıklarında hıçkırmaya başlarlar, bunun değerlendirilmesi ve bebeğin açlık çağrısı olarak hıçkırmasına izin vermeden emzirmenin başlatılması yararlı olabilir.
Hıçkırığı önlemenin en iyi yolu yavaş ve dikkatli çiğnenerek yemek yenmesidir. Yemek yerken konuşulmamalı, hızlı yürüyüş yaparken gıda tüketilmemelidir. Yemek yerken dik oturulması, göğüs ve mide bölgesinin aşırı kiloya bağlı yağlanmasının beslenmeye dikkat ederek engellenmesi hıçkırığı azaltır.
YAŞAM TARZI DEĞİŞİKLİKLERİ
Derin nefes alınıp verilmesi hıçkırığı geçirebilir.Tek doz öksürük şurubu içilmesi yararlı olabilir.Korunmada düzenli egzersiz yapılması ve özellikle nefes tekniklerinin öğrenilmesi çok yararlıdır. Nefesi tutmak, ani nefes almak, kese kağıdı içine solumak, yere oturup, dizleri göğse doğru çekmek de işe yarayabilir.
ÖNERİLEN BİTKİSEL İÇERİKLİ TAKVİYELER
Sirke: Yemek borusu ve mideye hafif tahriş edici özelliği ile birkaç yemek kaşığı içilmesi hıçkırığın geçmesine yardımcı olur. Tedavilere dirençli hıçkırık tedavisinde doktor kontrolünde burun içine sirke uygulaması yarar sağlayabilir. Burun içine verilen sirke boğazda hıçkırık ile ilgili sinir dallarını uyararak meşgul eder. Sirkenin salata veya turşuya katılarak tüketilmesi de yararlı olabilir.
Limon suyu: 1 tatlı kaşığı limon suyu içilir.
Rezene: 1 tatlı kaşığı zeytinyağı ve 5 damla rezene uçucu yağı karıştırılır. Plastik bir torba içine yağ karışımı ve gazlı bez eklenir. Torbanın ağzı kapatılır ve gazlı bezlerin yağı tamamen emmesi için beklenir. Gazlı bez torbadan çıkartılıp mide üzerine konur ve üzerine sıcak su torbası yerleştirilir. 30 dakika boyunca kompres yapılır.
Yazar: Fatih Bolelli