Hiperkapni veya solunum asidozunun tedavisi altta yatan nedene bağlı olarak değişmektedir. Hipoventilasyon belirtileri diğer ciddi sağlık durumlarının semptomlarına benzer olmaktadır, bu yüzden kişi bunları yaşarsa tıbbi yardım alması çok önemlidir. Doktorun önerebileceği bazı tedaviler bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
Havalandırma (Solunum Yardımı)
Havalandırma veya yardımlı solunum, hiperkapniden kaynaklanan solunum yetmezliği için standart yönetim yöntemidir. İnvaziv olmayan ventilasyon, yapay hava yolu yerleştirmek yerine maske veya benzer bir cihaz kullanarak solunum desteğini ifade eden birincil stratejidir. Şiddetli KOAH ve kronik hiperkapnisi olan yaklaşık 200 hastayı içeren randomize kontrollü bir çalışmada, standart bir tedaviye ventilasyon (bir yüz maskesi yoluyla solunum destekli) eklenmesi, özellikle hiperkapniyi azaltmak için kullanıldığında sağkalım oranını artırmıştır. Bu tip ventilasyon hiperkapni ile solunum yetmezliği olan hastalarda ölümün azaltılmasında özellikle etkili olduğu bildirilmiştir.
Bir vaka çalışmasında, mekanik solunum desteği, hiperkapniye yatırıldıktan sonra ALS ve solunum yetmezliği olan bir hastaya yardımcı olmuştur. Amerikan Nöroloji Akademisi tarafından sağlanan ALS tedavisi için kılavuzlar ayrıca tedavi yöntemi olarak ventilasyon ile solunum desteğinin kullanılmasını önermektedir. İlacın neden olduğu hiperkapnisi olan bir erkekte, muhtemelen opioid aşırı doz nedeniyle hastaneye kaldırılmış, invaziv olmayan pozitif basınçlı ventilasyon hiperkapniyi azaltmıştır. Tedavi, opioid doz aşımını tersine çevirmek için bir nalokson dozu ile eşleştirilmiştir.
Oksijen Terapisi
Oksijen tedavisi genellikle kandaki düşük oksijeni arttırmak için kullanılmaktadır. KOAH hastalarında hiperkapninin gözden geçirilmesinde, doktorlar hiperkapniyi önlemek için dikkatle ölçülen oksijen tedavisini tavsiye etmektedirler. KOAH gibi akciğer hastalıkları solunum kontrol merkezinde sorunlara neden olmaktadır, bu nedenle hiperkapni bu hastalarda oksijen tedavisinden kaynaklanmaktadır. Uzun süreli oksijen tedavisi alan yaklaşık 4500 KOAH hastası üzerinde yapılan bir çalışmada, hiperkapni önemli ölçüde artmış ölüm riski ile ilişkili olmadığı bildirilmiştir. Aslında, bazı kanıtlar uzun süreli oksijen tedavisinin hiperkapninin KOAH üzerindeki olumsuz etkilerini azaltabileceğini düşündürmektedir.
İlaç
Bazı KOAH hastalarında ventilasyon uygulanabilir bir seçenek değildir. Bazı ilaçlar hiperkapniden kaynaklanan solunum yetmezliğinin tedavisine yardımcı olmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Zatürre veya diğer solunum yolu enfeksiyonlarını tedavi etmek için antibiyotik gerekmektedir
• Hava yollarını açmak ve nefes almayı kolaylaştırmak için bronkodilatörler reçete edilmektedir
• Kortikosteroidler hava yolu inflamasyonunu azaltmaktadır
• Asetazolamid nefes almayı kolaylaştırmaktadır
Asetazolamid, hafif solunum metabolik asidozuna neden olmaktadır ve bu da hava solunumu vücut miktarını arttırmaktadır. Diüretik ya da steroid tedavisine bağlı hiperkapnili 45 hastanın bir çalışmasında, diüretik / steroid tedavisi kesildikten sonra asetazolamid CO2’su düşürülmüştür. Asetazolamide benzer şekilde hareket eden diğer ilaçlar da bir seçenek olmaktadır. Oral olarak alınan Modafinil, solunumu uyarmaktadır ve hiperkapniyi azaltmaktadır, ancak bu endikasyon için etkinliği doğru bir şekilde araştırılmamıştır.
Hiperkapniye Tamamlayıcı Yaklaşımlar
Hiperkapni ciddi semptomlara neden olmaktadır ve acil tıbbi tedavi gerekmektedir. Bazı stratejiler sadece doktor hiperkapninin kesin nedenini doğruladıysa ve kişi yeterli tedavi alıyorsa kullanılmalıdır. Belirtilen tamamlayıcı yaklaşımların hiçbiri, doktorun önerdiği şeyin yerine asla yapılmamalıdır. Ayrıca, burada listelenen yaklaşımlardan bazıları ve özellikle diyet müdahaleleri insan çalışmalarından yeterli kanıt bulunmamaktadır. Uygulanabilecek bazı stratejiler aşağıdaki gibidir:
1) Sigarayı bırakmak
Sigara içenler hiperkapniye yol açabilecek normal havadan yaklaşık 350 kat daha fazla karbondioksite maruz kalmakta ve solumaktadırlar. Ek olarak, nikotin beynin solunum üzerindeki kontrolüne müdahale ederek hiperkapniyi kötüleştirmektedir. Bununla birlikte hiperkapniyi azaltmak için sigara bırakılmalıdır. Genel olarak duman maruziyeti sınırlanmalıdır, ayrıca sigara dumanına pasif maruziyet bile hiperkapniyi artırmaktadır. 70 bebeği kapsayan gözlemsel bir çalışmada, sigara içen annelerin bebekleri hiperkapniye daha duyarlı olduğu bulunmuştur. KOAH ve hiperkapnili hastalarla yapılan bir başka çalışmada sigara kullanımı sağ kalımı azaltmıştır.
2) Kilo vermek
Obezite hiperkapniyi kötüleştirmektedir. Kişi obezse hiperkapniyi ve genel sağlığı potansiyel olarak iyileştirmenin bir yolu kilo vermektir. Uyku apnesi ve hiperkapnisi olan obez hastalar üzerinde yapılan bir çalışma, kilo kaybının potansiyel olarak hiperkapniyi azaltabileceğini öne sürmüştür.
3) Diyet
Sağlıklı, besin açısından yoğun, kalorisi dengeli bir diyet tüketilmelidir. Uygulama gereken en iyi yaklaşım hakkında doktorla ve beslenme uzmanıyla görüşülmelidir. Diyet uygulaması ile ilgili bazı bilgiler aşağıdaki gibidir:
Diyet kalsiyumunun azalması
Geçerli bir klinik kanıt bu yaklaşımı desteklememektedir. Artan karbondioksit inhalasyonunun bir sonucu olarak hiperkapni, böbrek taşlarının önde gelen nedeni olan idrarda (hiperkalsiüri) artan kalsiyuma neden olmaktadır. 4 sağlıklı erkek gönüllüden oluşan küçük bir çalışmanın yazarları, çevreden artan karbondioksit inhalasyonunun, kemik sağlığı için herhangi bir sağlık faydası olmadan vücutta daha fazla kalsiyumun kalmasına yol açtığını varsaymıştır. Bu tartışmalıdır ve daha büyük çalışmalarda henüz doğrulanmamıştır. Bu deneysel duruşu dayanarak, yüksek CO2’ye maruz kalan kişiler ortamında düzeylerini daha düşük kalsiyum gıdalar tüketmelidir. Bununla birlikte, düşük kalsiyum diyetinin hiperkapni üzerindeki etkisi bilinmemektedir. Düşük kalsiyum gıdalarının bazı sağlıklı örnekleri arasında tavuk, patlıcan, elma, pancar, üzüm, ananas, çilek, kavun ve kuşkonmaz bulunmaktadır. Öte yandan, yüksek kalsiyumlu gıdalar süt ürünleri, tahıllar, baklagiller ve ettir.
Azalan oksalatlar
Bu yaklaşımı destekleyecek klinik kanıtlar bulunmamaktadır. Bilim adamları hiperkapninin böbrek hücrelerinin hayatta kalmasını azaltıp azaltamayacağını ve böbrek hücrelerindeki kalsiyum oksalat taşlarından böbrek taşı oluşumunu kötüleştirip kötüleştirmeyeceğini araştırmaktadır. Bununla birlikte, diyet oksalatlarının düşürülmesinin veya böbreklerin kalsiyum oksalat taşları veya hiperkapni üzerinde antodoks olarak detoksa yardımcı olan yiyeceklerin artırılmasının etkisi bilinmemektedir. Böbreklerin detoksifiye edilmesine yardımcı olduğu iddia edilen bazı yiyecekler arasında kuşkonmaz, kavun ve maydanoz bulunmaktadır. Oksalat bakımından zengin bazı gıdalar yapraklı yeşillikler, sebzeler, meyveler, kakao, fındık ve tohumları içermektedir.
Hiperkapninin Potansiyel Faydaları Var mıdır?
Çok sayıda zararın yanı sıra, bazı bozukluklar için hiperkapninin potansiyel faydaları da araştırılmaktadır. Akciğer ameliyatı geçiren hiperkapnisi olmayan 50 hastanın bir çalışmasında (SB-RT), ventilasyon sırasında karbondioksiti solumaktan geçici hiperkapni, enflamatuar hücre sayısını azaltarak enflamasyonu azaltmıştır. Ameliyat sırasında bazı hastalarda artmış kalp hızı ve kan basıncı dışında önemli bir yan etki görülmemiştir. Hiperkapni, çeşitli sıçan çalışmalarında erken evrelerde sepsis ve pnömoninin neden olduğu akciğer yaralanmalarını azaltmıştır. Bununla birlikte, uzun bir süre boyunca hiperkapni, bağışıklık sistemini baskılayarak akciğer yaralanmalarını da kötüleştirmektedir. Ayrıca kiperkapni cilt nakli ile yapılan bir fare çalışmasında iltihabı azaltmıştır. Havada daha yüksek konsantrasyonlarda karbondioksite maruz kalan fareler, uyumsuz cilt nakli aldıktan sonra hayatta kalma oranını arttırmıştır. Bilim adamları ayrıca hipokapninin hücrelerdeki akciğer yaralanmalarını azaltıp azaltmadığını araştırmaktadırlar, ancak iyileşme sürecini yavaşlıyor gibi görünmektedir.
Kaynakça:
nih.gov
sciencedirect.com
journalmc.org
merckmanuals.com
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu