Kan vücudun organlarına ve dokularına oksijen taşır ve hipoksemi, kanın düşük oksijen seviyesine sahip olunduğu zamandır. Hipoksemiye astım, zatürree ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) dâhil olmak üzere çeşitli koşullar neden olabilir. Bu ciddi bir tıbbi durumdur ve acil tıbbi yardım gerektirir. Hipoksemi, nedenleri ve nasıl tedavi edildiği hakkında bilgiler aşağıda verilmiştir:
Hipoksi ve Hipoksemi
Hipoksi ve hipoksemi iki farklı hastalığı ifade eder. Hipoksemi kandaki düşük oksijen seviyelerini ifade ederken, hipoksi vücudun dokularındaki düşük oksijen seviyelerini belirtir. İkisi bazen birlikte yaşanabilse de bu her zaman olacak şekilde bir genelleme yoktur. Genel olarak, hipoksemi varlığı hipoksiye işaret eder. Bu mantıklı bir durumdur çünkü eğer kandaki oksijen seviyeleri düşükse, vücut dokuları da yeterince oksijen almıyordur.
Türleri
Birkaç farklı hipoksemi türü vardır ve bu tip kan oksijen seviyelerinin düşürüldüğü mekanizmaya bağlıdır. Hipoksemi türleri aşağıdaki gibidir:
Havalandırma/perfüzyon (V/Q) uyumsuzluğu: Bu en yaygın hipoksemi türüdür. Havalandırma, akciğerlerdeki oksijen beslemesini belirtirken, perfüzyon akciğerlere kan beslemesini belirtmektedir. Havalandırma ve perfüzyon, V / Q oranı adı verilen bir oranda ölçülür. Normalde, bu oranda küçük bir uyuşmazlık derecesi vardır, ancak uyuşmazlık çok büyük olursa sorunlar ortaya çıkabilir. Havalandırma perfüzyon uyumsuzluğunun iki nedeni vardır:
1. Akciğerler yeterince oksijen alıyorsa, ancak yeterli kan akışı olmadığı durumlarda (artan V/Q oranı).
2. Akciğerlere kan akışı varsa, ancak yeterli oksijen olmadığı durumlarda (azalmış V/Q oranı).
Şönt: Normal olarak, oksijene edilmiş kan kalbin sağ tarafına girer. Oksijen almak için akciğerlere gider ve daha sonra vücudun geri kalanına dağıtılmak üzere kalbin sol tarafına gider. Bu tip hipoksemide kan, akciğerlerde oksijenlenmeden kalbin sol tarafına girmektedir.
Difüzyon bozukluğu: Oksijen akciğerlere girdiğinde, alveol denilen küçük keseleri doldurur. 
Kılcal damarlar adı verilen minik kan damarları alveolleri çevreler ve oksijen alveollerden kılcal damarlardan akan kana karışır. Bu tip hipoksemide, oksijenin kan dolaşımına difüzyonu bozulmuştur.
Hipoventilasyon: Hipoventilasyon, oksijen alımının yavaş bir hızda gerçekleştiği zamandır. Bu, kandaki yüksek karbondioksit seviyelerine ve düşük oksijen seviyelerine neden olabilir.
Düşük çevresel oksijen: Bu tip hipoksemi tipik olarak daha yüksek irtifalarda meydana gelmektedir ve havadaki mevcut oksijen, rakım arttıkça düşer. Bu nedenle, daha yüksek irtifalarda, her nefes deniz seviyesinden daha düşük oksijen seviyeleri sağlamaktadır.
Nedenleri
Hipoksemiye neden olabilecek birçok durum vardır. Bu durumlar aşağıdaki gibidir:
• Akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS)
• Anemi
• Astım
• Akciğerde bir kan pıhtısı (pulmoner emboli)
• Daraltılmış akciğer
• Doğuştan kalp defekti veya hastalığı
• KOAH
• Akciğerdeki sıvı (akciğer ödemi)
• Yüksek irtifalar
• İnterstisyel akciğer hastalığı
• Bazı narkotikler ve anestezikler gibi solunum hızını düşüren ilaçlar
• Zatürre
• Akciğerlerde skarlama (pulmoner fibrozis)
• Uyku apnesi
Farklı koşullar farklı şekillerde hipoksemiye neden olabilir. Hipoksemiye neden olan bazı rahatsızlıklar şu şekildedir:
• KOAH: Akciğerlerdeki hava akışının engellendiği kronik bir durumdur. KOAH’da alveol duvarlarının ve çevresindeki kılcal damarların tahrip olması, oksijen değişiminde hipoksemiye yol açabilecek sorunlara yol açabilir.
• Anemi: Etkili bir şekilde oksijen taşımak için yeterli kırmızı kan hücresinin olmadığı bir durumdur. Bu nedenle kansızlığı olan bir kişi kanında düşük oksijen seviyesine sahip olabilir.
Ek olarak, hipoksemi, solunum yetmezliği gibi başka bir durumun belirtisi olabilir. Solunum yetmezliği, ciğerlerden kana yeterince oksijen geçmediğinde ortaya çıkar. Bu nedenle, düşük kan oksijen seviyeleri solunum yetmezliğinin bir göstergesi olabilir.
Yeni Doğanlarda Hipoksemi
Hipoksemi bazen doğuştan kalp defekti veya hastalığı olan yeni doğanlarda ortaya çıkabilir. Aslında, kandaki oksijen seviyelerini ölçmek için kullanılır. Ayrıca erken doğan bebekler, özellikle mekanik bir ventilatöre yerleştirilmişlerse hipoksemiye daha yatkındır.
Belirtileri
Hipoksemi hastalığının bazı belirtileri vardır ve kişi bu belirtileri yaşıyorsa en kısa zaman da acil yardım almalıdır. Bu belirtiler aşağıda ki gibidir:
• Nefes darlığı
• Öksürük veya hırıltılı
• Baş ağrısı
• Hızlı kalp atımı
• Karışık veya şaşkın hissetme
• Cilt, dudaklar ve tırnaklarda mavi bir renklenme
Teşhisi
Doktor hipoksemiyi teşhis etmek için, kalbi ve ciğerleri kontrol eder ve fiziksel bir muayene yapar. Ayrıca cildin, tırnakların veya dudakların rengini de kontrol eder. Oksijen seviyesini ve solunumu değerlendirmek için yapabilecekleri bazı ilave testler vardır. Bu testler aşağıda ki gibidir:
• Nabız oksimetresi: Kan oksijen seviyelerini ölçmek için parmağa yerleştirilmiş bir sensör kullanma
• Arteriyel kan gazı testi: Kan oksijen seviyelerini ölçmek için bir arterden bir kan örneği almak için bir iğne kullanma
• Solunum testleri: Bir makineden veya bir tüple nefes alarak nefesi değerlendirebilir.
Tedavi
Hipoksemi düşük kan oksijen seviyelerini içerdiğinden, tedavinin amacı kan oksijen seviyelerini normale döndürmeye çalışmaktır. Hipoksemiyi tedavi etmek için oksijen tedavisi kullanılabilir. Bu, ek oksijen almak için bir oksijen maskesi veya burun kısmı kesilmiş küçük bir tüp kullanmayı içerebilir. Hipoksemi ayrıca astım veya zatürree gibi altta yatan bir durumdan da kaynaklanabilir. Altta yatan bir durum hipoksemiye neden oluyorsa, doktor bu durumu tedavi etmek için çalışacaktır.
Komplikasyonları
Vücutta ki organlar ve dokular düzgün çalışması için oksijen gereklidir. Yeterince oksijen yokluğunda kalp ve beyin gibi hayati organlarda hasar meydana gelebilir ve tedavi edilmezse hipoksemi ölümcül olabilir.
Ne Zaman Doktora Görünmelidir?
Kişinin nefes darlığı aniden belirirse ve çalışma yeteneğini etkiliyorsa, her zaman acil tıbbi yardım alınmalıdır. Diğer bazı durumlarda, nefes darlığı kendi başına hala bir doktor ziyareti için garanti verebilir. Hipoksemi semptomlardan herhangi biri yaşanıyorsa, uzman bir doktorla görüşülmelidir. Doktora aşağıda ki konular hakkında bilgi verilmelidir:
• Minimum aktivite ile veya dinlenildiğinde oluşan nefes darlığı
• Egzersizle ortaya çıkan ve daha da kötüye giden nefes darlığı
• Aniden uykudan nefes darlığı ile uyanmak
Hipoksemi, kanda düşük oksijen seviyesine sahip olunduğu zamandır. Birkaç farklı hipoksemi türü vardır ve birçok farklı koşul buna neden olabilir. Hipoksemi ciddi bir durumdur, tedavi edilmezse organlarda hasara ve hatta ölüme bile neden olabilir. Ani bir nefes darlığı yaşanıyorsa ve fonksiyon kabiliyetini etkiliyorsa, her zaman acil tıbbi yardım alınmalıdır.
Kaynakça:
cdc.gov
my.clevelandclinic.org
mayoclinic.org
nih.gov
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu