Ali İbn Abbâs
10. yüzyılda yaşamış olan Ali İbn Abbâs İslam dünyası içerisinde yapılan tıp alanı çalışmalarının ilklerinden biri olma ünvanına sahiptir. Tıbbın bütün konuları ile alakalı bilgileri derlemiş olduğu Tıp Sanatı adlı bir kitabı yazmıştır. Bu çalışması İbn Sina’nın Tıp Kanunu adlı kitabı yazılıncaya kadar İslam dünyasında yıllarca el kitabı olarak bilim dünyasında kullanılmıştır.
Râzî
Toplumda yerleşmiş inançları sorgulayan aykırı, felsefi düşünceleri ile tanınmış, bir rasyonalist Muhammed İbn Râzî (865-925) kimya, tıp gibi alanlarda çok önemli çalışmalar yapmıştır. Otoritelerin düşüncelerini değil, kendi gözlemlerini benimsemeyi bilimsel bir tavır haline getirmiştir. Rey’de doktorluk yaptığı sıralarda hastalarını dikkatli şekilde gözlemlemiş, özellikle nabız, idrar ve terleme gibi bir takım göstergeleri ilk kullanan doktor olmuştur. Bu nedenle muazzam klinik deneyimli bir klinisyendir. Ortadoğu ülkelerinin çoğunda sık sık görülen çocuk hastalıkları olan çiçek ve kızamık hastalığının tanısını yapmış ve bunların farklarını belirlemiştir.
Zehrâvî
Endülüs’de doğan Zehrâvî İslam dünyasının en ünlü cerrahlarındandır. Tıp konusunda tüm zamanların en önemli eserini kaleme almıştır. Tasrif ismindeki bu özgün yapıtında cerrahi bilgilerini derleyen Zehrâvî, yeni bir takım cerrahi tedavi yöntemlerini çok ayrıntılı şekilde tanıtmıştır. Yaraların dağlanması, canlı hayvanlar üzerinde ameliyatların yapılması ve kadavraların teşrihlerini anlatmıştır. Konuyu o döneme kadar hiç rastlanmayan ölçüde ayrıntılı şekilde anlatması ve cerrahi bir takım aletlere yer vermesi bakımından Tasrîf kitabı büyük bir önem teşkil etmektedir. Avrupa ülkelerinde son dönemlerde ortaya çıkan tıbbi tedavinin benimsenmesi ve geliştirilmesinde çok büyük etkisi olan bu eserde, ameliyatlarda kullanılan bazı aletlerin resimlerinin bile çizilmiş olması ve bunların işlevlerinin anlatılması tıbbın ilgi odağı olmasını sağlamıştır.
İbn-i Sînâ
Tüm zamanların en büyük tıp duayeni olan İbn-i Sînâ (980-1037) gözlemsel ve tarihsel bilgilerini Tıbbın Kanunu adlı yapıtında derlemiştir. Bu kalıcı eser anatomi, fizyoloji, kimya, biyoloji, patoloji, cerrahi ve eczacılık gibi konularda detaylı bilgiler içerir ve 5 tane kitaptan oluşur. İlk kitap ayrıntılı anatomi açıklamalarının yanında hastalık ve tedaviler, ilaç ve halk sağlığı konularında bilgiler yer almaktadır. Diğer 4 kitapta, birinci kitapta bahsedilen konular daha ayrıntılı olarak tartışılmıştır.
Yazar: Taner Tunç