Joseph Louis Gay-Lussac, çalışmaları uygulamalı kimya alanında önemli gelişmeler yaratan bir Fransız kimyacı ve fizikçidir. Gazların davranışı ve siyanojen ve iyodun özellikleri ile ilgili öncü araştırmaları ile dikkat çekmiştir. Başarılı bir avukatın oğlu olarak dünyaya gelerek ayrıcalıklı bir çocukluk geçiren Gay-Lussac, 1789 Fransız Devrimi sırasındaki siyasi kargaşa ortamında babasının işlerinin bozulması ve servetini kaybetmesi ile birlikte harçlarını ödeyemediği “Bourdeix Manastırı”ndaki eğitimine ara vermek zorunda kaldı. Babası, oğlu her zaman bilimsel konularla daha çok ilgilenmiş olsa da, onun bir avukat olmasını istemişti. Ancak, çok parlak bir öğrenci olan Joseph Louis Gay-Lussac, öğrencilerin giderlerinin devlet tarafından karşılandığı yeni kurulmuş bir enstitü olan “École Polytechnique”e girme konusunda başarılı oldu. Bu, ailesinin sıkıntılı mali durumuna rağmen kaliteli bir eğitim almasını sağladı. Sonunda tanınmış bir kimyager ve fizikçi oldu ve gazların davranışları konusundaki çalışmaları ile büyük ün kazanarak bilim tarihine geçti. Kariyeri boyunca, Jean-Baptiste Biot, Alexander von Humboldt ve Louis Thenard gibi diğer önemli bilim insanlarıyla işbirliği yaptı.
Yaşamı ve Başarıları
Joseph Louis Gay-Lussac, 6 Aralık 1778’de Antoine Gay ve Leonarde Bourigner’in en büyük oğlu olarak Saint-Léonard-de-Noblat’ta doğdu. Dört kardeşi vardı ve babası Noblat’da avukat, savcı ve yargıç olarak çalışan ünlü bir hukukçuydu. Fransız Devrimi, ailenin mali durumunu büyük ölçüde değiştirdi. Babası şüpheli olarak tutuklanarak, 1793’ten 1794’e kadar hapsedildi. Ailesi de servetinin çoğunu kaybetti. Gay-Lussac, 1797’de, giriş sınavında büyük başarı gösterdiği “École Polytechnique”e girdi ve Claude Louis Berthollet’in kanatları altına aldığı gözde öğrencisi olarak 1800’de mezun oldu. Mezuniyetinin ardından, bir inşaat mühendisliği okulu olan “École Nationale des Ponts et Chaussées”ye de girdi. Ancak, kimyaya olan büyük ilgisi nedeniyle kısa bir süre sonra buradan ayrıldı.
1801’de, yeteneklerinden çok etkilenen Claude Louis Berthollet’in yanında araştırma görevlisi oldu. Berthollet kısa bir süre önce Paris’in hemen dışındaki Arcueil’deki kır evinde bir laboratuvar kurmuştu ve Joseph Louis Gay-Lussac’ın profesyonel gelişiminde önemli bir rol oynadı. Kuvvetler üzerine yaptığı araştırmalarda ünlü matematikçi Pierre-Simon Laplace ile işbirliği yaptı. 1801-1802 yıllarında gazların termal genleşmesi üzerine sürdürdüğü deneylerde, kuru gazlar ve saf civa kullanarak, tüm gazların 0 – 100 °C (32 – 1212 °F) sıcaklık aralığında eşit olarak genişledikleri sonucuna vardı. 1809’da kimya profesörü oldu. Aynı yıl Geneviève-Marie-Joseph Rojot ile evlendi ve kırk yıl süren ve beş çocuk yetiştiren mutlu bir evlilikleri oldu. 1808 yılından 1832 yılına kadar “Sorbonne”da fizik profesörü olarak da çalışan Joseph Louis Gay-Lussac, 1805–1806 yıllarında, Alexander von Humboldt ile bir Avrupa gezisine çıktı. Bu yolculuk sırasında yaptıkları ortak çalışmalarda, atmosferin bileşiminin azalan basınçla (artan irtifada) değişmediğini keşfettiler.
Gay-Lussac, ayrıca hidrojen ve oksijenin su oluşturmak için hacimce 2 : 1 oranında birleştiğini ortaya koydu. 1808’de birleşen gaz hacimleri yasasını (toplam hacim yasası) keşfetti. Aynı zamanda, amonyum klorür oluşturmak üzere eşit hacimlerde bir araya gelen hidrojen klorür ve amonyak arasındaki reaksiyonları da araştırdı. 1816’da François Arago ile birlikte “Annales de chimie et de physique” in ortak editörü oldu. Bu etkili bir pozisyon oldu ve gelirine önemli ölçüde katkıda bulundu. 1818’de “barut komisyonu”nun bir üyesi oldu ve 1829’da Paris’e, test departmanının müdürü olarak atandı. Bu pozisyon da ona çok yüksek kazanç sağladı. Söz konusu pozisyonları kabul etmesi, hayatını saf bilime adamaktan ziyade, finansal kazanıma yönelmekle suçlayan meslektaşları tarafından eleştirildi.
Joseph Louis Gay-Lussac aynı zamanda bir mucit olarak da taşınabilir barometreyi, buhar enjektör pompasını ve hava termometresini geliştirdi, 1824’te bilime gelişmiş versiyonunu yarattığı “büret” ve “pipet” terimlerini kazandırdı. 1821’de İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’nin yabancı üyeliğine seçildi. 1839’da Kral Louis Philippe tarafından onurlandırıldı ve adı, Eyfel Kulesi’ndeki toplam 72 kişiden oluşan Fransız bilim insanları, mühendisler ve matematikçilerin arasına yazıldı. Son yılları ağır hastalıklarla geçen Gay-Lussac 9 Mayıs 1850’de Paris’te öldü.
Kaynakça:
– Maurice Crosland, “Gay-Lussac : Savant et Bourgeois”, Belin, Collection : Un savant, une epoque.
Yazar: Oben Güney Saraçoğlu