Kişilerarası Terapi Nedir, Ne İşe Yarar?

Kişilerarası terapi (IPT), güçlü bağlar geliştirmeyi amaçlayan bir psikoterapi türüdür. Araştırmalar, çeşitli ruh sağlığı durumlarının semptomlarını iyileştirmeye yardımcı olabileceğini düşündürmektedir. IPT, depresyonu ve diğer bazı akıl sağlığı sorunlarını tedavi edebilen bir psikoterapi türüdür. 1970’li yıllarda iki psikoterapist IPT’nin depresyona yardımcı olmak için geliştirmiştir ve klinisyenler o zamandan beri çeşitli akıl sağlığı sorunlarını tedavi etmek için kullanmışlardır.

Kişilerarası Terapi Nedir?

IPT, genellikle 12-16 haftadan kısa süren kısa süreli bir tedavi şeklidir. İletişim ve kişilerarası etkililik becerilerini geliştirmeye odaklanmaktadır; Uygulayıcılar birçok akıl sağlığı sorununun ilişkisel eksikliklerden veya rol çatışmalarından kaynaklandığına inanmaktadır. IPT pratisyenleri, depresyon ve diğer akıl sağlığı koşullarını tedavi gerektiren gerçek hastalıklar olarak kabul etmektedirler. Danışanların zorlukları için kendilerini suçlamalarını önlemek için terapide buna odaklanmaktadır. Bu terapi savunucuları ayrıca ruh hali ve yaşam durumlarının, özellikle ilişkilerin yakından ilişkili olduğunu savunmaktadırlar. İlişkileri geliştirmek, bir kişinin ruh sağlığını iyileştirebilmektedir. IPT görüşmelerinde kişi, ilişkileri iyileştirmeye yardımcı olabilecek ve ek ilişki sorunlarının gelişmesini engelleyebilecek becerileri öğrenmektedir ve uygulamaktadır.

Ne İşe Yarar?

IPT yapılandırılmış bir terapi türüdür, yani tedavinin üç farklı aşamada ilerlediği anlamına gelmektedir. İlk bir ila üç seans sırasında, terapist sorunu teşhis etmekte ve terapi alan kişinin psikolojik sıkıntıdan önce gelen veya sürdüren kişilerarası sorunları belirlemesine yardımcı olmaktadır. Örneğin, ayrılık yaşayan kişi, depresyonunun ayrılıktan sonra geliştiğini fark etmektedir. Terapist ayrıca danışanın ilişkilerdeki davranış modelini ve mevcut ilişkilerin değerlendirilmesini gözden geçiren bir kişilerarası envanter geliştirmektedir. IPT terapistleri, dört çatışma alanının tipik olarak ilişki ve akıl sağlığı sorunlarını tetiklediğine inanmaktadır. Bunlar aşağıdaki gibidir:
• Strese neden olan ilişki çatışmaları
• Kişinin rolünü veya ilişkilerini değiştiren yaşam değişiklikleri
• İlişkileri başlatma veya sürdürmede zorluk
• Keder veya kayıp
Terapist ve danışanı, ikincisinin sıkıntısına neden olan çatışma alanını belirledikten sonra, terapi bu çatışmayı yönetmeye odaklanmaktadır. Tedavinin orta kısmında, terapist kişilerarası işlevselliği desteklemek için hedefli ilişki stratejileri geliştirmektedir. Örneğin, ayrılıktan geçen bir kişinin ilişkinin ve temsil ettiği rolün yasını tutmasına yardım etmektedir, sonra da başkalarıyla yeni beceriler ve ilişki yolları geliştirmesine yardımcı olmaktadır. Tedavinin son haftalarında terapist, hastaya tedavinin yakında sona ereceğini hatırlatarak yeni becerilerini uygulamalarına yardımcı olmaktadır.
Bazı terapistler IPT ve diğer terapilerin bir kombinasyonunu kullanmaktadır. Durum bu olduğunda, Daha uzun sürmektedir veya daha az formülsel olmaktadır. Tüm terapi türlerinde olduğu gibi, terapist danışanını duygularını konuşmaya, davranışlarındaki kalıpları belirlemeye ve tedavi hedefleri konusunda açık olmaya teşvik etmektedir. Bununla birlikte terapist hastasının bilgilerini gizli tutmalıdır. Araştırmalar sürekli olarak IPT’nin depresyon için, özellikle de ilişki sorunlarıyla ilgili depresyon için iyi çalıştığını göstermektedir. Daha yeni araştırmalar IPT’yi diğer psikolojik sorunlar için test etmeye başlamıştır. Örneğin, şizofreni hastalarının aile bakıcıları üzerine yapılan bir 2020 çalışması, IPT’nin psikoeğitim ile birleştiğinde öz-yeterliği artırmaya ve ailenin bakım yükünü azaltmaya yardımcı olabileceğini bulmuştur.

Kökenleri

1970’li yıllarda psikoterapistler Myrna Weissman ve Gerald Klerman, depresyon gibi duygu durum bozukluklarını tedavi etmek için IPT’yi geliştirmişlerdir. Özellikle erken yaşlarda bağlanmaların ilişkilerde oynadığı rolü inceleyen John Bowlby ve Mary Ainsworth’un araştırmalarından yararlanmışlardır. IPT pratisyenleri, bir ilişkinin kaybı gibi sosyal faktörlerin genellikle depresyonun başlangıcında ve sürdürülmesinde ana faktörler olduğunu gösteren araştırmaların altını çizmişlerdir. Bu verilere dayanarak Weissman ve Klerman, depresyon ve diğer duygu durum sorunlarını tedavi etmek için IPT kullanmışlardır. O zamandan beri, araştırmacılar IPT’nin sosyal fobi, anksiyete bozuklukları, travma sonrası stres bozukluğu ve yeme bozukluklarını da tedavi edebileceğini göstermişlerdir.

IPT ve Diğer Tedavi Türleri

Çoğu araştırma, IPT’nin diğer terapi türleri kadar işe yaradığını göstermektedir ve hatta bazı durumlarda daha iyi sonuçlar veriyor gibi görünmektedir. Depresyon tedavisi için IPT’nin 2005 meta-analizi, IPT’yi bilişsel davranışçı terapi (CBT) ile plasebo ile karşılaştıran çalışmalara bakmıştır. IPT, CBT ve plasebodan daha etkili olmuştur ve ilaca benzer sonuçlar vermiştir. Çok daha geniş bir 2016 meta-analizi, IPT’nin çeşitli zihinsel sağlık sorunları için etkinliğini değerlendirmiştir. 90 çalışmadan elde edilen verilere dayanarak, araştırmacılar IPT ile diğer klinik olarak değerlendirilen çalışmalar arasında önemli bir fark bulamamışlardır. Çalışma, BDT’nin yeme bozukluğu tedavisinin erken aşamalarında muhtemelen daha etkili olduğunu öne sürse de, IPT depresyon, yeme bozuklukları ve benzeri sorunların tedavisinde etkili olmuştur. Bağlanma teorisi dahil birçok teori üzerine inşa edilmiştir ve bu nedenle, yöntemleri diğer bazı yaklaşımlara benzemektedir. Örneğin, duygusal odaklı terapi aynı zamanda bağlılıklara ve insan ilişkilerine de öncelik vermektedir.

Güçlülükler ve Zayıflıklar

IPT’nin bazı güçlü yönleri bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Ruh sağlığı sorunlarını bir boşlukta meydana gelen şeyler olarak görmek yerine ilişkilere, iletişim becerilerine ve yaşam koşullarına odaklanmak
• İlerlemeyi izlemeyi kolaylaştıran yapılandırılmış, formülsel bir yaklaşım
• Danışanın yeni becerileri test etmesini sağlayabilecek terapist ile güçlü bir ilişki kurma yeteneği
Araştırmalar sürekli olarak IPT’nin depresyon, ilişki geçişleri ve çatışma için iyi çalıştığını göstermiştir. Birçok çalışma diğer bazı sorunlar için iyi çalıştığını göstermiş olsa da, kanıtlar daha az tutarlıdır ve diğer bazı tedaviler daha iyi sonuç verebilmektedir. IPT’nin potansiyel bir zayıflığı, daha kısa zaman çizelgesidir ve bu, kronik veya nükseden akıl sağlığı sorunları olan kişiler için yeterli destek sunmayabilmektedir. Bununla birlikte, IPT pratisyenleri, tekrarlayan semptomlar için bakım seanslarının gerekli olabileceğini kabul etmektedir. Ayrıca, formülsel yaklaşımı, bir kişi erken bırakılırsa veya devam eden tedavi için geri dönüş yapamazsa terapinin rahatlama sağlamadığı anlamına gelebilmektedir.

IPT Grup Ortamında Çalışabilir mi?

Grup terapisine uygulanan kişilerarası terapinin birçok avantajı vardır. İlk olarak, grup üyeleri, gruptaki diğer üyelerin neler öğrendiğini gözlemleyerek öğrenme fırsatına sahiptir. Ayrıca öğrenme gruptaki diğerlerinin ayarlamalarını ve davranışlarını modelleme süreci aracılığıyla gerçekleşmektedir. Ayrıca, çeşitli türlerde kişilerarası etkileşim ve dernekleri görmek için daha fazla fırsat vardır. Bunlar, bireyin kişilerarası ayarlamalar yapmak için çeşitli yaklaşımları daha iyi anlamasına yardımcı olmaktadır.
Bir gruba katılmadan önce, grup süreci hakkında bilgi edinmek için bir veya iki bireysel oturumlar olmaktadır. Bu seansları, terapi sırasında odaklanmak istenecek bir veya iki kişilerarası konuyu belirlemek için de kullanılmaktadır.
Başlangıçta, grup bir katılım sürecinden geçmektedir. Bu, grubun ortak hedeflerini ve ortak odağını tanımlamayı içermektedir. Terapist daha sonra grubun işbirliğine dayalı bir yaklaşım oluşturmasını kolaylaştırmaktadır. Bunu, kendilerini farklılaştıran ve bireysel sorunları üzerinde nasıl çalışacaklarını bulan grup üyeleri takip etmektedir. Bu ikinci aşamada, çatışmaların ortaya çıkması ve ortaklıklar veya ittifaklar kurulması muhtemeldir.
Seanslar ilerledikçe, her bireyin odak noktası ele alınacak ve hem terapist hem de diğer grup üyeleri, bu kişinin konulara yaklaşımını nasıl ayarlayacağını öğrenmesine yardımcı olmaktadır. Terapist, doğru müdahaleyi bulmaya yardımcı olmak için rol yapma veya beyin fırtınası önerilmektedir. Ya da terapist, grup üyeleri arasında iletişim eğitimi önerebilmektedir. Grup üyeleri arasında çatışma ortaya çıktığında, terapist, aşırı olumsuzluk veya eleştiriden kaçınmaya yardımcı olmak için genellikle bir arabulucu olarak hizmet ederken grup üyelerinin sorunu kendi başlarına çözmelerine izin vermektedir.

Kişilerarası Terapi Bittikten Sonra Ne Olur?

Depresyon bazen tekrarlayan bir durum olduğundan ve bazı insanlar birden fazla nüks yaşayabildiğinden, hastalar IPT’yi devam eden bakımla desteklemeye teşvik edilmektedir. Bakım, kısa süreli IPT sırasında yapılan ayarlamaların güçlendirildiği ayda bir seanslar şeklini almaktadır. Amaç, artan sosyal etkileşimin stresinin yeni depresyon ataklarına yol açmasını önlemek ve bireyin en azından normal seanslar bittiğinde olduğu seviyede işlev görmeye devam etmesine yardımcı olmaktır.
Tüm psikoterapi türleri gibi, IPT de bir kişiye düşünme ve başkalarıyla etkileşim kurma şeklini değiştirme yetkisi vermektedir. İlişkilere odaklanmak, özellikle kaybedilen ilişkilere yas tutan veya ilişkilerini yürütmek için mücadele eden kişiler için yararlı olmaktadır. Depresyonu olan kişiler için, ilaca alternatif olabilecek oldukça etkili bir tedavi seçeneğidir. Kişi hangi tedaviyi seçerse seçsin, kişinin ilgilenmek istediği belirli konuyu tedavi etmede tecrübeli lisanslı bir akıl sağlığı danışmanıyla çalışmak önemlidir.

Kaynakça:
https://iptinstitute.com/about-ipt/
http://labs.psychology.illinois.edu/~rcfraley/attachment.htm
https://ajp.psychiatryonline.org/doi/10.1176/appi.ajp.2015.15091141
https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/01926187.2020.1820401

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu