Stick shaker durumu, mekanik bir uyarıdır ve herhangi bir şekilde ikaz uyarı ışığı ile pilotlara bildirilmez. Stick shaker’ın Türkçe karşılığı ‘levye titreşimi’dir. ‘
Stick shaker bir uçağın seyir hızının olması gerekenden daha düşük olduğu durumlarda sözkonusu olur.Mesela bir Boeing 757 en düşük seyir hızı olan 180knottan daha az bir hız da ilerlerse uçak hemen stick shaker durumuna geçer, bu durum pilotların hiç karşılaşmak istemedikleri bir durumdur hatta 1996 öncesine dek birçok pilot bu durumu simulasyonda dahi yaşamamıştır. Stick shaker durumu minimum hızda seyir halinde olan uçağın bir kademe daha aşağı hızda ilerlemeye çalışması esnasında hidrolik sisteminin pilotların levyelerine verdiği yüksek oranda titreşim halidir.
Titreşimin olmasının sebebi, uçağın motorlarının neredeyse duracak devirde çalışmasından ötürüdür. Levye titreşim uyarısı kendisini uçağın düşük irtifada olduğu ve asılma durumlarında gösterir, böyle bir durumda uçağın hızının, burnunun dalışa getirilerek artırılması gerekir aksi halde uçağın motorlarının durması kaçınılmazdır motorları duran bir uçak kolayca kontrolden çıkar ve buda ölümcül kazalara sebep olur. Levye titreşim yani stick shaker uyarısı olduğu zaman uçağın kontrolü oldukça güçleşir böyle bir durumla karşılaşan pilot şaşırıp ne yapacağını bilemeyebilir. Öyle ki, 1996’da Santa Domingodan Frankfurta uçan Birgen Aira ait bir 757 pitot tüplerinden birinin tıkanması sebebiyle pilotları seyrettikleri hız konusunda hataya düşürmüş ve uçak stick shaker uyarısı vermiştir bu uyarıya rağmen kaptan pilot gerekli olan hamleyi uygun bir şekilde yapamadığı için uçak Atlas Okyanusuna çakılmıştır. Bu kazanın ardından pilotaj eğitimlerinde stick shaker durumunda ne yapılması gerektiği konusunda ders verilmeye başlanıldı.
Stick shaker durumuyla daha önce karşılaşılmamış ise, bu durum pilotlar için bir kabustur bunun nedeni levye titreşim uyarısı esnasında en 2 farklı uyarının daha meydana gelmesidir. Birden fazla uyarıya karşı soğuk kanlılıkla tepki vermesi gereken pilotlar bazen bu soğuk kanlılıklarını korumayı beceremiyorlar. Bu duruma en iyi örnek, 1996’da meydana gelen bir kazasıdır, bu kazada Aero Peruya ait bir 757 stick shaker uyarısı verip Okyanusa çakılmıştır.
Yazar:Rahman Karasu