Dravet sendromu, yaşamın ilk yılında başlayan nadir ve şiddetli bir epilepsi türüdür. Eskiden şiddetli miyoklonik bebeklik epilepsisi (SMEI) olarak bilinen Dravet sendromu sık ve uzun süreli nöbetlere neden olmaktadır. Bu nöbetler genellikle 5 yaşından önce ateşle ilişkilidir (ateşli), bu noktada başka çeşitli nöbet türleri de gelişebilmektedir. Dravet sendromlu çocukların çoğu,2 yaşından sonra, zayıf koordinasyon ve dil gelişimi, hiperaktivite ve başkalarıyla ilgili zorluk gibi davranışları deneyimleyerek gelişimsel kilometre taşlarını kaçırmaya başlamaktadırlar. Dravet sendromu vakalarının büyük çoğunluğu beyin hücrelerinin işlevini etkileyen spesifik bir gen mutasyonuna bağlıdır.
Epilepsi Nedir?
Epilepsi, beyinde ki ani elektriksel aktivite artışları olan öngörülemeyen nöbetlerle işaretlenen nörolojik bir hastalıktır. Bir nöbet sırasında, birçok nöron aynı anda normalden çok daha hızlı, saniyede 500 defaya kadar ateş edebilmektedir. Ayrıca bu nöbetlerin hepsi aynı semptomları üretmemektedir. Bazıları sarsıntı hareketleri, kas spazmları ve kas güçsüzlüğü gibi motor semptomlara neden olmaktadır. Bazıları ise, duygular, hisler ve düşünme değişiklikleri dâhil olmak üzere motor olmayan semptomlar üretmektedir. Bununla birlikte nöbetlerin beyni etkileme biçimleri de değişmektedir, bazıları beynin her iki tarafını ve bazıları beynin sadece bir kısmını etkilemektedir. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine göre, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yaklaşık 3 milyon yetişkin ve 470.000 çocuk aktif epilepsi geçirmektedir.
Dravet Sendromu Nöbetleri Önlenebilir veya Kontrol Edilebilir mi?
Dravet sendromunun tedavisi bulunmamaktadır, ancak reçeteli antikonvülsan ilaçlar nöbetlerin şiddetini ve sıklığını azaltmaya yardımcı olmaktadır. Ayrıca araştırmalar yağ oranı yüksek ve karbonhidrat oranı düşük ketojenik diyetin Dravet sendromu olan kişilere yardımcı olabileceğini düşündürmektedir. Bununla birlikte Dravet sendromu için özel olarak, her ikisi de 2018’de onaylanan sadece iki FDA onaylı ilaç bulunmaktadır.
Dravet Sendromu Tarihi
Charlotte Dravet, 1978 yılında ilk kez Fransa’da daha sonra SMEI olarak bilinen – Dravet sendromu vakasını anlatmıştır. Dravet ve meslektaşları, o dönem de 1 yaşından önce başlayan ve ateşli, klonik (konvulsif) tipte bir aile epilepsi ve nöbet öyküsü içeren SMEI için bir tanı kriterleri listesi önermişlerdir. Ayrıca SMEI tanısı koymak için, bebekler daha yavaş psikomotor gelişim ve 2 yaşından sonra diğer nöbet türlerinin gelişmesi gerekmektedir. Ancak araştırmacıların KOBİ’lerle ilgili ilk yayınlarından kısa bir süre sonra, diğer bilim adamları atipik (sınırda) formlar olan vakaları bildirmeye başlamışlardır çünkü bebekler tüm teşhis kriterlerini göstermemiştir. Örneğin, bazı hastalarda miyoklonik nöbetler bulunmamıştır (bir kas veya kas grubunun kısa şok benzeri gerizeklerini içerenler), bazıları ise yaşamın ilk dört yılında neredeyse normal psikomotor gelişime sahip olduğu bulunmuştur. Bununla birlikte, bu farklı klinik sunumları olan çocuklar diğer KOBİ sunumlarını paylaşmış, ilaç direnci ve bilişsel eksiklikler açısından aynı hastalık sonuçlarına sahip olmuştur. Uluslararası Epilepsi Ligi 2001 yılında, epilepsi sendromu adını KOBİ’den Dravet sendromuna değiştirmiştir ve bu da daha geniş tanı kriterleri içermektedir.
Dravet Sendromu Yaygınlığı
Dravet sendromunun kesin prevalansı belirsizdir. 1990 yılında, 1960 ve 1970’lerin ABD Ulusal İşbirlikçi Perinatoloji Projesi’nden elde edilen verilerin gözden geçirilmesi, 40.000 bebekten sadece 1’inin bozukluğa sahip olduğunu bulmuştur. İsveç’ten yapılan tahminler, 33.000 bebeğin 1’inde Dravet sendromu oranını benzer şekilde ortaya koymuştur. Ancak Pediatrics dergisindeki 2015 tarihli bir rapor, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Dravet sendromu oranının çok daha yüksek olabileceğini bulmuştur. Kaliforniya doğumlarının bir kohortuna bakarak, bilim adamları 15.700 bebekten 1’inde Dravet sendromu olduğunu tahmin etmişlerdir. Dravet sendromunun kız ve erkek çocuklarını eşit derecede etkilediği görülmektedir. Ek olarak, sendromun coğrafi bölgeler arasındaki dağılımı nispeten eşittir.
Dravet Sendromunun Nedenleri
Dravet sendromlu kişilerin yaklaşık yüzde 70 ila 80’inde epileptik bozukluktan doğrudan sorumlu olan spesifik bir genetik mutasyon bulunmaktadır. Söz konusu gene, sodyum kanallarının yapımında yer alan bir gen ailesine ait olan SCN1A denmektedir. Sodyum iyonlarını hücrelere ileten sodyum kanalları, uygun beyin fonksiyonu için hayati önem taşımaktadır, nöronların sinyal üretmesine ve iletmesine izin vermektedir. Özellikle SCN1A, nörotransmitter adı verilen kimyasallar aracılığıyla nöronlar (sinir hücreleri) arasındaki sinyallerin iletilmesinde rol oynayan Nav1.1 adlı bir proteinin kodlanması için talimatlar sağlamaktadır. Nav 1.1’de SCN1A mutasyonundan kaynaklanan bir problem, bazı nöronların beyindeki elektriksel aktiviteyi sakinleştirme ve nöbetlere yol açma yeteneğini engellemektedir. Belki de şaşırtıcı olmayan bir şekilde, Dravet sendromundaki nöbetler genellikle doğumdan 5 ila 8 ay sonra, beyindeki Nav1.1 üretiminin arttığı dönemde başlamaktadır. Araştırmalar, SCN1A mutasyonu olan Dravet sendromlu hastaların yaklaşık yüzde 85’inin onu ebeveynlerinden miras almadığını göstermektedir. Yani, çocukta yeni veya de novo mutasyonuna uğradıkları bildirilmektedir.
Önemli olarak, SCN1A’daki bir mutasyon Dravet sendromu olmayan diğer nöbet bozukluklarına (ateşli nöbetler artı gibi) neden olmaktadır. PCDH19 genindeki bir mutasyon Dravet benzeri bir bozukluk üretmektedir. Çeşitli diğer genlerde özellikle GABRA1, GABRA2, SCN1B, SCN2A, SCN8A, CHD2 ve STXBP1 – mutasyon ayrıca Dravet sendromu veya Dravet benzeri sendromlar da üretmektedir. Dravet sendromlu bebeklerde nöbetler ilk aşılama döneminde başlasa da, aşıların sendroma neden olmadığını belirtmek önemlidir.
Dravet Sendromunun Belirtileri
Dravet sendromu çok çeşitli nöbetler üretmektedir. İlk nöbet genellikle ateşle ilişkilidir, kas sertleşmesi ve ritmik sarsıntı ile karakterize bir tür konvülsan nöbet olan bir tonik-klonik nöbet (büyük mal nöbet) olmaktadır. Dravet sendromlu çocukların yaklaşık yüzde 85’i 1 ile 5 yaşları arasında miyoklonik nöbetler geçirmektedir. Diğer potansiyel nöbet türleri bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Yokluk nöbetleri ve atipik yokluk nöbetleri
• Atonik nöbetler
• Odak bilinçli veya bozulmuş farkındalık nöbetleri (kısmi nöbetler)
• Status epileptikus
Ayrıca nöbetler ateş, enfeksiyon, vücut ısısındaki değişiklikler, yanıp sönen ışıklar ve duygusal stres gibi çeşitli faktörler tarafından tetiklenebilmektedir.
Dravet Sendromu Nöbetleri ve Gelişimsel Gecikmeler
Dravet sendromu, çocuğun gelişiminin yavaşlamasına ve yaşamın ikinci yılının ortasına veya sonuna doğru gelişimsel kilometre taşlarını kaçırmasına neden olmaktadır. Bu bozukluk özellikle konuşma ve hareket gelişimini etkilemektedir. Dravet sendromlu çocuklarda bilişsel gelişim sorunları genellikle 6 yaş civarında stabilize olmaya veya iyileşmeye başlamaktadır, ancak çoğu çocuğun bazı kalıcı gelişim engelleri bulunmaktadır. Bununla birlikte bilişsel bozuklukların seviyesi çocukların yaşadığı nöbet sıklığı ile ilişkilidir.
Dravet Sendromunun Prognozu
Dravet sendromlu bazı kişiler epilepside ani beklenmedik ölüm (SUDEP) adı verilen ölümcül bir komplikasyon yaşamaktadırlar. Diğer konular belirtiler şu şekildedir:
• Uzun süreli nöbetler
• Nöbetle ilgili kazalar
• Kronik enfeksiyonlar
• Otonom sinir sistemindeki bozulmalar, düşük sıcaklık ve terleme regülasyonu ile sonuçlanmaktadır
• Çömelmiş yürüyüş
• Kararsız yürüme
• Ağrılı ayak problemleri
Dravet sendromlu gençlerin ve yetişkinlerin çoğu bir başkasına bağımlı olaraka yaşamlarını sürdürmek zorundadırlar.
Dravet Sendromu Tedavisi
Haziran 2018 yılında FDA tarafından onaylanan kanabidiol içeren ilaç olan Epidiolex, Dravet sendromunun tedavisi kullanılan ilk ilaçtır. Kannabidiol veya CBD, esrardan türetilir, ancak zehirlenme veya öforiye neden olmaz. Ayrıca Epidiolex Lennox-Gastaut sendromu adı verilen başka bir epilepsi tedavisi için onaylanmıştır. Ağustos 2018 yılında FDA, Dravet sendromu nöbetlerinin tedavisi için ikinci bir ilaç onaylamıştır. İlaç, Diacomit (stiripentol), sadece en az 2 yaşında olan ve aynı zamanda clobazam alan Dravet sendromlu hastalar için endiklenen bir antikonvülzantır. Dravet sendromunun neden olduğu nöbetleri kontrol etmek için bazen reçete edilen diğer antikonvülsan ilaçlar bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Depakote (valproik asit)
• Keppra, Spritam (levetirasetam)
• Onfi, Sympazan (clobazam)
• Topamax (topiramat)
• Trokendi XR (uzatılmış salımlı topiramat)
Tersine, Dravet sendromlu kişiler sodyum kanalı blokerlerini kullanmamalıdır, çünkü bu semptomları kötüleştirebilmektedir. Bu ilaçlar arasında Tegretol (karbamazepin), Trileptal (okskarbazepin), Lamiktal (lamotrijin), Sabril (vigabatrin), Banzel (rufinamid), Dilantin (fenitoin) ve Cerebyx veya Prodilantin (fosfenitoin) bulunmaktadır.
Dravet Sendromu Tüm Aileyi Etkiliyor
Dravet sendromu, sadece bozukluğu olan kişiler için değil, aynı zamanda aile bireyleri için de zorlayıcı bir durum olmaktadır. Nöbet kontrolü önceliklidir ve Dravet sendromu olanlar için bakım sağlayan kişiler de konuşma ve iletişim sorunları, bilişsel bozukluklar ve kardeşler üzerindeki etkileri konusunda endişe duyabilmektedirler. Sendrom sırasında erken dönemde özel bakım bulmak, aile bireylerinin bazı konulardaki endişelerini hafifletmeye yardımcı olmaktadır.
Kaynakça:
medlineplus.gov
summitmedicalgroup.com
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu