Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Nöropsikiyatrik Bozukluklarda Serotonin

0 295

 

Serotonin (5-HT) anksiyete, saldırganlık ve stresten sorumludur. Serotonerjik sistemdeki değişiklikler nörolojik hastalıkların ve nöropsikiyatrik bozuklukların patogenezinde önemli bir rol oynar. Serotonerjik nörotransmisyonla ilişkili çok çeşitli rahatsızlıklar, bir sinir sistemindeki 5-HT’nin farklı işlevlerinden kaynaklanır. 5-HT’nin migren, epilepsi, Parkinson hastalığı (PD), multipl skleroz (MS), amiyotrofik lateral skleroz (ALS), dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (ADHD) ve otizm spektrum bozukluğunun patogenezinde rol oynayabileceğine inanılmaktadır. (ASD)
Bu hastalıklarda plazmada, kan trombositlerinde ve beyin omurilik sıvısında (BOS) 5-HT ve 5-hidroksiindoleasetik asit (5-HIAA) gibi metabolitlerinde bozukluklar gözlenmiştir. Bu biyojenik amin (5-HT) seviyesindeki değişiklikler, 5-HT reseptörlerinin arızalanması, 5-HT için yeniden alım taşıyıcısı (5-HTT, SERT), 5-HT’nin sentezi ve metabolizmasından sorumlu enzimler ile ilişkili olabilir. Ve serotonerjik sistem için genetik varyantlar. 5-HT ve metabolitleri, gelecekte nörolojik hastalıklar için tanısal ve prognostik bir belirteç olarak veya nörolojide daha etkin tedavi için bir hedef olarak kullanılabilir görünmektedir.

Nöropsikiyatrik BozukluklarNöropsikiyatrik Bozukluklarda Serotonin

En yaygın çocukluk hastalıklarından biri olan DEHB, nörogelişimsel bir bozukluk olarak kategorize edilir. DEHB’nin davranışsal semptomları grubu genel olarak dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüselliği kapsar. DEHB’nin kesin nedenleri bilinmemektedir, ancak 5-HT, patomekanizmasında potansiyel bir rol oynamaktadır. Çalışmalar, 5-HT’nin varlığının ve metabolizmasının değişmesinin dürtüselliğe yol açabileceğine dair kanıt sağlar. Dahası, çalışmalar 5-HT eksikliğinin agresif davranışın 5-HT aracılı inhibitör kontrolünde bir başarısızlığa yol açtığını ve yetişkinlerde de ortaya çıkabileceğini göstermektedir.
Çalışmalardan bazıları, sağlıklı kontrollere kıyasla DEHB olan bireylerde kanda, idrarda ve CSF’de 5-HT ve 5-HIAA düzeylerinin azaldığını göstermiştir, ancak diğer çalışmalar hiçbir farklılık bulamamıştır. Ancak çalışmalar, trombositlerdeki 5-HT düzeylerinin dürtüsel çocuklarda çok daha yüksek olduğunu göstermektedir. Trombosit 5-HT konsantrasyonu ile diğer yaygın DEHB semptomları arasında bir korelasyon yoktu, kontrollerle karşılaştırıldığında DEHB’li çocuklarda trombosit 5-HT konsantrasyonları arasında anlamlı bir fark yoktur.
DEHB’li hastalarda 5-HT reseptörlerinde anormallikler gözlenmiştir: saldırganlık ve dürtüsellik, artmış 5-HT2A ve azalmış 5-HT1A reseptör bağlanması ile bağlantılıdır. Dahası, 5-HT1B’nin yetersiz ifadesi, dürtüsel davranışın artmasının bir göstergesidir, ancak dürtüsel seçimin bir göstergesi değildir. Çeşitli beyin bölgelerindeki 5-HTT aktivitesindeki değişikliklerin DEHB ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. 5-HT düzeyindeki değişiklikler aynı zamanda MAO-A’nın düşük aktivitesinden kaynaklanabilir ve DEHB’de dürtüsellik ve agresif eğilimlere yol açabilir.
Serotonerjik sistemdeki bozukluklar birçok polimorfizmin sonucu olabilir. Hayvan modeli çalışmaları, beyne özgü Trp hidroksilaz-2 (TPH2) geninin inaktivasyonunun, beyin sapının raphe nöronlarında nöronal 5-HT sentezinin bozulması nedeniyle artan saldırganlığa yol açtığını bulmuştur. TPH2 geninin birkaç SNP’sinin, DEHB’li erişkinlerde bir yanıt inhibisyon görevi sırasında prefrontal korteksin değişen fonksiyonları ile güçlü bir şekilde ilişkili olduğu bulunmuştur.
Hiperserotonemi, başka bir nöropsikiyatrik durum olan OSB’nin biyobelirteçlerinden biridir ve hastaların yaklaşık % 30’unda görülür. OSB, iletişim güçlükleri, sosyal eksiklikler ve tekrarlayan davranışlarla karakterize edilen ve zihinsel sağlık sorunları, zayıf motor beceriler, gastrointestinal semptomlar ve uyku problemleriyle ilişkili bir grup nörogelişimsel bozukluktur. Semptomların aralığı hafiften şiddetliye değişir. ASD’nin patomekanizması ve 5-HT sisteminin patofizyolojisine katkısı bilinmemektedir.Nöropsikiyatrik Bozukluklarda Serotonin
Hiperserotoneminin sonuçlarından biri, 5-HT katabolizmasının artmasıdır. Kan 5-HT konsantrasyonları, periferal 5-HT ile ilişkili proteinlerin aktivitesi ile düzenlenir. MAO-B’nin kinetik hızının artmasının trombositlerdeki yüksek 5-HT konsantrasyonlarına bir cevap olabileceği öne sürülmektedir. Otizmde trombositlerdeki hiperserotonemi, trombosit içine 5-HT alımının artmasına bağlı olabilir. Azalmış 5-HTT ekspresyonu ile ilişkili 5-HTTLPR polimorfizminin kısa allelini taşıyan otizmli çocuklar, otizmli gençlere ve bu polimorfizmin uzun alleline göre daha iyi bağlana bilirlik göstermiştir.
Asperger sendromlu hastalarda 5-HT reseptörlerinde değişiklikler kaydedildi. 5-HT2A reseptör yoğunluğundaki anormallikler ve birkaç beyin bölgesinde 5-HT1A reseptör bağlanma yoğunluğundaki azalma gösterilmiştir. OSB’de serotonerjik sistemin rolünü anlamak için ileride yapılacak çalışmalara ihtiyaç vardır.
Migren, epilepsi, PD, MS, ALS ve nöropsikiyatrik bozukluklar (ADHD, ASD) gibi nörolojik hastalıklar, çeşitli mekanizmalarda anormal 5-HT seviyelerine bağlanabilir . Nörodejenerasyonda 5-HT’nin sentez ve metabolizma etkinliği değişir. ALS ve MS’li hastalar, azalmış bir 5-HT sentezi ile bağlantılı olabilen, Trp’nin hem plazma hem de CSF seviyelerinde azalma ile mevcuttur. Ayrıca, MS’de 5-HT sentezi, Trp’yi 5-HT sentezinden uzaklaştıran kynurenine yolunun aşırı aktivasyonu nedeniyle azalır. Bu yol, tümör nekroz faktör alfa (TNF-alfa) ve interferon-gama (IFN) gibi iltihaplı moleküller tarafından aşırı aktif hale getirilir. MS’te, NAS ve melatonin gibi nöroprotektif metabolitlerinin üretimi nedeniyle 5-HT konsantrasyonu azalır.

Nöropsikiyatrik Bozukluklarda SerotoninALS’de trombosit 5-HT seviyesi kontrollere göre azalmıştır ve trombosit 5-HT ile sağkalım arasında pozitif bir ilişki vardır. MS’te, daha şiddetli yorgunluk sendromu olan hastalarda daha düşük bir platelet 5-HT seviyesi bulunmuştur. Eş zamanlı olarak, ALS hastalarının ölüm sonrası çalışmaları, omurilik ve beyin dokusunda azalmış 5-HIAA ve 5-HT seviyeleri gösterdi. Bununla birlikte, MS hastalarında, CSF’de daha düşük 5-HIAA seviyeleri bulundu.
Ayrıca, RRMS’de 5-SIAA CSF seviyesi ile sakatlık ölçekleri puanları arasında negatif bir korelasyon vardır. Epileptik hastaların BOS’unda ve ataklar sırasında migrende daha düşük 5-HIAA seviyesi de gözlendi. Bununla birlikte, FM ve PD hastalarında daha düşük bir 5-HTT seviyesi genetik varyantlarla ilişkilidir. Nörolojik hastalıklarda 5-HT düzeyindeki değişikliklerin mekanizmalarını ve öncüllerini metabolitlerini anlamak, bu hastalıkların tanı ve tedavisi ile ilgili yeni biyobelirteçlerin bulunmasına katkıda bulunabilir.

Kaynakça:
https://www.researchgate.net/publication/318776219_Serotonin_in_Neurological_Diseases
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4293164/

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku